Okyanusun öteki ucu Kanada, Kanada’nın içinde ise Kars. Evet, yanlışsız okudunuz. Bizim Kars ile birebir aynı. Takvimlerimizi 1857 yılına ayarladıysak tarihte seyahate başlayalım.
Daha evvel hiç Kanada’daki Kars’ı duymadıysanız Türkiye’deki ikiziyle tıpkı tarihi yazgısı paylaştığını artık öğrenmiş olacaksınız. Bizim Kars’a da Kars deyip geçmeyelim, Anadolu’nun vatan olma sevdasına öncülük eden güzide vilayetlerimizden biridir kendisi.
“Sıcak denizlere inme” siyasetiyle tanıdığımız Ruslar, Kanada’daki Kars’ın tarihinde de karşımıza çıkıyor. O denli ki 1855 yılının ikinci yarısında yaşanan Kars Kuşatması, Karl Marx’ın 8 Nisan 1856 tarihinde New-York Daily Tribune gazetesinde yayımlanan makalesine de konu olmuştur.
Orijinal ismi Wellington olan kasabanın ismi neden Kars olarak değiştirildi?
Kanada’da yer alan bu kasabanın ismi, yıllar evvel Kars olarak değiştirildi. Bunun sebebi ise Kırım Savaşı periyoduna uzanıyor. Savaş esnasında Rusların Kars’ı işgal etmeleri üzerine halkın büyük bir direnç göstermesi bunda çok tesirli oluyor.
Savaşta Osmanlı’nın müttefiki İngiltere’nin subayı General Sir Fenwick Williams, İstanbul’da bulunan İngiliz Büyükelçiliğine gönderdiği raporda Kars halkının kahramanlıklarından kelam eder.
General Muravyev komutasındaki Rus ordusu, Türk ordusundan dört kat fazla askere sahip olmasına karşın Kars’ı düşürememeleri aylarca İngiliz basınına gereç olur. Bu durum, İngilizlerin çok güzeline sarfiyat ve namı Avrupa’ya kadar yayılmış olan başarısız kuşatma onlarda büyük hayranlık uyandırır.
Kars savunması, Avrupa’da tiyatrolarda temsil edilmeye başlanır.
Kars’ın savunmasında yalnızca Türk askerleri değil; halktan beşerler ve hatta çocuklar bile vardı. Bu kahramanlıktan hayli etkilenen Avrupa’da ise büyük Rus ordusuna karşı galibiyet yaşayan Türk ordusunu canlandırmaya başlarlar. Bu olay o denli bir yayılacaktır ki ilerleyen vakitlerde işte bizim de şu an gördüğümüz Kanada’nın Kars’ını doğuracaktır.
Çağın “Güneş batmayan imparatorluğu” İngiltere sömürgesinde olan Kanada’da Wellington isminde 2 kasaba vardı.
Başkent olan Ottowa yakınındaki Wellington ile daha doğusunda yer alan Wellington daima karıştırılmaya başlanmıştı. Bölgeye taşınan telgraf sınırı tamamlanınca da bu iki kasabanın telgrafları daima karışıyordu. Deva ise kasabalardan birinin ismini değiştirmekti.
Rusları mağlup eden Türk savunması, Wellington halkını epey heyecanlandırmıştı. Kasabanın ismine Türklere ilişkin bir isim vermekten de onur duyacaklarını belirttikleri anda Wellington, yeni ismine kavuşmuş oldu.
İngiltere Kraliçesi Victoria, kendisine Kars savunması haberini veren General Williams’a “Kars Baroneti” unvanını verdi.
Kars, o devirde artık vatan aşkını temsil eden kıymetli bir öge halini almıştı. Kars ismine mükafatlar yağıyordu. Bu sırada elbette padişah Abdülmecid de bu durumlara kayıtsız kalmadı. Kars’ı savunan, destekleyen asker ve sivillere bir hatıra amacıyla üzerinde Kars Kalesi resmi bulunan madalyalar bastırıp dağıttı.
Kars’a ve halkına da Gazi unvanı verilir. Anlayacağınız bugünkü Gaziantep’in öncüsü, Kars olmuştur. Daha sonrasında Başkomutan Mehmet Vasıf Paşa, Kerim Paşa ve General Williams’a altın kılıç ve mecidiye nişanları armağan edilmiştir.
Kars halkı, üç yıl vergiden muaf tutulmuştu.
Padişah Abdülmecid de hürmet ve sevgisini sonsuz formda göstererek halkı üç yıl mühletle askerlik ve vergiden muaf tutmuştur. İstanbul-Batum seferine başlayan vapura “Kars” ismini verdirir, gazetelerde Kars’a özel sayılar yayımlanır.
İşte Kars’ın Kanada’da bir kasabaya ismini verdiren harika kahramanlık hikayesi böyledir. Bugün bile halk, bölgeye gelen Türkleri sevgiyle karşılarlar, gösterilen direnişe karşı büyük bir hürmet gösterirler. Arif Nihat Asya ne de hoş özetlemiş: “Verilmeyecek şeyler vardır, onur üzere şan üzere, Kars üzere Ardahan gibi!”
