Psikologlara Sorduk: “Sonradan Görme” Denilen Dilan Polat Gibi Fenomenlerin Bilinçaltında Neler Yatıyor Olabilir?

Bir müddettir Türkiye gündemini meşgul eden Dilan ve Engin Polat çiftinin tutuklanması, gözleri öteki fenomenlere de çevirdi. Olağan bir hayat sürerken kısa müddette varlıklı olan, ihtişamlı hayatlarını göze sokan, estetik yaptırarak hoşluk algılarını değiştiren fenomenlerin toplumsal medyadaki abartılı paylaşımları akıllarda soru işareti bırakmaya devam ediyor.

Dilan Polat’ın gecekondu hayatından 5 yıl üzere bir müddette kiralık uçaklarla doğum günü kutlamalarına, altın tozlu Türk kahvelerine, dolarla süslenmiş bigudilere geçişi, yalnızca takipçilerin değil adli mercilerin de radarına girdi.

Olaya farklı bir açıdan bakarak, tabiri caizse “sonradan görme” olarak isimlendirilen birçok fenomenin yaşadığı ruhsal durumları uzmanlara sorduk. Fakat öncesinde bu bireylerin nelerle gündeme geldiğini hatırlayalım ve akabinde davranışlarının altında yatabilecek olan sebepleri değerlendirelim.

Radarda öbür hangi “bir anda güçlü olan” fenomenler var?

Özellikle Dilan Polat’ın tutuklanmasının akabinde gözler bir anda varlıklı olan ve abartılı hayatını herkesin gözüne sokan bireylere yöneldi. Özlem ve Tayyar Öz çiftinin şaşalı hayatı sorgulanmaya başlarken Dilan Polat’ın tutuklanmasının akabinde hayatlarını daha “normal” üzere göstermeleri ise birçok kişinin bu durumu “korku” olarak tanımlamasına neden oldu. İmitasyon altınlar ile yapılan paylaşımlar da buna örnek olarak gösteriliyor.

Dilan Polat’ın da arkadaşı olan Şule Kayatürk (Şulemsi) ise bir öteki odak noktası durumunda.

Özellikle geçmiş fotoğraflarının ortaya çıkmasının akabinde “Nereden nereye geldi.” dedirten durumun bariz örneklerinden biri Şulemsi, hem fizikî değişimi hem de zenginliği ile göze çarpıyor.

Ayrıca dün, Şulemsi’nin; 16 villa, 28 daire, 1 helikopter, 173 iş yeri ve 1 yatı olduğu argüman edildi. Fenomenden ise bu duruma karşılık gecikmedi ve iddiaları yalanladı.

Şulemsi’nin hoşluk merkezlerinin de bulunması halkın tedirginlik düzeyini arttırırken bu usul merkezlere olan itimadı de azalttı diyebiliriz.

Bir yarış programı ile hayatımıza giren Bahar ve Nihal Candan kardeşlerin nasıl ultra lüks yaşadığı düşünülürken Gazeteci Timur Soykan tarafından öteki bir sav gündeme geldi.

Ünlü olmak için insan sıhhati ile mi oynanıyor?

Dilan Polat’ın kara para aklama hatası ile tutuklanmasının akabinde kozmetik sektörü bir nebze çalkalandı diyebiliriz. Dilan Polat’ın Türkiye’nin birçok yerinde açmış olduğu kozmetik mağazaları ve piyasaya sürdüğü Rise and Shine marka kozmetik eserlerin güvenirliği de yeniden birer muamma oldu.

Mağazaların kimileri kapanıp kimilerinden eleman çıkışları olurken Dilan Polat Hoşluk Salonu web sitesi de erişime kapatıldı. Avukat Feyza Altun’un kozmetik eserlerin doğal içeriklere sahip olmadığı ve fason üretim olduğuna dair açıklamaları da eserlerin ifşalanmasına neden olmuştu.

Tayyar Öz’ün sattığı sıhhat eserlerinin gerisindeki gerçekler de Feyza Altun’un açıklamaları ile ortaya çıkmaya başladı. Böcekli tarhanalar, son kullanma tarihi geçmiş eserlerin etiket değişimleri X’te paylaşıldı.

Peki bu fenomenleri ruhsal açıdan değerlendirirsek?

Milyonlarca takipçisi olan fenomenlerin, olağan bir hayatları varken bir anda varlıklı olup bu kadar göz önünde olmalarının, varlıklı hayatlarını abartılı halde paylaşmalarının altında yatan mümkün psikolojik durumları uzmanlara sorduk.

Konuyu danıştığımız Uzman Klinik Psikolog Alimert Balta, toplumsal medyadaki maskeleri kıymetlendirdi.

Balta, “İnsanların maskeleri vardır. Kişinin olmak istediği, idealize ettiği hâli ile mevcut hâli ortasında ne kadar farklılık varsa ruhsal sıkıntılarla o kadar fazla karşı karşıya kalır.” dedi.

Balta, kişinin idealize ettiği kimliğe ulaştıktan sonra o denli ya da bu türlü bu kimliğe sahip çıkmak için mitomani yani palavra söyleme ve kendi söylediği palavraya inanır hâle gelebileceğini belirtiyor. Balat’a nazaran bu şahısların, kendi söyledikleri palavraya etrafındakilerini de inandırmak için ağır gayret içine girmesi de aslında yaptıklarının birer modülü.

Dilan Polat’ın ekrana tükürerek küçümseyici hali için ise Balat şöyle diyor: Palavranın açığa çıkması öfkeyi getirir ve bu öfke kişiyi daha saldırgan hâle sokar. Dilan Polat’ın bu hali da palavralarının gerçeğiyle karşı karşıya kalmasının duygusal hâli olabilir.

Tüm bunlar, narsist kişilik bozukluğunun göstergesi olabilir mi?

Psikiyatri Uzmanı Dr. Nilüfer Güney Şengezer ise “sonradan görme” olarak isimlendirilen, ihtişamlı hayatları ile dikkat çeken fenomenlerin toplumsal medya aldatmacaları hakkında yorumlarını aktardı.

Güney Şengezer, yasa dışı yollardan güçlü olan, mesleği olmadığı hâlde o bahiste uzmanmış üzere yorum yapan bireylerin yanlış bilgi ile şahısları kandırmalarının gerisinde aslında kendilerini de kandırdıkları olduğunu söylüyor.

“Bunların cürüm olduğunu bile bile nasıl yapabiliyorlar?” sorumuza ise Güney Şengezer’in verdiği karşılık şöyle: Tüm bu davranışların altında; kişinin ülkü benliğine ulaşma gayreti, narsist kişilik bozukluğu (abartılı kendini beğenmişlik duygusu) eğilimi, kendi eksikliği ya da kusuru olarak gördüğü şeyleri beğeni alarak telafi etme duygusu ve maddi yarar elde etme eforu olabilir.

Bugünkü davranışlarının sebebi, çocukluğundan mı kaynaklı?

Güney Şengezer, bu davranışların hepsinin altında yatan, palavra söyleme eğiliminin aslında çocukluklarından itibaren mühlet gelen ahlaki gelişimde, sorunların mevcut olabileceğini söylüyor. Güney Şengezer ayrıyeten ebeveynler ikiyüzlü ise, mükafata giden her yolu mübah görüyorsa ve sevgi yerine nefret doluysa çocukların da palavraya ve aldatmaya eğilimli olabileceğinin altını çiziyor.

Pandeminin hayatımıza olan tesirlerinden biri de bu fenomenler olabilir.

Güney Şengezer, pandeminin birçok kişinin hayatını değiştirdiğini de ekliyor. “Özellikle pandemiden sonra kötüleşen ekonomik tablo ile herkes kolay yoldan zenginleşmenin peşinde. Düşük sosyokültürel kümeye da zenginliğin ve hayallerine ulaşmanın mümkün olduğu gösteriliyor.”

İnsanları nasıl kandırıyorlar?

Psikiyatri Uzmanı Dr. Nilüfer Güney Şengezer’e; kolay yoldan güçlü olan, uzmanlık alanı dışında tavsiyelerde bulunan fenomenlerin insanları nasıl kandırmayı başardıklarını da sorduk. Güney Şengezer, “Bu şahısları takip eden milyonlarca insan, kıskançlık hissediyor. Toplumsal medyadan uzak kaldıklarında hissettikleri mahrumluk alkol ve tütünden daha fazla.”

“Yapılan araştırmalar sonucunda pasif ve tüketen bir topluma sürüklenip toplumsal bağların azaldığı tespit edilmiş. Bu durumun korku ve gerilim düzeyini arttırdığı hâlde, değerli bir şey kaçırmamak ismine kullanmaya devam ettikleri saptanmış. Bilhassa Instagram kullanan genç bölümün; beden algıları ile ağır korku yaşadığı, ruh sıhhatinin da aldıkları beğeniden etkilendiği bulunmuş.”

Güney Şengezer, dolandırıcı ve öteki birtakım fenomenlerin halk ağzı ile konuşup takipçilerinden biri üzereymiş algısını da daima işlediklerini belirtiyor. Fizikî görünümleri de estetik operasyonlarla değiştirip “ideal ölçülere” yaklaştıklarını söyleyen Güney Şengezer, bunun sebebinin takipçilerin ulaşmak istediği manzara için olduğunu ekliyor.

Belirtmekte yarar var…

Açıklamaların kişi özelinde birebir yapılmadığını belirtmekte yarar var. Uzmanların yapmış olduğu değerlendirmeler, bu tipteki insanların nelerle karşı karşıya olabileceğinin yalnızca birer varsayımı.

Aslında dönüp tüm bu olaylara baktığımızda ise tekrar tüm bunları bizlerin yaptığını düşünebiliriz. Milyonlarca takipçiden biri kuzeniniz, bir oburu arkadaşınız yahut siz olabilirsiniz. Fenomenlerin ulaşmak istediği maksatlara birçok kişinin etkisi olduğu aşikâr.

Bir anda toplumsal medyada karşımıza çıkıp eser satmaya başlayan, paraların havada uçuştuğu görüntüler çeken, çocuklarını bile kullanmaktan geri kalmayan insanları gündem yapmamak, bir yerde suça ortak olmamak için kendimizi de aldatmamak gerekiyor.