Okuduktan Sonra Neredeyse Bir İnsan Kadar Zeki Olduğuna İkna Olacaksınız: Yunuslar Hakkında 9 Enteresan Bilgi

Denizlerde, okyanuslarda ve hatta tatlı sularda bile yaşama marifeti olan yunuslar, şirin yüzleri sayesinde en sevilen su canlılarından bir adedidir. Yunus balığı olarak bahsetsek bile aslında göğüslü canlılar olan yunuslara gelin yakından bakalım ve kimilerini birinci kere duyacağınız özelliklerini görelim.

İnsan tabiatı gereği evvel en yakınımızdakilerle, daha sonra ise bize uzak olan tiplerle bağ kurabiliyoruz. Yani bu nedenle su canlılarına pek de sempati beslemeyiz. Lakin bunun en kıymetli istisnası yunuslardır. Hem tatlı hem de tuzlu suda onlarca farklı tipi bulunan yunuslar, beşerler tarafından en çok sevilen su canlılardır. İlginç lakin yunus balığı sözü büsbütün yanlıştır.

Denizde yüzerken gördüğümüz bir canlı olduğu için yunus balığı diyoruz fakat yunuslar aslında teknik olarak memelidirler. Onlara bu kadar yakın hissetmemizin nedeni de tahminen bu benzerliğimizdir. Natürel sayısız sinema ve dizide epey sempatik halleriyle izlememizin de bunda hissesi büyük. Gelin yunuslara yakından bakalım ve her birine başka ayrı şaşıracağınız değişik özelliklerini görelim.

Yunuslar hakkında bilgiler:

• Yunus balığı tabiri yanlıştır zira yunuslar memelidir.
• Yunuslar dakikalar boyunca nefeslerini tutabilirler.
• Türkiye dahil neredeyse her yerde onlarca farklı yunus tipi var.
• Yunuslar zeki, hem de çok zeki canlılardır.
• Yunuslar her vakit bir gözü açık uyurlar.
• Tahmin edilenden daha uzun bir ömürleri var.
• Yunusların yüzme suratı hayret verici.
• Balina dediğimiz birtakım canlılar da aslında yunustur.
• Yunuslara eziyet edilmesine ortak olmayın.

Yunus balığı sözü yanlıştır zira yunuslar memelidir:

Genel bir tarif yapmak gerekirse balıklar suyun içinde, solungaçları sayesinde ayrıyeten oksijen alma gereği duymadan yaşarlar. Memeliler ise akciğerleri sayesinde nefes alır ve bu biçimde hayatta kalırlar; yunus da böyledir. Yunuslar, tüm memeliler üzere akciğerleriyle nefes alır ve solungaçları olmadığı için bu nefesi tutarak su altında yaşarlar. Bu nedendir ki yunusları sık sık hava almaya çıkarken görürüz. 

Yunuslar dakikalar boyunca nefeslerini tutabilirler:

Yunuslar, vücutlarının üzerinde bulunan hava deliği sayesinde nefes alıp verirler. Bu kaslı yapı suyun üzerine çıkınca açılarak nefes alır ve suyun altına girince de büsbütün kapanır. Daha elastik ve kalın bir zara sahip olan akciğerlerinde ortalama 10 dakika nefes tutabilirler. Kimi yunus çeşitleri ise 15 dakika boyunca nefeslerini tutabilirler. Yunusların bizimkinden çok daha farklı bir akciğer sistemi olduğu için nefes tutarken son derece rahat bir formda hareket edebilirler. 

Türkiye dahil neredeyse her yerde onlarca farklı yunus çeşidi var:

İnanılır üzere değil ancak yunuslar 0 dereceden, 30 dereceye kadar pek çok farklı sıcaklık oranına sahip suda hayatta kalabilirler. Daha farklı olan ise yunuslar hem tatlı hem de tuzlu suda yaşayabilir. Bu nedenle okyanuslarda, denizlerde, kıyı şeritlerinde, ırmaklarda ve gibisi pek çok alanda yaşayan yunus çeşidi vardır.

Bilinen 43 farklı yunus çeşidi var. Bunların 36 tanesi deniz yunusudur. Amazon Nehri’nde ise sırf oraya mahsus 4 yunus çeşidi yaşamaktadır. Üç tarafı denizlerle çevrili ülkemizin sularında da yunuslar vardır. Türkiye sularında en sık karşılaşılan yunus çeşitleri mutur, afalina, tırtak, çizgili yunus ve grampustur. Bilinenin tersine bu canlıların yüzlerce kilo balık yediği ve balıkçılığa ziyan verdiği bilgisi hakikat değildir.

Yunuslar zeki, hem de çok zeki canlılardır:

Yunuslar üzerinde yapılan çalışmalar bilim insanlarını hakikaten şoke etti zira bizim kadar zeki oldukları ortaya çıktı. Pek çok canlıdan farklı olarak yunus kendini aynada tanır ve saatlerce oynar. Altı aylıktan itibaren kendilerine bakıldığını anlar ve reaksiyon verirler. Bilim insanları bir yunusun üzerine X işareti çizip suya bıraktılar ve yunus çabucak gidip aynada kendine baktı. Her birinin kendine has bir sesi olması, plan yaparak avlanmaları, ölülerine üzülmeleri ve dahası, yiyecek ararken burnunu deniz süngeri ile müdafaası yani alet kullanması; yunusların beşerler kadar zeki olabileceğinin işaretidir. 

Yunuslar her vakit bir gözü açık uyurlar:

Basit bir racon kesmesi cümlesi üzere görünse de bu büsbütün gerçek. Tek yarım global yavaş uyku dalgası olarak isimlendirilen bu ahenge taktiğinde yunuslar uykuya daldıkları vakit beyinlerinin sadece bir yarım küresini uykuya bırakırlar ve o taraftaki gözlerini kapatırlar. Başka gözleri ve beyinlerinin başka yarım küresi büsbütün uyanıktır. Böylelikle sırayla gün içinde dörder saat uyumuş olurlar.

Yunusların bu çeşit bir uyku sistemi geliştirmelerinin en temel nedeni elbette her an her yerden gelebilecek hücumlara karşı tetikte olmaktır. Öteki bir sebebi ise uyurlarsa ölecek olmalarıdır. Yunuslar sıcakkanlı memeliler oldukları ve hayli soğuk sularda bile yaşayabildikleri için saatler boyunca hareket etmedikleri takdirde beden ısılarını koruyamazlar ve ölürler. Bu yarım uyku sistemi sayesinde her vakit hareket halinde olarak beden ısılarını makul bir seviyede meblağlar. 

Tahmin edilenden daha uzun bir ömürleri var:

Yunusların balık olduğunu düşünenler onların birkaç yıllık bir ömre sahip olduğunu düşünebilir ancak biz onların göğüslü olduğunu bildiğimiz için ömürlerinin çok daha uzun olduğunu iddia etmemiz sıkıntı değil. Tiplere nazaran değişiklik gösterse bile bir yunus tam 50 yıl yaşayabilir. Elbette yaşadığı ekosistemin durumu bunu etkileyecektir. Enteresandır, kimi hayvanlardan farklı olarak yunuslar esaret altında çok ancak çok daha kısa mühlet yaşamaktadırlar. Birden fazla yunus için birinci iki yıl kritiktir, bu yılları atlatırsa ve âlâ bir ekosistemdeyse uzun yıllar yaşayabilir. 

Yunusların yüzme suratı hayret verici:

Elbette bu durum da yunusların çeşitlerine nazaran değişebiliyor. Örneğin şişe burunlu yunuslar saatte ortalama 4 kilometre süratle yüzerler, bu sürat başka yunuslar için saatte ortalama 13 kilometredir. Lakin diyelim ki bir tehlike var ya da planlı bir av yapılacak, işte o vakit yunusların ortalama suratı saatte 50 kilometreye kadar çıkabilir. Bu hızlamanın ana iticisi kuyrukları, dengeyi sağlayan ise yüzgeçleridir. 

Balina dediğimiz kimi canlılar da aslında yunustur:

Orca olarak da bilinen katil balina pek benzemiyor olsa bile aslında bir tıp yunustur. Ağırlığı altı tona ve boyutu bir otobüs uzunluğuna ulaşabilen bu siyah beyaz renklere sahip canlıya katil balina deniyor olmasının nedeni, başarılı bir av sırasında balinaları bile öldürebiliyor olmasıdır. Tüm yunus cinsleri üzere katil balina da etçil bir canlıdır ve genel olarak foklar, deniz aslanları, balinalar, balıklar, kalamarlar ve deniz kuşlarıyla beslenir. 40 üyeye kadar genişleyebilen sürüleriyle hayal etmesi bile sıkıntı olan avları muvaffakiyetle avlayabilirler. 

Yunuslara eziyet edilmesine ortak olmayın:

Hepsinin değil ancak pek çok yunus tipinin soyu tükenmesi tehlikesi ile karşı karşıya, hem de bizim yüzümüzünden. Yaşam alanlarına atılan devasa ağlar ve sistematik avlanmalar onların giderek yok olmasına neden oluyor. Bir de kelamda cümbüş parkları var. Engin denizlerde etrafında sürü üyeleriyle yüzmek isteyen bu canlıları alıp da küçücük havuzlara kapatmak onlara eziyet etmekten öteki bir şey değil. Bu parklara gidip de lütfen buna dayanak olmayın. Tabiat, tabiatta kalsın.

Dünyanın en sevilen su canlılarından olan ve yanlış bir formda yunus balığı olarak bilinen göğüslü yunuslar hakkında bazılarını birinci kere duyduğunuz sıra dışı bilgilerden bahsettik. Şayet hiç denk gelmediyseniz birkaç kısım Flipper dizisi izleyerek bu şirin canlıları daha yakından görebilirsiniz.