Binlerce farklı tipi ve akıl almaz sayıdaki nüfusuyla dünyanın her yerinde yaşayan ve nereye baksak karşılaştığımız karıncaların dünyası düşündüğümüzden çok daha farklı. Birçok vakit görmeyip üzerine basıp geçtiğimiz karıncalar hakkında kimilerini birinci kere duyacağınız sıra dışı bilgilere gelin yakından bakalım.
Dünyada yaşayan sayısız canlı var. Bunların kimileri devasa, kimileri ise küçücük. Kimilerinin kuşağı tükenmek üzereyken kimileri bizi bile gömer. İşte küçücük olmasına karşın akıl almaz sayıda nüfusa sahip canlılardan bir tanesi de karıncadır. Pek çok farklı çeşidi ile dünyanın neredeyse her yerinde yaşayabilen karıncalar düşündüğümüzden çok daha değişik özelliklere sahipler.
Elbette hükümdarı gelse ezip geçebileceğimiz bir canlı olan karınca hakkında pek çoğumuzun gereğince bilgisi yok. Hatta konutumuzda gördüğümüzde onları yok etmek için elimizden geleni yapıyoruz. Ancak emin olun karıncaların kimi özelliklerini öğrenince ve karınca dünyasına biraz daha yakından bakınca bırakın onları ezmeyi, her gördüğünüzde oturup saatlerce neler yaptıklarını izlemek isteyeceksiniz.
Karınca dünyası hakkında birinci kere duyacağınız sıra dışı bilgiler:
- Evet, yük taşıma efsanesi gerçek.
- Karıncalar bildiğimiz manada nefes almazlar.
- Karıncaların kulakları yoktur fakat bir biçimde duymayı başarırlar.
- Dünyada çok fakat çok fazla karınca yaşıyor.
- Karıncalar çiftleşmeden çoğalabilirler.
- Karıncalar hayvancılıkla uğraşır.
- Farklı fonksiyona sahip iki mideleri vardır.
- Karıncalar şahane yüzücülerdir.
- Karınca dünyasında kölelik hala var.
- Dinozorlardan evvel bile karıncalar vardı.
Evet, tartı taşıma efsanesi hakikat:
Karınca denilince herkesin aklına birinci gelen onun tartısının yüzlerce katını taşıyabiliyor olduğudur. Bu bilgi kısmen yanlışsız. Bir karınca rahatlıkla tartısının 10, 50 ve hatta kimi çeşitler 100 katını bile kaldırabilir. Karıncaların bu kadar güçlü olmalarının nedeni küçük olmalarıdır. Karıncaların küçük kasları başka hayvanlardan farklı olarak enine kesit alanına sahiptir. Bu nedenle kasları son derece güçlüdür.
Karıncalar bildiğimiz manada nefes almazlar:
Elbette tüm canlılar üzere karıncalar da oksijen olmadan yani nefes almadan yaşayamazlar. Lakin değişik bir biçimde akciğer sistemine sahip değillerdir çünkü iddia edebileceğiniz üzere küçücük bedenlerinde bu sistem için gerekli alan yoktur. Güzel fakat nasıl nefes alıyorlar diye sorarsanız yanıt kendilerine mahsus sistemlerinde gizli. Karıncaların bedeninin yan tarafında bulunan spiral gibisi delikler oksijeni bedene çeker ve özel bir tüp ağı sayesinde tüm hücrelere dağıtır. Salınan karbondioksit de birebir deliklerden dışarı çıkar.
Karıncaların kulakları yoktur fakat bir halde duymayı başarırlar:
Eğer yakın çekimde bir karınca gördüyseniz kulaklarının olmadığı kesinlikle dikkatinizi çekmiştir. Kulakları yoksa demek ki karıncalar sağır diye düşünebilirsiniz fakat bu gerçek değil. Tıpkı nefes alma sistemleri üzere duyma için de kendilerine mahsus bir sistemleri vardır. Karıncaların bir ekleminde subgenual organ ismi verilen bir yapı vardır. Bu yapı, karıncaların titreşimleri algılamasını sağlar. Elbette bu titreşim, onlar için ses manasına gelir. Kolay bir sistem üzere görünse bile aslında karıncaların şahane duymalarını sağlar.
Dünyada çok lakin çok fazla karınca yaşıyor:
Ey dünyaya hakim olduğunu zanneden insanlık, nereye gittin de orada bir karınca görmedin? Antartika, Kuzey Kutbu ve birkaç ada dışında aklınıza gelen gelmeyen her yerde karınca yaşıyor. Bugüne kadar tespit edilmiş 10 binden fazla karınca tipi var. Karıncaların bu kadar yaygın olması evrimsel bir muvaffakiyet olarak kabul ediliyor. Pekala dünyada kaç tane karınca var? Elbette bu sayıyı bilmek mümkün değil. Birtakım kestirimlere nazaran dünyada 20 katrilyondan fazla karınca yaşıyor. Genel kestirimler ise dünyada yaşayan her insan başına 1 milyon karınca düştüğünü söylüyor. Dünya nüfusunun 8 milyardan fazla olduğunu düşünürsek gerisini siz hesaplayın.
Karıncalar çiftleşmeden çoğalabilirler:
Elbette karınca cinslerinin büyük kısmı tıpkı öbür böcek tiplerinde olduğu üzere bir ana kraliçenin çiftleşip yumurtlaması ile çoğalırlar. Lakin amazon karıncaları bu türlü değildir. Amazon karıncaları üzerinde yapılan incelemelerde kraliçenin rastgele bir çiftleşme olmadan eşeysiz formda ürediği yani baya baya kendini klonladığı görüldü. Dahası, klonlanarak çoğalan tüm karıncalar da dişidir. Amazon ismi aslında buradan geliyor.
Karıncalar hayvancılıkla uğraşır:
Kabul edin ufak bir ürperme geldi değil mi? Ancak bilgi mutlaka yanlışsız. Karıncalar tıpkı bizim çiftlikler kurup hayvan yetiştirmemiz üzere hayvan yetiştirirler. Bazı karınca kolonileri gözlemlendiği vakit yaprak bitlerinin hayvancılık emeliyle kullanıldığı görüldü. Karıncalar yaprak bitlerini öteki yırtıcılardan ve yağmur üzere doğal kaidelerden koruyarak ondan bal çiyi elde ederler. Yani baya baya ineği bir çiftliğe koyup nizamlı olarak sağmaya benziyor.
Farklı fonksiyona sahip iki mideleri vardır:
Hayır, çok obur canlılar oldukları ya da çok fazla yemek yedikleri için iki mideleri yok. Hatta bu midelerden birinin karıncaya ferdi olarak bir yararı bile yok. Trofallaxis olarak bilinen bu sistemde karıncanın birinci midesi kendi yemeklerini depolamak için kullanılır. İkinci midesinde ise dışarı çıkarıp başkalarıyla paylaşılacak yemekler taşınır. Bu sayede karınca dışarı çıkıp yemek bulunca evvel kendi karnını doyurur, daha sonra ise kraliçeye ve geride kalan başkalarına götüreceği yemekleri toplar. Yani ikinci mide bildiğimiz poşet.
Karıncalar olağanüstü yüzücülerdir:
Elbette hepsi değil lakin birtakım karınca tipleri akıl almaz uzaklıkları kat edebilecek kadar başarılı yüzücülerdir. Köpekleme gibisi bir tarzda yüzen karıncalar aynı vakitte suyun altında uzun mühlet oksijen olmadan kalabilirler. Dahası kimi ateş karıncaları yaprakları kullanarak sandal yapabilirler. Alışılmış bunu keyif için yapmıyorlar. Karıncalar dünyanın en başarılı hayatta kalma ustaları oldukları için her türlü kuralda var olmaya devam etmek üzere evrimleşmişlerdir.
Karınca dünyasında kölelik hala var:
Tabii tüm karınca dünyasına haksızlık etmeyelim tahminen başkalarında demokrasi vardır lakin Polyergus lucidus isimli bir cins epeyce barbar bir hayat yaşıyor. Bu tıptaki karıncalardan oluşan bir koloni, karşı koloniye saldırıp yok ediyor ve kalanları esir olarak alıyor. Bu esirler ya parazitlenerek ya da istekli olarak köle olarak kullanılmaya başlıyor. Köle olan karıncalar hayatları boyunca güya kendi kolonileriymiş üzere bu koloni için çalışıyorlar.
Dinozorlardan evvel bile karıncalar vardı:
Karıncaların uzun yıllardır dünyamızda olduğunu biliyorduk ancak kesin tarihi Harvard Üniversitesi ve Florida Üniversitesi tarafından yapılan bir çalışmada öğrendik. Yapılan çalışmaya nazaran karıncalar günümüzden yaklaşık 130 milyon yıl evvel Kretase ismi verilen devirde ortaya çıktılar. Daha da enteresan olan, buzul çağı üzere periyodun en vahim felaketlerinden bile sağ çıkmayı başardılar ve günümüze kadar geldiler.
Milyonlarca yıldır dünyanın her yerinde hayatta kalmayı başarmış karıncalar hakkında kimilerini birinci defa duyduğunuz sıra dışı bilgilerden bahsettik. Ender de olsa birtakım karınca tiplerinin zehirli olduğunu ve çok yaklaşmamanız gerektiğini hatırlatalım.