Kurtuluş Savaşı’nın Gizli Kahramanı ve Atatürk’ün “İngiliz Kemal” Kod Adlı Casus Fedaisi: Ahmet Esat Tomruk

“İngiliz Kemal” kod isimli Ahmet Esat Tomruk, Kurtuluş Savaşı sırasında kıymetli hizmetlerde bulunan ve Yunan generallerin ortasına sızmayı başaran Türk casustu. Bugün, İngilizceyi en az İngilizler kadar düzgün konuşabilen, süratli kılık değiştirebilen, bulunduğu ortama anında ayak uydurabilen casus Ahmet Esat’ın kıssasını anlatacağız.

Casusluk faaliyeti, tarihin her devresinde merak uyandıran konularından biri olmuştur. Osmanlı ve Cumhuriyet periyodunda de bu istihbaratı yürüten isimler vardı çok natürel. Namıdiğer “İngiliz Kemal” Ahmet Esat Tomruk da bu isimlerden biriydi.

İngiliz Kemal, casusluk faaliyetleri sırasında birçok defa hapsedilmesine karşın her keresinde firar etmeyi başaran ve millî mücadeleye kıymetli hizmetlerde bulunan bir isimdi. Mustafa Kemal Atatürk’ün casus fedaisi İngiliz Kemal’in kahramanlıklarla dolu öyküsüne daima birlikte bakalım.

“İngiliz Kemal” kod isimli Ahmet Esat Tomruk aslında kimdi? 

Ahmet Esat, 1887 yılında dünyaya geldiğinde Sultan II. Abdülhamid, tahta çıkalı yaklaşık 10 seneyi geçmişti.

93 Harbi’nin Osmanlı Devleti’ne verdiği ekonomik ve toplumsal kasvetler, ülkenin her yerinden hissedilirken; Ahmet Esat, şimdi 5 yaşındayken babasını kaybetti. Bu acı kayıptan sonra annesiyle birlikte dayılarının yanında yaşamaya başlayan Ahmet Esat, ilkokulu Emirgan’daki bir mektepte okudu.

Ahmet Esat’ın Mekteb-i Sultani’ye yolculuğu

İlkokulu muvaffakiyetle bitirdikten sonra Mekteb-i Sultani’ye bugünkü adıyla Galatasaray Lisesi’ne giden Ahmet Esat, burada Fransızcasını yeterlice geliştirdi.

Galatasaray Lisesi’ndeki eğitiminden kısa bir mühlet sonra 1908 yılında İngiltere’ye gitmeye karar veren Ahmet Esat, burada Navy College’a başladı. Fransızcasının yanı sıra İngilizce bilgisini de geliştiren Ahmet Esat, profesyonel olarak boks yapmaya başladı.

1914 yılında patlayan I. Dünya Savaşı, yazgısını değiştirdi.

Ahmet Esat’ın ülkeye geri dönmesiyle birlikte ittihatçılardan Dramalı Rıza ve Kara Kemal Beyefendiler aracılığıyla Teşkilat-ı Mahsusa’ya katılması bir oldu.

Üstün yabancı lisan bilgisi sayesinde teşkilat için yararlı olacağı düşünülen Ahmet Esat, beklentileri boşa çıkarmadı.

Kutül Amare’de İngilizlerin başındaki kumandan General Townshend’den birtakım saklı bilgiler edinmeyi başarması Ahmet Esat’ın casusluk alanındaki birinci adımlarında biriydi aslında. Daha sonra yakalanarak Beyoğlu’ndaki hapishaneye gönderilse de bu hiçbir vakit Ahmet Esat için bir son değildi.

Kendisine takılan “İngiliz Kemal” lakabı nereden geliyor? 

Ahmet Esat, tipolojik olarak İngilizlere benziyor ve İngilizceyi de en az onlar kadar düzgün konuşabiliyordu. Onun lakabının kıssası buradan geliyor aslında.

Hızlı kılık değiştirebilen ve bulunduğu her ortama anında ayak uydurabilen Ahmet Esat, firar ettikten kısa bir müddet sonra Ankara’ya geçti. Hem harika derecede yeterli olan yabancı lisan bilgisi hem de daha evvelki başarılı deneyimleri onun Genelkurmay İstihbarat Şubesi’nde görevlendirilmesinin önünü açtı.

Millî Gayret yıllarında Yunan generallerin ortasına sızmayı başardı.

Ahmet Esat’ın yeni vazifesi, İzmir’deki Yunan işgaline karşı faaliyet göstermekti. Lakin devletin hazinesinde kâfi kaynak yoktu. Kendisine ödenebilecek nakdî güç bulunmadığı için, kumardan 45.000 frank kazandı ve Antalya’dan Yunanistan denetimi altındaki Rodos Adası’na geçti.

Yeni rolü, güçlü bir Amerikalı olmaktı.

Kendisini Amerikalı bir gazeteci olarak tanıtan Ahmet Esat, kısa müddette yüksek seviyedeki Yunan kumandanlarıyla yakınlaştı.

Adada kısa müddette kendisini sevdiren ve gece hayatının müdavimlerinden biri olan Ahmet Esat, böylelikle Yunan generallerle arkadaş olma fırsatı yakaladı.

Defalarca hapsedilmesine karşın her keresinde firar etmeyi başardı ve yılmadı!

Millî Gayret hareketine çok önemli katkılar sağlayan Ahmet Esat, Rodos Adası’nda Anadolu’nun işgaline ait edindiği gerekli istihbaratı vakit kaybetmeden acilen Mustafa Kemal Paşa’ya ulaştırdı.

1924 yılında istihbarat şubedeki vazifesinden ayrıldı.

Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte vazifesinde ayrılan Ahmet Esat, tahminen de onun mukadderatını değiştiren yabancı lisan bilgisiyle tercümanlık yaparak hayatını kazanmaya devam etti.

Hafif sıklette boks şampiyonlukları da olan Ahmet Esat, Soyadı Kanunu çıktıktan sonra Tomruk soyadını aldı. 

Namıdiğer “İngiliz Kemal”in muvaffakiyetleri sinemalara de mevzu oldu.

Yönetmen koltuğunda Ömer Lütfü Akad’ın oturduğu “İngiliz Kemal Lawrense Karşı” sineması pek bir meşhur hatta. Ahmet Esat’a başarılı oyuncu Ayhan Işık’ın hayat verdiği sinema, 1919’da işgal altındaki İstanbul’da Türk casusu İngiliz Kemal’in başından geçen olayları bahis ediniyor.

Ahmet Esat’a, Vatana Hizmet Tertibi’den aylık bağlanmasına dair bir kanun çıktı.

Yaşlılık devrinde geçim sıkıntısı çeken Ahmet Esat Tomruk’a 26 Haziran 1964’te kabul edilen kanunla Vatana Hizmet Tertibi’den 500 lira maaş bağlandı.

Ahmet Esat, 14 Şubat 1966 yılında hayata gözlerini yumdu.

Birçok isimsiz kahraman sayesinde düşman işgalinden kurtulan ve bugünlere gelen vatanımızı “İngiliz Kemal” lakaplı Ahmet Esat Tomruk üzere isimlere borçluyuz.