Daha evvel bir lunaparka gittiyseniz, sürat trenlerinin biçiminin büsbütün bir daireye benzemediğini görmüşsünüzdür. Pekala, bu trenlerin neden tam bir daireden oluşmadığını hiç düşündünüz mü?
Hız trenleri için dairesel döngülerin kullanımı yıllar öncesinde denendi lakin sonrasında reddedildi. Bunun yerine günümüzde de tercih edildiği halde, genel itibariyle “ters dönmüş bir gözyaşı damlasına” benzeyen bir yapıda oluşturulmaya başlandı.
Yıllar öncesinde birinci sürat trenleri, aslında tam bir dairesel döngüye sahipti. Lakin bu durum sürat trenine binen bireylerin canının acımasına neden olarak eğlenceyi bir azaba dönüştürüyordu. Günümüzdeki yaygın kullanıma sahip aksi çevrilmiş gözyaşı damlası ise, daha az ağır G kuvveti sağlıyor ve bu nedenle trenler acı verici olmaktan çıkarak, eğlenceli bir hale geliyor.
Dairesel döngüler, sürat trenlerinde daha öncesinde denendi
1840’lar ve 1900’lerin başlarında sürat trenleri, aslında tam dairesel döngülerden oluşuyordu. Yani biniciler, büsbütün düz bir dairenin içerisinde hareket ettikten sonra çabucak bir kavisle karşılaşıyorlardı. Trenin bu kadar süratli bir biçimde eğilmesinin ise bir sonucu vardı: aşırı G kuvveti. Kuzey Amerika’daki birinci dairesel döngü sürat treni olan Coney Island’ın Flip Flap Railway’i, bir kişi üzerinde 14 G’ye kadar kuvvet uygulayabiliyordu.
Çok özel ekipman ve eğitime sahip savaş pilotlarının kısa mühletler için 10 G’ye kadar kuvvete dayanabildiklerini de belirtelim. Hal bu türlü olunca 14 G, aslında sivil birine nazaran önemli manada güçlü bir kuvvet.
Bunu açıklayacak olursak; aslında sürat trenlerinin dairesel bir döngü izlemesi, araçların dairenin alt kısmına geldiğinde çok süratli, doruğa hakikat çıkıldığında ise yavaşlaması manasına geliyor.
Trenin aşağıdan üste hakikat yaptığı süratli çıkışlar, biniciler üzerinde çok merkezkaç kuvveti yaratıyordu ve bu kuvvet, binicileri koltuklarına resmen yapıştırıyordu. Biniciler, merkezkaç kuvvetinden doğan çok baskı nedeniyle koltuklarında birçok vakit acı çekiyordu yahut yaralanıyordu.
Bunun dışında zirvede oluşan yavaşlama ise, merkezkaç kuvvetinin azalmasına ve yerçekimi kuvvetinin artmasına sebep oluyordu. Bu etkenlerin ortaya çıkması binicilerin üzerindeki baskının azalmasına ve tren tam üstteyken birden fazla vakit koltuklarından düşmeleri ile sonuçlanıyordu.
Binmek için değil, izlemek için para ödeniyordu
Dairesel döngülere sahip sürat trenlerine binmek biniciler için çok tehlikeli ve acı verici olduğundan, birçok kişi trene binmek için değil de yalnızca binenleri izlemek için para ödemeye başladı. Zati yıllar içerisinde başarılı olamayan birçok dairesel döngüye sahip sürat treni de yavaş yavaş kapandı.
İlk dairesel olmayan sürat treninin inşası
1901 yılında Edwin Prescott, Coney Island’da Loop the Loop‘u inşa etti. Bu tren oburlarının bilakis şu an günümüzde de yaygın bir biçimde kullanılan “ters gözyaşı damlası” şeklinde yapıldı. Fakat beşerler hala bu trenlere binmekten oldukça çekindikleri için, sırf öteki binen bireyleri izlemekle yetiniyorlardı.
Dikey çıkışlı sürat trenleri ise, Six Flags Magic Mountain’da 1976 yılında açılan Great American Revolution‘ın dizaynına kadar hiç kullanılmadı. Dikey sürat trenleri de o devirde hayli ilgi gördü ve birçok şirket süratli bir biçimde bu dikey döngüye sahip sürat trenlerini kullanmaya başladı.
22 Haziran 2013’te Six Flags Magic Mountain, açıldığı tarihte dünyanın en yükseği olan 160 metrelik (49 m) döngüye sahip çelik fırlatma treni Full Throttle‘ı tanıttı. 2016 itibariyle ise en büyük dikey döngü, Mack Rides tarafından Shaanxi, Çin’deki Lewa Adventure’da üretilen bir sürat treni olan Flash’ta (61 m) bulunuyor.
Hız treni rekoru tıpkı vakitte, Antalya’da bulunan “Land of Legends” tema parkında 2018 yılında inşa edilen ve Lewa Adventure’daki Flash ile tıpkı olan Hyper Coaster (62 m) ile de paylaşılıyor.
