Marmaray, Hayal Ettiğimiz Gibi Neden Camdan Bir Tünelin İçine Yapıl(a)madı?
Marmaray hizmete girmeden evvel birçoğumuz, cam bir tünelin içinde giden bir tren hayal etmiştik… Pekala bu türlü bir hayal, gerçek olabilir miydi?
Marmaray, 4 yıldır hayatımızda ve milyonlarca İstanbullu, ulaşımında Marmaray’ı tercih ediyor. Şimdi yapım aşamasındayken ise birçoğumuzun gözünde canlanan görünüm, suların içinde süzülen bir trendi…
Peki Marmaray niçin düşündüğümüz üzere, denizin altında cam bir tüpün içinde hareket edecek formda yapılamadı? Hayallerimizin yıkılmasına pürüz olan etkenler nelerdi?
İlk olarak, Marmaray fikrinin nasıl ortaya çıktığına bakalım.
Marmaray fikrini birinci olarak Sultan Abdülmecid ortaya attı. Olağan ki bu fikir, periyodun kaidelerinde yalnızca bir tünelden ibaretti lakin o vaktin teknolojisi bu proje için elverişli değildi. 42 yıl sonra, 1902 yılında proje hakkında bir tasarım yapıldı ve başlangıcı 2004 oldu.
Tamamlanma tarihi 2009 olarak ilan edilen projenin çalışmaları sürerken keşfedilen tarihi ve arkeolojik buluntular, gecikmeye neden oldu ve en sonunda, varsayım edilenden 10 yıl sonra, 2019 yılında hizmete girebildi.
Marmaray, teknik olarak denizin içine yapılmadı.
Tünel, denizin içinden değil denizin altındaki kara modülünün içinin oyulması ile yapıldı. Yani Marmaray’da seyahat ederken gördüğümüz betonların gerisinde Marmara denizi değil, bu denizin tabanındaki kara kesimi görünüyor.
Peki denizin altına cam tünel yapılabilir miydi?
Fikir olarak hayli hoş duruyor değil mi? Tünel camdan olacak, biz de içeride denizin altını seyrede seyrede güzel bir seyahat yapacağız… İşe bu biçimde gidip geldiğinizi düşünün, ne hudut kalır ne stres!
Ancak bu fikir düşündüğümüz kadar kolay değil zira cam bir materyal kullanıldığında tünel, basınca dayanamayıp kırılır. Cam yerine akrilik gibisi bir malzeme kullanmak gerekir, bu da üretim maliyetini artırır.
Maliyeti de bir kenara bırakalım desek…
“Parası neyse verelim yapalım!” dediğimizde de işler karışıyor zira basınca dayanması için gereken tek şey farklı bir gereç değil. Yapılacak bu tünelin tek modül halinde olması gerekiyor ki bir mühlet sonra su almasın.
O kadar uzun bir tüneli tek kesim ürettiğimizi varsayalım. Bunun taşıması ve montajı neredeyse imkansız olur. Kesim parça üretip denizin altında birleştirdiğimizde ise birleşim noktalarından su alma ihtimali epey yüksek. Yani denizin altında cam tünel yapılabilir mi sorusunun karşılığı koca bir hayır. En azından günümüz teknolojisi ile…
E Marmaray’da hangi gereç kullanıldı o vakit?
Marmaray yapılırken çelik ile güçlendirilmiş beton bir malzeme kullanıldı. Tünelin kesimleri karada hazırlanırken içeriye su dolmasını engellemek için büyük kapaklarla tasarlandı. Bu kadar sağlam gereç kullanılmasının bir sebebi de Marmaray çizgisinin fay sınırı üzerinde olması.
Marmaray’ın bir gibisi daha var!
Marmaray ile birebir mantık ile yapılan bir başka tünel de Manş Tüneli. 1802 yılında bir mühendis, Manş Denizi’nin tabanının delinip içerisine bir tünel yapılması fikrini ortaya attı. Fikir Napolyon tarafından da beğenildi ama savaşlar yüzünden proje askıya alındı.
1880’li yıllarda ise kimi özel şirketler bu projeyi hayata geçirip tünele demiryolu döşemek için çalışmalara başladılar. Tünel 1800 metre uzunluğa eriştiğinde ise İngiliz basını projenin tehlikeli olduğunu söyleyip projeyi durdurttu.
1800’lerde ortaya atılan fikir, 1994’te hayat bulabildi.
Fransa ve İngiltere hükûmetleri 1960’lı yılların ortalarında tünelin yapılması için tekrar anlaştılarsa da daha sonra yüksek maliyetleri münasebet gösteren İngiltere, 1970’li yıllarda üretimi yeniden durdurdu.
10 yıl süren çalışmalarda ise tünelin 2400 metrelik bir kısmı tamamlanmıştı. Manş Tüneli, 1986’da tekrar gündeme geldi. Tünelin yüksek maliyeti İngiliz ve Fransız bankalarından borçlar alınarak karşılandı. En sonunda 6 Mayıs 1994’te çalışması biten tünel kullanıma açıldı
