Osmanlı’da Padişahların Genellikle Yabancı Uyruklu Kadınlarla Evlenmelerinin Sebebi Neydi? (Hayır, Aşk Değil)

Muhteşem Yüzyıl ile tüm Türkiye’nin kalbine taht kuran Hürrem Sultan yahut yöneticilik vasfıyla herkese dehşet salan Kösem Sultan… Hepimiz onları yabancı asıllı olmalarıyla tanıdık. Fakat en çok merak edilen bahis da padişahların neden bir Türk bayanı yerine onları tercih ettikleri oldu.

Aslında birinci periyotlar, Türk bayanlarıyla evlilikler yapan padişahlar bunu strateji olarak uygulamıştı. İlerleyen periyotlarda ise sarayda neredeyse Türk bayanına rastlanmıyordu. Bunun sebebi aslında çok kolay.

Tıpkı devletin birinci devirlerinde olduğu üzere strateji üstüne yapılan evlilikler, sonraki devirlerde de birbirini takip etti. Olağan ki sırf strateji ve siyasi maksatlar güdüldü diyemeyiz. Yoksa Hürrem ve Yasal aşkı bu kadar lisanlara destan olabilir miydi?

Türk toplulukları, en eski vakitlerden beri, yerleştikleri coğrafyadaki başka halklardan kız alıp verme etkileşimine girmekten kaçınmadılar.

Toplumun kendisi üzere Orta Asya kökenli Türk hükümdarları, kendi milletinin bayanları yanında farklı milletten bayanları da eş olarak tercih etmiştir. Hun, Göktürk, Uygur başkanları Çinli bayanlarla; Avrupa Hun önderleri Germen bayanlarıyla, Babürlü önderleri Hint ve Peştun bayanlarıyla; Selçuklu başkanları Rum ve Gürcü kadınlarıyla izdivaç yapmışlardır.

Bir Türk hükümdarının kendi milletinden soylu birisiyle evlenmesi nasıl siyasi hedef güdüyorsa, başka milletten soylu bir bayanla evlenmesi de siyasi emel güdüyordu.

Bunların yanında vakit zaman ferdî tercihler de ön plana çıkıyordu.

Osmanlı padişahları, kuruluşla birlikte toplumda kelam sahibi dini başkanların kızlarıyla, komşu Türk beyliklerinin kızlarıyla, Bizans, Bulgar ve Sırp prensesleriyle evleniyorlardı. Bu evlilikler saygınlık kazanmak, ilişkileri güçlendirmek, ittifak kurmak ve toprak genişletmek üzere türlü sebeplerle yapılıyordu.

Hepimizin bildiği cariyelik kuruluşu de bu evliliklere paralel bir formda varlık gösteriyordu. Yani Osmanlı padişahları, köle cariyelerden de çocuk sahibi olmaktaydı.

II. Mehmet, namıdiğer Fatih Sultan Mehmet ile devlette pek çok şey değişti.

Fatih ile süratli bir merkezileşme ile devlette de birçok şey değişti. Merkezileşme siyaseti giderek güçlendiği için padişahların özel hayatında da değişiklikler meydana getirdi. Fatih ile hanedanda gerçekleşen siyasi gayeli evlilikler gitgide azaldı. Gücünü kazanan padişah, diğer bir hanedan kızıyla gücünü paylaşmak istemiyordu. Zira Osmanlı Devleti’ne dünürlük yoluyla bile bağlı olmak, o aileye siyasi bir güç bahşediyordu. Fatih’in güçlü bir aile olan Çandarlılardan gelen baş vezirini giderek nüfuz kazandığı için öldürttüğü biliniyor.

Aynı durumda yalnızca padişahlar yoktu, hanedanın bayan üyeleri de tıpkı siyasetle farklı hanedana mensup şahıslarla evlendirilmemişti.

Hanedanın dallanıp budaklanmasına mâni olmak için birçok siyaset uyguladılar.

Soylu ailelerin Türk kızlarıyla ya da öbür devletlerin Hristiyan prensesleriyle evlenmeyi yavaşça bırakıp sarayda yer alan cariyelere yöneldiler. O günün koşullarıyla padişahlar, nikahsız olmak üzere bu cariyelerden yasal olarak çocuk sahibi olabiliyorlardı. Bu bayanların en kıymetli özellikleri ise “kimliksiz” olmalarıydı.

Evet, asıl maksat da buydu desek yanılmış olmayız. Saraya gelen bir cariyenin geçmişi çok da değerli değildi. Geçmişi olmayan bir bayanın, hanedanın gücünü diğer bir aileye aktarması da mümkün görünmüyordu.

Saraya giren bayanlar, tekrar doğmuş gibilerdi. Yine lisan öğrenirler, eğitim alırlar ve devletin istediği formda yetiştirilirlerdi.

Padişah ile birlikte olan cariyeler, geleceğin padişahını doğurduğunda en doruğa kadar çıkabiliyordu. Fakat bir padişahın bu bayanlardan birine nikah kıyması, o şahsa bir güç veriyordu. Devletin anlayışı ise bu duruma büsbütün zıttı. O denli ki Kanuni Sultan Süleyman, Hürrem Sultan’a nikah kıydığında devlet ricali buna bir epey reaksiyon gösterdi.

Pek çok padişahın validelerinin kökeni ise tam olarak bilinemiyor. Birinci devirlerde kendi ortalarında izdivaç gerçekleştiren devlet, yükselme periyoduyla istisnalar dışında stratejiler doğrultusunda evlilikler yapmışlardır. Bundaki temel gayenin, devletin gücünü koruma etmek olduğunu söyleyebiliriz.

Osmanlı Devleti hudutlarında hiç akrabası olmayan Hürrem Sultan’ın bile yaptıklarını düşününce akrabası olan Türk bayanlarının daha büyük entrikalara girerek Avrupa’da olduğu üzere devletin içinde “Veraset Savaşları” başlatacakları varsayım edilebilir bir durum. Padişahlar da bunu öngörerek Türk bayanları yerine yabancı asıllı bayanlarla evliliklerini sürdürdüler.