Sıcak Yaz Günlerinde Değerini Daha da İyi Anladığımız Klima Kim Tarafından Nasıl İcat Edildi? İlk Hâli Odanıza Bile Sığmazmış!
Modern klimanın babası olarak bilinen Willis Carrier, 1902 yılında sıcaklık ve nem istikrarını denetim etmek hedefiyle birinci klima sistemini tasarladı. Bu icat, yaz sıcaklarını hafifletmek isteyen milyonlar için konforun yeni bir boyutunu açığa çıkardı.
Bilim ve teknoloji, hayatımızı kolaylaştıran pek çok icatla tarihin her periyodunda karşımıza çıkmıştır. Ancak birtakım icatlar vardır ki onların hayatımıza girişiyle günlük yaşantımızda büyük değişiklikler meydana geldi. Klima da bu özel icatlar ortasında yer alıyor.
Sıcak yaz günlerinde iç yerlerde serinlememizi sağlayan bu aygıt, aslında birinci olarak endüstriyel bir sorunu çözmek hedefiyle icat edilmişti. Lakin vakitle, klimanın sunduğu avantajlar sayesinde hem endüstriyel alanda hem de günlük yaşantımızda vazgeçilmez bir araç haline geldi. Pekala, klima tarih sahnesine nasıl adım attı ve evrimleşerek günümüzdeki çağdaş formuna nasıl ulaştı?
Geçmiş medeniyetlerde klimanın vazifesini üstlenen birtakım teknikler denenmişti.
Tarih öncesi devirlerden bu yana çeşitli yollar geliştirilmiştir. Mısırlılar, çöl sıcağını hafifletmek için kapılarının önüne ıslak bez asmış, bu sayede esintiyle içeriye daha serin hava girmesini sağlamışlardır. Bu kolay ancak tesirli metot, suyun buharlaşma esnasında serinlik sağlama özelliğinden yararlanıyordu.
Romalılar ise mühendislik maharetlerini kullanarak kente taşıdıkları suyu konutlarının duvarlarından akıtarak doğal bir klima tesiri yaratmaya çalıştılar. Bu makul tasarlanmış sistem, hem meskenin içerisini serin tutuyor hem de Romalıların konforunu artırıyordu. Antik periyotlarda bu üzere prosedürlerle serinlemeye çalışan insanlık, vakitle bu sistemleri geliştirerek çağdaş klima sistemlerine ulaştı.
Günümüzdekilere benzeri klima birinci olarak 1902 yılında sahneye çıktı.
Günümüzde yaygın olarak kullanılan klimaların atası, 1902 yılında Amerikalı mühendis Willis Carrier tarafından tasarlandı. O periyotlarda sıcaklık artışı ve nem oranındaki dalgalanmalar matbaalarda büyük bir sorun yaratıyordu. Artan nem, matbaa kâğıtlarının genleşmesine yahut büzülmesine sebep oluyor ve bu da baskı sırasında renklerin istenen biçimde basılamamasına neden oluyordu.
Bu sorunu çözmek isteyen bir matbaa şirketi, Carrier’ın çalışmakta olduğu firmaya başvurdu. Bu talep üzerine harekete geçen Carrier, evvelki periyotlarda yapılmış olan mekanik soğutma tekniklerinden esinlenerek birinci klima prototipini geliştirdi.
Havanın içerisindeki nemi istikrarda tutmak gayesiyle soğuk suyla doldurulmuş borular kullanarak hava sirkülasyonu sağlayan bu sistem, birinci klimaların temelini oluşturdu. Fakat bu birinci klima, bugünkü kompakt klimalardan hayli farklıydı ve tam 30 ton yükünde dev bir makine olarak karşımıza çıkıyordu.
Klimanın icadı vakitle daha geniş bir alanda kullanılmaya başlandı.
Carrier’ın başlangıçta yalnızca endüstriyel bir sorunu çözmek hedefiyle geliştirdiği bu aygıt, vakitle evlerde, iş yerlerinde ve toplu taşıma araçlarında yer buldu. 1920’lerin başında, klima teknolojisi sinema salonları, oteller ve ofis binalarında kullanılmaya başlandı. Artık sıcak yaz günlerinde bile beşerler konforlu bir ortamda vakit geçirebiliyordu. Bu, bilhassa sıcak bölgelerde yaşayan beşerler için büyük bir ihtilaldi.
1950’lere gelindiğinde, klimalar daha kompakt ve ekonomik hale geldi. Bu da onların meskenlerde yaygınlaşmasına imkan tanıdı. Artık sıcak yaz günlerinde beşerler meskenlerinin içinde serin bir sığınak bulabiliyordu. Klima, yalnızca konfor sağlamakla kalmadı, birebir vakitte çalışma verimliliğini de artırdı. İnsanlar sıcaktan bunalıp güçleri düşmeden, daha verimli bir halde çalışabiliyorlardı.
Peki bir klima nasıl çalışır?
Bir klima sıcak yaz günlerinde sizi nasıl soğutuyor hiç düşündünüz mü? Öncelikle klimanın çalışma sisteminde gazlar vardır. Gazlar sıvı hale geçerken ısı verir, sıvılar ise gaz hale geçerken ısı alır. Bu mantıkla çalışan klimalarda çoklukla iç ünite ve dış ünite olmak üzere iki modül bulunur. Bir kompresör, klimanın içindeki gazı sıkıştırır ve sıvı haline dönüştürür. Bu süreçte açığa çıkan ısı fan yardımıyla dış üniteden dışarı atılır.
Sıvı haldeki klima gazı genişleme vanasına geçirilirken basıncı düşer ve tekrar gaz formuna dönüşür. Bunu yaparken de odadan çekilen sıcak havadan ısı alarak bu havayı soğutur. Bu soğuk hava ise iç üniteden odanın içine aktarılır. Klimanın ayarını sıcak yaptığınızda ise bu olay tam bilakis döner.
Klima, 20. yüzyılın başında Willis Carrier tarafından icat edildiğinde muhtemelen bu kadar geniş bir tesiri olacağını kimse varsayım edemezdi. Ancak bu aygıt, modern ömrün bir kesimi haline geldi ve insanların konforunu, verimliliğini ve sıhhatini artırdı. Günümüzde klimalar, hem endüstriyel hem de ferdi kullanım için vazgeçilmez eserler ortasında yer alıyor.
