Bugün sevdiğiniz, tanıdığınız tüm o tarihçileri düşünün; işte onları yetiştiren adam Halil İnalcık’tır. Sayısız tarihçi yetiştirdiği için hocaların hocası olarak anılmasının yanı sıra Türk ve dünya tarihi üzerine de eşi gibisi görülmemiş çalışmalar yapan Halil İnalcık kimdir gelin yakından bakalım ve en değerli yapıtlarından kimilerini görelim.
Son yıllarda ülkemizde tarihe olan ilgi süratle artıyor. Hangi televizyon kanalını ya da YouTube kanalını açsak karşımıza İlber Ortaylı ve Emrah Safa Gürkan üzere usta tarihçiler çıkıyor. Ustanın da bir ustası vardır ve o kişi Halil İnalcık’tır. Ne keyifli bize ki Halil İnalcık hoca uzun bir ömür yaşadı ve o uzun ömrüne sayısız öğrencinin yanı sıra eşi gibisi görülmemiş çalışmalar sığdırdı.
Türk olduğuna bakıp da sırf ülkemizde bilinen bir isim olduğunu zannetmeyin. Halil İnalcık dünyanın pek çok farklı noktasındaki üniversitede çalışmalar yapmış, dersler vermiş ve hatta kürsüler kurmuştur. Yani hem Türk hem de dünya tarihi üzerine silinmez izler bırakmıştır. Gelin hocaların hocası tarihçi Halil İnalcık kimdir yakından bakalım ve kesinlikle okumanız gereken yapıtlarından kimilerini görelim.
Hocaların hocası tarihçi Halil İnalcık kimdir?
Tam ismiyle Halil İbrahim İnalcık, 7 Eylül 1916 tarihinde Kırım göçmeni bir ailenin oğlu olarak İstanbul’da dünyaya geldi. Çocuk yaşta ailesi Ankara’ya taşınınca birinci eğitimini Ankara Gazi Mektebi’nde aldı ve Balıkesir Necati Beyefendi Muallim Mektebi’ndeki lise eğitiminden sonra Ankara Üniversitesi Lisan ve Tarih – Coğrafya Fakültesi Yeni Çağ Tarihi Kısmında yüksek tahsilini tamamladı. 1940 yılında mezun olup okulda asistan olarak kaldı.
Tanzimat ve Bulgar Problemi isimli doktora tezini 1942 yılında verdi. Doçentlik tezi ise Viyana’dan ‘Büyük Ricat’e Osmanlı İmparatorluğu ve Kırım Hanlığı başlığını taşıyordu. Tıpkı fakültede ders verdiği sırada 1947 yılında Türk Tarih Kurumu üyesi seçildi. 1949 yılında British Museum’da Türkçe yazmalar üzerine çalışmalar yaptı. Profesörlük tezi Viyana Bozgun Yıllarında Osmanlı-Kırım Hanlığı İşbirliği başlığını taşır.
Columbia, Princeton, Pennsylvania, Harvard üzere üniversitelerde ziyaretçi profesör sıfatıyla dersler verdi, 1972 yılında Chicago Üniversitesi’nde Osmanlı Tarihi Kürsüsünü kurdu, 1993 yılında Bilkent Üniversitesi’nde Tarih kısmını kurdu. Macaristan Cumhurbaşkanı tarafından 2003 yılında Macaristan Liyakat Nişanına layık görüldü.
Cambridge Memleketler arası Biyografi Merkezi tarafından dünyadaki sayılı 2000 bilim insanından biri olarak seçilen Halil İnalcık Türkçe, Osmanlı Türkçesi, İngilizce, Fransızca, Almanca, Arapça, Farsça, İtalyanca biliyordu. Yaptığı çalışmalar ve yetiştirdiği sayısız öğrenci nedeniyle Şeyh-ûl Müverrihin yani Tarihçilerin Piri, Tarihçilerin Kutbu, Hocaların Hocası üzere isimlerle anılan Halil İnalcık; 25 Temmuz 2016 tarihinde 99 yaşındayken ortamızdan ayrıldı.
Halil İnalcık’ın kesinlikle okumanız gereken yapıtlarından kimileri:
- Fatih Sultan Mehemmed Han
- Milli Gayret Tarihi
- Atatürk ve Demokratik Türkiye
- Devlet-i Aliyye
- İmparatorluktan Cumhuriyete
- Kısa Osmanlı Tarihi
- Osmanlı’da Devlet, Hukuk ve Adalet
- Rönesans Avrupası
Fethin bilinmeyenleri: Fatih Sultan Mehemmed Han
İki Karanın Sultanı, İki Denizin Hakanı, Kayser-i Rum alt başlığını taşıyan Fatih Sultan Mehemmed Han, Halil İnalcık’ın altmış yıldan uzun süren çalışmalarının sonucudur. Eserde Osmanlı ile Bizans ortasındaki bağların yanı sıra İstanbul’un fethi sonrası yaşananlar ve Fatih’in yeni imparatorluktaki yönetimi ile kurulan kurumsal yapı arşiv dokümanları üzerinden okuyucuya aktarılıyor.
Fatih Sultan Mehemmed Han kitabını daha ayrıntılı incelemek ve satın almak için buraya tıklayabilirsiniz.
İlk kere gün yüzüne çıkan ayrıntılar: Ulusal Uğraş Tarihi
Türk milletinin 1908 – 1923 yılların ortasında verdiği, tarihte eşi gibisi görülmemiş çabasının anlatıldığı Ulusal Gayret Tarihi, anlatısına II. Meşrutiyet yıllarından başlıyor. Osmanlıcılık akımı, Türkçülük akımı, İttihat ve Terakki idaresi, Birinci Dünya Savaşı ve sonrasında işgalin başlaması ile Mustafa Kemal’in Anadolu’ya geçişi üzerinden tüm ulusal uğraş süreci bu kitapta okuyucuyla buluşuyor.
Milli Uğraş Tarihi kitabını daha ayrıntılı incelemek ve satın almak için buraya tıklayabilirsiniz.
Cumhuriyetin gelişim süreci: Atatürk ve Demokratik Türkiye
Halil İnalcık, Atatürk ve Demokratik Türkiye kitabında çağdaş Türkiye Cumhuriyeti’nin Atatürkçülük çizgisinde gelişmesinin kıssasını anlatıyor. Türk tarihinin Avrupa tarihiyle uzunluk ölçüşecek düzeyde olduğunun ispatı niteliğinde olan bu eser imparatorluktan cumhuriyete geçişi 150 yıllık bir tarihi süreç olarak tahlil ediyor.
Atatürk ve Demokratik Türkiye kitabını daha ayrıntılı incelemek ve satın almak için buraya tıklayabilirsiniz.
Beylikten imparatorluğa: Devlet-i Aliyye
Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar serisinin birinci kitabı olan Devlet-i Aliyye, daha sonra büyük bir imparatorluğa dönüşecek Osmanlı’nın küçük bir beylik olduğu yıllardan başlıyor anlatmaya. Orta Doğu ve Balkan fetihleriyle genişleyen Osmanlı’ya klasik olarak yaklaşmayan Halil İnalcık, tüm bu gelişmelerin toplumsal, ekonomik alt yapısını da inceliyor.
Devlet-i Aliyye kitabını daha ayrıntılı incelemek ve satın almak için buraya tıklayabilirsiniz.
Sancılı geçiş süreci: İmparatorluktan Cumhuriyete
İmparatorluktan Cumhuriyete kitabında Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılıp da çağdaş Türkiye Cumhuriyet’e geçilmesinin kritik bir tahlilini yapıyor. Rum Ortodoks Kilisesi’nin yetki alanı, Sefarad Musevilerine iskan hakkı verilmesi üzere özel şartların topraklarımızdaki iktidar çabasını nasıl değiştirdiği ve cumhuriyete nasıl tesiri olduğu üzerine eşsiz bir eser.
İmparatorluktan Cumhuriyete kitabını daha ayrıntılı incelemek ve satın almak için buraya tıklayabilirsiniz.
Tarih okumaya yeni başlayanlar için: Kısa Osmanlı Tarihi
Osmanlı İmparatorluğu Tarihine Kuşbakışı alt başlığını taşıyan Kısa Osmanlı Tarihi kitabı hakikaten de isminin hakkını veriyor ve Türk tarihi üzerine okumalar yapmaya yeni başlayan okuyucular için bir yol haritası çiziyor. Yüzlerce yıl dünyaya hükmetmiş Osmanlı İmparatorluğu’nun siyasi, askeri ve ekonomik yapısı en sade ve anlaşılır haliyle bu kitapta okuyucuyla buluşuyor.
Kısa Osmanlı Tarihi kitabını daha ayrıntılı incelemek ve satın almak için buraya tıklayabilirsiniz.
Askeriye ve siyasetten fazlası: Osmanlı’da Devlet, Hukuk ve Adalet
Yüzlerce yıl dünyaya hükmetmiş Osmanlı İmparatorluğu’nun sırf askeri ve siyasi yapısını bilmek onu anlamaya yetmez. İşte Halil İnalcık bu kitapta, aslında imparatorluğun temelini oluşturan devlet yapısı ile hukuk ve adalet sistemini mercek altına alıyor. Osmanlı’da Devlet, Hukuk ve Adalet kitabı okuyucuya, bu sistemin nasıl olup da yüzlerce muvaffakiyetle işlediğini anlatıyor.
Osmanlı’da Devlet, Hukuk ve Adalet kitabını daha ayrıntılı incelemek ve satın almak için buraya tıklayabilirsiniz.
Avrupa’da yaşananları bir de Türk kaynaktan okuyun: Rönesans Avrupası
Türkiye’nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci alt başlığını taşıyan Rönesans Avrupası kitabı, her vakit batı lisanlarından okuduğumuz Avrupa’nın Rönesans periyodunun onlarca yıl boyunca Halil İnalcık’ın Rönesans Tarihi dersinde Türkçe olarak anlattığı notlardan oluşuyor. Rönesans ve Islahat devirlerinde aslında ne oldu, Osmanlı o sırada ne durumdaydı merak ediyorsanız karşılık bu kitapta.
Rönesans Avrupası kitabını daha ayrıntılı incelemek ve satın almak için buraya tıklayabilirsiniz.
Hocaların hocası tarihçi Halil İnalcık kimdir sorusunu yanıtlayarak mutlaka okumanız gereken yapıtlarından kimilerini listeledik. Elbette hocanın daha sayısız kitabı ve hayatının daha pek çok ince ayrıntısı var lakin bu yazımızda hiç bilmeyenleri bile Halil İnalcık ile tanıştırmayı hedefledik.
