Şehirlerin Kırsal Bölgelere Kıyasla Çok Daha Sıcak Olmasının Hiç Hoşunuza Gitmeyecek Sebepleri

Artan sıcaklıklardan kurtulmak için ekseriyetle daha kırsal bölgelere gidiyoruz. Bunun sebebi alışılmış ki sırf sessiz ve sakin olmaları değil. Kırsal yerleşim yerlerinde püfür püfür esen hava, neden birebir etkiyi kentlerde de göstermiyor?

Aynı atmosferi solumamıza, aynı iklime sahip olmamıza karşın kentteki hava sıcaklığı ile kırsal bölgelerdeki hava sıcaklığı birkaç derece fark ediyor. Artan yaz sıcaklıklarında kırsalda yaşayan insanların yayla konutlarında serin serin oturduğunu düşününce insan neden diye sormadan edemiyor.

Aslında bunun çok kolay bir yanıtı var ve son yıllarda olan biten her şeyin sonucunun bağlandığı noktaya kapı aralıyor: bilinçsiz kentleşme ve iklim değişikliği.

Artan insan popülasyonu, hayat kalitemizi olumsuz etkiliyor.

Çağımızın en büyük problemlerinden biri olan artan nüfus, ekolojik meseleleri da beraberinde getiriyor. Beşerler çoğaldıkça tabiatta kestirim bile edilemez bir ziyan meydana geliyor. Bu ziyanlardan biri de yazımızın başında sorduğumuz sorunun yanıtı olan “kentsel ısı adası” tesiri.

İlk olarak 1818’de Luke Howard tarafından bulunan, kentlerdeki ortalama sıcaklığın kırsal alana nazaran daha fazla olması durumu “ısı adası” olarak isimlendirildi. Bu sıcaklık farkı da ortalama olarak 3-4 derece. Ki bu da yabana atılacak bir kıymet değil.

Kentsel ısı adası tesiri, büyük kentlerdeki yapılaşma ve ağır kentleşmenin neden olduğu iklimsel bir fenomendir.

Beton, asfalt, çimento üzere yüzeylerin ve yüksek binaların bir ortada bulunması ve doğal toprak ve bitki örtüsünün azalmasıyla sonuçlanan bu durum, kent merkezlerinin daha yüksek sıcaklık bedellerine sahip olmasına neden oluyor.

Kentsel ısı adası tesiri, gece ve gündüz sıcaklık farklarını artırabilir. Gün içinde güneş ışınları, beton ve asfalt üzere yüzeylerde daha fazla ısınır ve bu ısı da kentin genel sıcaklık seviyesini yükseltir. Bu durum, yüksek hava sıcaklıklarının insan sıhhati üzerinde olumsuz etkileri olabileceği üzere; güç tüketiminin artması ve kentsel konforun azalması üzere meselelere da yol açabilir.

Bu durum nasıl oluşuyor?

Kentsel ısı adaları, büyük kentlerdeki yapılaşma ve ağır kentleşme sonucunda doğal etraftan farklı bir iklimsel fenomen olarak ortaya çıkar. Bu adalar, kent merkezinin etrafına nazaran daha yüksek sıcaklık kıymetlerine sahip bölgelerdir. Kentlerdeki yapılaşma, doğal bitki örtüsünün ve açık alanların yerini alan asfalt, beton ve çimento üzere yüzeyler, güneş ışınlarını daha fazla emer ve ısınır. Doğal alanlardaki toprak ve bitki örtüsü ise güneş ışınlarını daha güzel yansıtarak daha serin kalır.

Şehir merkezlerinde ağırlaşma ve yüksek binalar da güneş gücünü emer ve bu ısıyı etrafa yayarak sıcaklık artışına katkıda bulunur. Bu nedenle kent merkezleri, etraflarına göre daha yüksek sıcaklıklara sahip olur.

Şehirlerde ulaşım da ısı üretimine katkıda bulunuyor.

Endüstriyel faaliyetler ve insan tesiri, ek ısı üretimine neden oluyor. Araçlar, fabrikalar, ısıtma ve soğutma sistemleri üzere kaynaklar, kentsel ısı adasını artırıyor. Kırsal bölgelerde rüzgarın daha serbest dolaşması, havanın serinlemesine ve ısı transferinin hızlanmasına yardımcı olur. Fakat kentlerde yüksek yapılar ve dar sokaklar, rüzgarın özgür sirkülasyonunu mahzurlar ve sıcak havanın birikmesine neden olur. Böylelikle kentsel ısı adası oluşur.

2017’de İstanbul’da yapılan bir araştırma, kırsal ve kentsel bölgeler ortasındaki sıcaklık farkını ortaya koydu.

Araştırmada Landsat 8 uydu termal bantları ile yüzey sıcaklık kıymetleri hesaplanmış ve arazi yüzey sıcaklığı dağılımı haritası oluşturulmuştur. Haritaya nazaran, en yüksek sıcaklık 44,96°C ve en düşük sıcaklık pahası 21,17°C olarak ölçülmüştür. Bu harita da gösteriyor ki kentsel alanlar, yeşil alanlara nazaran sıcaklığı büyük ölçüde hapsediyor.

Bu durumun nasıl önüne geçebiliriz?

Kentsel ısı adası tesirini önlemek için çeşitli metotlar elbette var. Bunun en başında yeşil alanların artırılması, yansıtıcı yüzeylerin kullanımı, su yüzeyleri ve su sistemlerinin oluşturulması, çatı bahçeleri ve yeşil çatıların kurulması, güç verimliliğinin sağlanması, sürdürülebilir ulaşım ve kamu nakliyatının teşvik edilmesi kıymetli rol oynuyor.

Yeşil alanlar, bitki örtüsü ve ağaçlandırmalar güneş ışınlarını yansıtarak serinletici tesir sağlar. Yansıtıcı yüzeyler ve yüksek yansıtma bedeline sahip gereçler güneş ışınlarını daha fazla yansıtarak yüzeylerin ısınmasını mahzurlar. Enerji verimli ısıtma, soğutma ve aydınlatma sistemleri kullanımı güç tüketimini azaltırken sürdürülebilir ulaşım seçeneklerinin teşvik edilmesi trafik sıkışıklığını ve hava kirliliğini azalır.

Tüm bu tedbirler, kentsel planlama ve tasarım süreçlerinde bütünleşmiş bir biçimde kullanılarak kentsel ısı adası tesirini azaltmak için tesirli bir strateji sunuyor.