Havacılık Tarihinin En Elim Olaylarından: Roketlerin ya da Savaş Uçaklarının Vurup Düşürdüğü Yolcu Uçakları

Bir tatilden dönüyorsunuz yahut sevdiğiniz bir yere gidiyorsunuz. Her şeyden habersizce bindiğiniz uçakta biraz vakit geçince gerçekleşecek kazayı tahminen biri size söylese inanmazsınız. Lakin tarihte bunun birçok örneği yaşandı, içinde yüzlerce yolcunun bulunduğu uçaklar, roketlerle vurularak düşürüldü. Roketler neden yolcu uçaklarını gaye alır ki?

Sivil havacılık konusunda büyük bir telaş kaynağı olan bu durum, geçmişteki trajedilerin tekrarının yaşanmamasının umulduğu bir sorun.

En yakın örneğini 2020’de yaşadık. Düşen bir ticari yolcu uçağında hayatını kaybeden çok sayıda insan vardı. Çeşitli münasebetler ile vurulan bu uçaklar, ortaya vahim görünümler çıkarıyor.

İçinde bulunduğumuz çağda çok fazla yolcu uçağı düşürüldü. Pekala 2000’lerin öncesinde durum nasıldı?

23 Temmuz 1954’te Cathay Pacific Hava Yolu’na ilişkin bir Douglas C-54A tipi yolcu uçağı, Bangkok-Hong Kong rotasında uçarken, Çin Halk Cumhuriyeti’ne ilişkin iki adet Lavochkin La-7 tipi avcı uçağının saldırısına uğradı.

Uçağın üzerine makineli tüfekle ateş edildi. Saldırılarda uçak, kontrolünü kaybetti ve denize zarurî bir iniş yapmak zorunda kaldı. Çin, olayla ilgili bir operasyon sırasında askeri bir uçakla yolcu uçağının karıştırıldığını söyledi.

Yolcu ve mürettebat, denize indikten sonra hayatta kalmak için botlara çıkmaya çalıştılar. Ancak bu sırada avcı uçakları tarafından hedef alındılar ve tekrar bir akına maruz kaldılar. Uçakta bulunan 19 bireyden 10’u bu trajik olayda hayatını kaybederken diğerleri yaralı olarak kurtuldu.

27 Temmuz 1955’te Londra’dan Viyana’ya, oradan da Tel Aviv’e gitmek üzere sefer yapan EL-AL Hava Yolları’na ilişkin 402 sefer sayılı Constellation tipi uçak, Bulgaristan hava alanında bir avcı uçağı tarafından düşürüldü.

Bu trajik olayın art planı, olumsuz hava koşulları ve uçağın Bulgaristan hava alanına farklı bir noktadan giriş yapmak zorunda kalması olarak kayıtlara geçti. EL-AL uçağı, Bulgaristan’ın batı hududuna yaklaştığında ihtar hedefiyle tedbire uçakları tarafından makineli tüfek ile atışlara maruz kaldı. İsrail uçağı, bu ikaza yanıt olarak Bulgaristan-Yunanistan hududuna yönelerek tedbire kurallarına uymaya çalıştı. 

Ancak uçak süratlice Yunanistan sonunu geçmeye başladığında, 5,484 km yükseklikteyken avcı uçakları tekrar makineli tüfek ateşi açtı ve uçağı Yugoslavya-Yunanistan-Bulgaristan sonuna yakın bir bölgede düşürdü. Bu müthiş olayda, uçaktaki 7 mürettebat ve 51 yolcu hayatını kaybetti.

28 Ekim 1959’da, Kübalı siyasetçi Camilo Cienfuegos, Florida’dan Küba’ya dönerken Cessna-310 tipi bir uçakla gece uçuşu yapıyordu.

Bu uçuştan sonra kendisinden bir daha haber alınamadı. 1 hafta evvel ordu vazifesinden istifa ettiğini belirten bir mektubu önder Fidel Castro’ya göndermişti. Olayın akabinde çeşitli senaryolar ve teoriler ortaya atıldı.

Bunlardan biri, Küba Hava Kuvvetleri’ne ilişkin avcı uçaklarının Cienfuegos’un uçağını düşman bir maksat olarak ezkaza gördüğü ve düşürdüğü yönündeydi. Ancak o periyottaki belirsizlikler ve bilgi eksikliği nedeniyle olayın tam olarak nasıl gerçekleştiği hâlâ netliğe ulaşmadı.

30 Haziran 1962’de, Sovyetler Birliği’nin Aeroflot Hava Yolu şirketine ilişkin 902 sefer sayılı Tupolev Tu-104A tipi yolcu uçağı, Krasnoyarsk-Voznesenka iç çizgi uçuşunu gerçekleştirirken bir füze tarafından vuruldu.

Uçakta bulunan 84 bireyden kurtulan olmazken, Rus yetkililer başlangıçta uçağın pilot yanılgısı sonucu düştüğünü sav ettiler. Lakin daha sonra, hava savunma eğitim alanından ezkaza ateşlenen bir füzenin uçağın düşmesine neden olduğu açıklaması yapıldı.

21 Şubat 1973’te, Libyan Arab Airlines’a ilişkin LN-114 sefer sayılı Boeing 727 tipi yolcu uçağı, Tripoli’den Bingazi’ye sonra da Kahire’ye gitmek üzereyken uçakta bir arıza oluştu.

Arıza nedeniyle uçak, rotasından saparak İsrail işgalindeki Sina Yarımadası’ndaki “yasak bölge” üzerinde uçmaya başladı. İsrail’in F-4E tipi avcı uçakları, evvel bu girişi önlemeye çalıştı, akabinde uçağa ateş açarak düşürdü.

Yolcu uçağı, rotasından yaklaşık 112 km saparak yüksek irtifadaki şiddetli rüzgarlar, yerdeki kum fırtınası ve aygıtlarının arızası üzere faktörler birleşince; kaptan, uçağın pozisyonunu yanlış değerlendirdi ve Kahire’ye gerçek alçalmaya başladı.

F-4E pilotları, uçakla göz teması kurmaya çalıştı, lakin Libya uçağı yine batıya dönünce, F-4E’ler makineli tüfek ateşi açtı. Bu atak sonucunda uçakta arızalar meydana geldi ve kanat yapısı bozuldu. Uçak, Sina Çölü’ne zarurî bir iniş yaptı ve sağ iniş ekibi patladı. Kazada 104 yolcu ve 9 kişilik mürettebattan yalnızca 5 kişi sağ kurtulabildi.

20 Nisan 1978’de, Kore Hava Yolları’nın 902 sefer numaralı B-707 tipi uçağı, Paris-Anchorage-Seul seferinde Sovyetler Birliği’nin avcı uçakları tarafından engellendi.

Uçak, karlı toprağa inişi sırasında hasar gördü ve içinde bulunan 109 bireyden 2’si hayatını kaybetti. Sonrasında geriye kalan yolcu ve mürettebat, evvel gözaltına alındı, daha sonra özgür bırakıldı. Uçak, hava yolunun belirtilen rotadan sapması nedeniyle engellenip inişe zorlanırken, pilot yanlışlıkla yere iniş yaptı.

1 Eylül 1983’te, New York’tan Seul’e giden Kore Hava Yolları’na ilişkin 007 sefer numaralı Boeing-747 model uçağa, Sovyet savaş uçakları füze saldırısı düzenledi ve uçak havada patladı.

Bu trajik olayda, ABD Kongresi üyesi Larry MacDonald da dahil olmak üzere 269 kişi ömrünü yitirdi. Sovyetler Birliği başlangıçta olayın ayrıntıları ve sorumluluğu konusunda inkar edici bir tavır sergilese de daha sonra casusluk faaliyetleri olduğunu argüman ettikleri uçağı amaç aldıklarını kabul ettiler.

Olayı gerçekleştirenin ABD olduğunu öne sürdüler. Güney Kore ve ABD’deki yetkililer ise uçağın Sovyet hava alanını ihlal etme nedeninin, pilotun hava navigasyon sistemini başarısız bir biçimde kullanmasından kaynaklandığını savundular.

6 Nisan 1994’te, Ruanda Devlet Lideri Juvenal Habyarimana ile Burundi Devlet Lideri Cyprien Ntaryamira’nın bulunduğu Falcon-50 model uçak, atağa uğradı.

Bu vahim olayın akabinde sonraki gün Ruanda’da dehşet verici bir soykırım başladı. Uzmanlar, bu ikili suikastın, Ruanda iç savaşının ve Birinci Kongo Savaşı’nın başlamasına yol açtığını belirtiyorlar. Fakat bu saldırıyı gerçekleştirenler hakkında net bir bilgi bulunmuyor.

4 Ekim 2001 tarihinde Tel Aviv’den Novosibirsk’e seyahat eden Tupolev-154 tipi yolcu uçağı, Karadeniz’e düştü.

Geçmişi kazalarla dolu Tupolev-154 tipi yolcu uçağı, ekseriyetle de “uçan tabut” olarak biliniyor. ABD raporlarında, uçağın Kırım Yarımadası’ndan ateşlenen S-200 füzesi tarafından amaç alındığını belirtiliyor. İsrail’den havalanan uçak, tatbikat sırasında fırlatılan Ukrayna füzesinin isabet etmesi sonucu Karadeniz’e düştü, içinde bulunan 78 yolcudan ise kurtulan olmadı.

Aynı yıl iki Malezya uçağı kaybolmuştu, bu kazadaki uçak Rus yapımı Malezya Hava Yolları’na aitti.

17 Temmuz 2014 tarihinde ise Amsterdam’dan Kuala Lumpur’a gitmekte olan Malezya Hava Yolları’na ilişkin Boeing 777 tipi uçak, karadan havaya ateşlenen bir füze sonucu düştü. Bu akında uçaktaki 289 kişi maalesef ömrünü yitirdi. Rusya ve Ukrayna yetkilileri, akınla ilgili birbirlerini suçlayarak karşılıklı ithamlarda bulundular.

Ve en yakın örneği 8 Ocak 2020’de Devrim Muhafızları Ordusu tarafından Tahran’da 2 füzeyle vurularak düşürülen Ukrayna yolcu uçağında yaşandı.

Ukrayna Hava Yolları’na ilişkin PS752 sefer sayılı uçak, İran’ın Kasım Süleymani suikastı nedeniyle Irak’taki ABD üslerine misilleme yaptığı Çarşamba gecesi Tahran’daki İmam Hüseyni Havaalanı’ndan havalandıktan kısa bir mühlet sonra düşürüldü 176 kişinin vefatına neden olan taarruzun ise “yanlışlıkla” olduğu savunulmuştu.

Bütün bu elim olayları hatırladıktan sonra bunların tek sebebi var: bencillik. Evet, kendi haklı gördükleri sebeplerle, tek hatası o uçakta bulunmak olan binlerce insanın canına kıyan insanlardan bahsediyoruz. Umuyoruz ki bu olaylar bir an evvel son bulur ve insanlığın bu acı haberleri artık geride kalır.