Kahramanmaraş’taki acı zelzelelerin akabinde sismik izolatörler gündemde. Pekala meskenlere sonradan kurulabilen ve çok sayıda hayat kurtarma potansiyeli taşıyan bu sistemin maliyeti ne?
Kahramanmaraş zelzelesinin akabinde gündemde kendine fazlaca yer bulan sismik izolatörler, binaların sağlam kalmasını sağlamalarıyla öne çıkıyor. Zelzele ülkesinde yaşadığımızı en acı şekilde gördüğümüz bu günlerde, çok sayıda hayat kurtarabilecek bu teknolojiyi de beşerler kendi yapılarında görmek istiyor.
Pek çok kişi, bu sistemin yalnızca ‘bina yapılmadan önce’ kurulabileceğini düşünse de aslında izolatörler sonradan da kurulabiliyor. Ama bunun için yalnızca para değil, binanın karşılaması gereken kriterler de bulunuyor.
Bilmeyenler için kısaca sismik izolatör nedir?
Sismik izolatörlerin hedefi, şurası oldukları binada depremin şiddetini olabildiğince azaltmak. Olağan koşullarda binaların temeli yerle birlikte sallanırken yapıları da sallar. İzolatörler ise bina ile yer ortasında girerek; örnek olarak yer sağa hakikat hareket ettiğinde sola, sola yanlışsız hareket ettiğinde ise sağa hakikat hareket eder.
Yani yerin hareketini nötrlemeye, bu sayede de binayı yerinde tutmaya çalışır bu sistem.
Bu sistemi maalesef her binaya kurmak mümkün değil.
Çünkü sismik izolatörlerin, fonksiyonlarını yerine getirebilmeleri için uygun şartlara muhtaçlıkları var. Bu koşulları da binaların karşılaması gerekiyor ve maalesef ülkemizde bu kaideler göz önünde bulundurulmadan inşa edilen yapıların sayısı çok fazla. Koşullar ise şu biçimde:
- İzolatör kurulacak binanın etrafında gereğince hareket alanı olmalı.
- İzolatörlerin kurulabilmesi için gereğince alan olmalı
- İzolatörlerin kurulacağı katta süreç olmamalı
En değerli kriter: Bina etrafında neden gereğince alan olmalı?
Çünkü izolatörler, dediğimiz üzere yerin hareketinin tersine doğru istikamet izliyor ve bu bağlamda sarsıntının şiddetini azaltsalar da ana zelzelenin çok çok altındaki bir sarsıntıyı kaçınılmaz olarak iletiyorlar. Bu sebeple de bina bir nebze sallanıyor.
Eğer bina etrafında bu sallantıyı mümkün kılacak kadar alan yoksa izolatörün de fonksiyonunu yerine getirmesi mümkün olmaz.
İzolatörün kendisi neden alana gereksinim duyuyor?
İzolatörler sonradan yapılan binalara kurulacakları vakit en çok kullanılan metot hidrolik sistemlerle kolonların sabitlenmesi ve yapıya nazaran belirli bir kısmın kesilerek buraya izolatörlerin yerleştirilmesi oluyor.
Bu kesme sürecinde kayda bedel bir alan kaybedildiğinden izolatörler için kâfi alanın olması da kıymetli.
Son olarak izolatörlerin kurulacağı yerde neden süreç olmaması gerektiğini varsayım edebiliriz:
Özellikle de izolatörlerin kurulacağı kısımda bir süreç varsa bu, donanımların fonksiyonunu yerini getirememesine sebep olabilir yahut inançta olmaya çalışırken işleri daha da berbata sürükleyebilir.
Fakat bunun için endişelenmeye gerek yok. Sismik izolatörler -özellikle de sonradan kurulacakları zaman- ayrıntılı ve kapsamlı tahliller sonucunda kurulur. Şayet binada güvenliği tehdit edecek bir öge varsa bu binanın güçlendirilmesi gerekir. Akabinde sismik izolatörler kurulabilir.
Sismik izolasyon hizmeti veren EMKE şirketinin söylediğine nazaran binanın güçlü olması ve etrafında hareket alanının olması, bu sistemin kurulması için kâfi.
Şartlar karşılandıktan sonra bunun maliyeti ne olur?
Konuyu danıştığımız Murat Varlıklı, izolatörlerin fiyatlarını şu formda açıkladı:”Her bina için kullanımı mecburî olmadığından ve maliyet sebebiyle yaptırılmıyor. Yeni yapılan inşaatta maliyet daha düşük olur zira mevcut binaya eklemek için daha fazla süreç yapılması kolonların kesilmesi gerekiyor. Şu an tanesi için 6.000-7.000 dolar gibi bir maliyeti var”.
Bu sistem, ülkemizde hâlihazırda birtakım yerlerde kullanılıyor.
1. ve 2. sarsıntı bölgelerinde inşa edilen hastanelerin altında bu sismik izolasyonlar bulunuyor. Bunun dışında okullar, güç tesisleri, ulaşım tesisleri, kamu kuruluşları ve data merkezlerinde kelam konusu sistemlerin kullanıldığı biliniyor.
