Kırlangıçlar Hakkında 10 Enteresan Bilgi: Türk Kültürü İçin Neden Kutsal Bir Hayvan?

Dünyanın aklınıza gelen gelmeyen neredeyse her yerinde yaşayan ve bu nedenle de herkes tarafından tanınan kırlangıç kuşlarının bizim kültürümüzde başka bir yeri var. Tarihimiz boyunca pek çok şiire mevzu olan ve hatta bazen kutsallık bile atfedilen kırlangıç kuşu hakkında kimilerini birinci kere duyacağınız sıra dışı bilgilere gelin yakından bakalım.

Dünyanın farklı noktalarında yaşayan insanlara, kuş deyince aklınıza hangi çeşit geliyor, diye sorsak pek çok farklı karşılık alabiliriz lakin emin olun bu farklı yanıtlardan kimileri kırlangıç olacaktır. Zira onlarca farklı çeşide sahip olan kırlangıç kuşları, kutup bölgesi dışında dünyanın aklınızda gelen gelmeyen her yerinde yaşayan ve sesiyle insanları büyüleyen küçük canlılardır. 

Kırlangıç, bu türlü her yerde yaşayan bir kuş olduğu için tüm dünya tarafından tanınıyor lakin bizim kültürümüzde apayrı bir yere sahip. Tarih boyunca kırlangıçlardan bahseden sayısız şiir yazılmıştır ve hatta birtakım periyotlarda bu kuşa kutsallık atfedilerek rahmet getirdiğine inanılmıştır. En yeterlisi gelin kırlangıç kuşu hakkında pek çok kişinin birinci defa duyacağı farklı bilgilere yakından bakalım.

Kırlangıç hakkında bilgiler:

• Kırlangıç çeşitleri onlarca farklı üyeden oluşuyor.
• Kırlangıçlar her yerde yaşayabilirler.
• Dişi ile erkek kırlangıç yuvayı birlikte yapar.
• Yavrular annelerinin bakımına muhtaçtır.
• Kırlangıçlar göçebe kuşlardır.
• Kırlangıç ne yer sorusunun çok geniş bir yanıtı var.
• Kırlangıç dövmesinin denizciler ortasında özel bir manası var.
• Türk kültüründe kırlangıç neden kutsaldır?

Kırlangıç çeşitleri onlarca farklı üyeden oluşuyor:

Kırlangıç deyip geçiyoruz fakat aslında bu tek bir kuş tipinin ismi değil. Kırlangıç, Hirundinidae olarak da isimlendirilen kırlangıçgiller familyasına ilişkin kuş cinslerinin ortak ismidir. Bugüne kadar keşfedilmiş 89 adede yakın farklı kırlangıç çeşidi ve 20 farklı alt cins var. Bu tiplerin boyutları 17 – 19 cm ortasında, tartıları 16 – 25 gram ortasında ve kanat açıklıkları ise 32 – 35 cm ortasında değişmektedir. Her birinin rengi ve dış görünüşü ise tam manasıyla eşsiz olabilir. 

Kırlangıçlar her yerde yaşayabilirler:

Kırlangıçların evrimin hangi sürecinde ortaya çıktıkları hakkında kesin bir bilgi yok fakat bu kadar farklı cinse sahip oldukları için uzun vakittir bizimle birlikte olduklarını düşünebiliriz. Daha farklı olan ise ömür alanlarıdır zira kırlangıçlar, Antarktika dışında aklınıza gelen gelmeyen her yerde varlar. Kırlangıçlar genel olarak göl yakınlarında, otlaklarda, açık ormanlık alanlarda, bataklıklarla ve çalılıklarda yaşarlar. 

Dişi ile erkek kırlangıç yuvayı birlikte yapar:

Kırlangıç yuvası için nitekim başka bir başlık açmak lazım zira bizim bugün gelişmiş teknolojilerle yaptığımız binalardan bile daha sağlam yuvalar yapıyorlar. Yuvayı dişi kuş yapar kelamının bilakis kırlangıçlar birlikte çalışır. Dişi kırlangıç ot, çalı, saman toplar ve bunları yuvanın yapılacağı yere getirir. İnce personelliği ise erkek yapar zira tükürüğü, bu hususları birleştirecek bir harç vazifesi görür. Kırlangıçlar sekiz gün üzere kısa bir müddet içerisinde yuvalarını tamamlarlar. Ortalama 20 cm genişliğinde ve 10 cm derinliğinde olan bu yuvanın duvarları hayranlık uyandırır zira kırlangıçlar yassı gagaları ile duvarlar sıvarlar ve dümdüz hale getirirler. 

Yavrular annelerinin bakımına muhtaçtır:

Yaşadıkları bölgeye nazaran değişiklik gösterse de genel olarak kırlangıçlar için üreme mevsimi Mart ayında başlar. Bir seferde 2 ile 5 yumurta çıkar. 10 – 21 gün ortasında süren bir kuluçka periyodu sonrası yavrular yumurtadan çıkar. Bazen erkek kırlangıç da kuluçka sürecine yardımcı olur. Yavrular kör ve çıplak doğarlar ve on gün boyunca bu türlü kalırlar. Üç haftaya yakın bir müddet anne tarafından beslenen yavrular uçmaya hazır oldukları vakit yuvadan ayrılırlar. 

Kırlangıçlar göçebe kuşlardır:

Güney ve Batı Afrika’da yaşayanlar hariç, zira buralar esasen tropikal iklimdir, tüm kırlangıçlar göç ederler. Üstelik bu göç o denli yakın yerlere yapılmaz, oldukça uçmak zorundadırlar. Göç eden bir kırlangıcın günde ortalama 320 kilometre kat ettiği görülmüştür. Daha değişik olan ise hızlarıdır. Kırlangıçların ortalama uçuş suratı saatte 27 ile 35 kilometre ortasındadır lakin kimi tiplerin saatte 55 kilometre süratle uçtukları bile görülmüştür. Küçük bir kuş için hayret veren bir sürat. 

Kırlangıç ne yer sorusunun çok geniş bir yanıtı var:

Kırlangıçlar, böcekçil canlılar olarak tanınırlar. Genel olarak uçan böceklerle beslenirler. Avlanmak için özel bir taktikleri vardır. Uçar haldeyken böceğin üstüne çıkar, kanatlarının ortasına alarak hareket etmesini pürüzler ve o denli yerler. Kırlangıçlar arı ve eşek arısı dışında her böceği yerler çünkü malum arılar sokar. Bazı kırlangıç çeşitlerinin her vakit olmasa da vakit zaman meyve ve kimi bitkiler yedikleri de görülmüştür.

Beslenmeden bahsetmişken kırlangıçların su içişini de anlatmadan geçmeyelim. Kırlangıçlar o denli olağan kuşlar üzere bir yere konup da su içmez, onlar uçarken su içer. Uçan bir kırlangıç su birikintisi gördüğü vakit yavaş yavaş alçak uçuşa geçer ve su birikintisinin üzerinden pike yaparken suyunu içip yoluna devam eder. 

Kırlangıç dövmesinin denizciler ortasında özel bir manası var:

Avrupa kıtası kırlangıç tipleri bakımından varlıklı bir bölge olduğu için bu kuş kültürel olarak da kendine yer bulmuştur. Avrupalı denizciler ortasında kırlangıç dövmesinin bir vakitler özel bir manası vardı. Eğer bir denizcinin kolunda bir adet kırlangıç dövmesi varsa o denizci 5 bin deniz milinden fazla yol kat etmiştir. Şayet bir denizcinin kolunda iki adet kırlangıç dövmesi varsa o denizci 10 bin deniz milinden fazla yol kat etmiştir. Bu sayılar böylelikle sürüp masraf. 

Türk kültüründe kırlangıç neden kutsaldır?

Türk kültüründe kırlangıçlara kutsal bir atıf ile ilk defa Uygur Türklerinde karşılaşıyoruz. Uygurlara nazaran kırlangıç, insanları kazalardan korurdu ve yuva yaptığı mesken rahmetle dolup taşardı. Orta Asya’dan gelen bu kültür korunmuş ve kendine hem halk şiirinde hem de divan şiirinde yer bulmuştur. Mesti, kırlangıçlardan şu dizelerinde bahseder;

Onlarca farklı çeşidi ile dünyanın her yerinde karşımıza çıkan kırlangıç hakkında pek birçoklarını birinci sefer duyduğunuz sıra dışı bilgilerden bahsettik. Bir daha bir kırlangıç gördüğünüzde eminiz uzun uzun incelemekten kendinizi alıkoyamayacaksınız.