Doların ve Enflasyonun Deli Gibi Yüksek Olduğu Bir Ülkede Maddi Durumunuzu Korumanın 10 Yolu

Türkiye’de artık sıkı para siyasetinin terk edilmesiyle birlikte dolar kuru süratle artıyor, dolar kuru arttığı için enflasyonun düşmesi de kolay olmuyor haliyle.

Enflasyon canavarı son yıllarda yine hortladı ve epeydir tesiri altındayız, bu süreç bizi uzun müddet de etkileyecek üzere görünüyor.

Ülkemizin kronik meselelerinden olan yüksek enflasyon; birikimlerimizi, varlıklarımızı kemiriyor, alım gücümüzü düşürüyor. Türkiye en yüksek enflasyona sahip ilk 10 ülke arasında. Bu listede bizden öbür Venezuela, Sudan, Lübnan, Suriye, Surinam, Zimbabve, Arjantin, İran, Etiyopya, Angola bulunuyor.

Ülkemizde bilhassa de gençler, yüksek enflasyon ortamına pek alışkın değillerdi.

Bu sebeple bilhassa genç neslin, enflasyonu uygun tanıması ve onunla nasıl en makul formda yaşaması gerektiğini bilmesi gerekecek. Elbette herkes bunu yapmalı lakin Türkiye daha evvel de birçok defa yüksek enflasyonun olduğu yıllar yaşadığı için, yaşça büyük olanların bu hususta birtakım deneyimleri olabileceğini biliyoruz.

Enflasyon ortamı uzun bir süreç. Uzmanlar, seneye de bu durumun devam edeceğini öngörüyor.

Alım gücünüz düşüyor, yoksullaşıyorsunuz lakin bunun ne kadar süreceği konusunda hükûmet tarafından “gerçekçi” bir açıklama yapılmıyor. Kendi önleminizi almanız gerekiyor.

Peki bu can sıkıcı ortamda yatırımlarınızı nasıl korumalısınız?

Böyle bir enflasyon ortamında hayatta kalmayı ve mümkün olduğu kadar hasarsız bir halde süreci atlatmayı nasıl başaracaksınız? İşte bu bahisteki teklifleri 3 farklı ekonomistin açıklamalarından sizin için derledik.

İhtiyacınız olan eserleri bir an evvel alın. Zira enflasyon ortamında daima üst istikamette hareket eden fiyatlar, insanları tasarruf etmeye değil, harcamaya zorluyor.

Bugün satın alınmayan malın fiyatı, gelecekte çok büyük olasılıkla artacak lakin gelirler birebir oranda artmayacağından, bugün satın almak her vakit daha kârlı. Bu da tasarrufların küçülmesine neden olurken, hane halkının borçlanma eğilimini güçlendiriyor. 

Bu durumun tam karşıtı uzun yıllar Japonya’da yaşandı. Dezenflasyonun olduğu, yani fiyatlar genel düzeyinin düştüğü Japonya’da, insanlar “nasıl olsa alacağım şeyin fiyatı düşecek” diye düşünerek çok acil olmayan tüketimlerini daima olarak erteledi. İnsanların, tüketimi bu kadar kısmasının iktisat üzerindeki negatif tesiri ise epey büyük oldu.

Bir şey alacaksanız taksitle almanız gerekiyor. Peşin fiyatına taksitle alabiliyorsanız bu biçimde almak daha mantıklı.

Taksitle bir eşya almayı düşünüyorsanız çabucak almalısınız zira fiyatlara düzenli olarak artırım geliyor. Taksitle alamıyorsanız, elinizde para varsa onunla almalısınız. Ondan sonra da hiçbir şey almamanız gerekiyor bu süreç bitinceye kadar. Elinizdeki parayla, yatırımdan kazandıklarınızla dişinizi sıkıp, sürece tahammül etmelisiniz.

Bu süreç bittikten sonra fiyatlarda bir durulma olacaktır, ondan sonra reel efektif kurda tekrar yükselişler olacaktır, Türk lirası yine kıymet kazanmaya başlayacaktır, yine alım gücünüz artmaya başlayacaktır. O vakit harcamanızı yapabilirsiniz.

Bir eşya alacak paranız yoksa, tekrar de borçlanmaktan çekinmeyin.

Enflasyonun altında bir oranda kredi alabiliyorsanız, bilhassa büyük satın almaları karşılayabilmek için borç alabilirsiniz. Enflasyon ilerleyen vakitlerde kredinin geri ödenmesini kolaylaştıracaktır.

Günlük hayatınızda daima olarak kullandığınız ve süratli tükettiğiniz eserleri bol bol alarak bir nevi birikim yapabilirsiniz.

Sürekli olarak fiyatı artan, çok fazla yer kaplamayan ve daima gereksiniminiz olacak eserleri enflasyonist ortamda toptan almak çok yararlı olacaktır.

Gelelim en değerli konuya… Enflasyonist ortamda yatırım nasıl yapılır?

Yüksek enflasyonun olduğu ortamda yatırım yapmak, olağan vakitlerde yapılacak yatırım tercihlerine nazaran epeyce zordur. Zira hesaba katmanız gereken değişken sayısı, enflasyon arttıkça artar. Üstelik yatırımınızın gerçek getirisini yani enflasyondan arındırılış getirisini de hesaplamak zorlaşır.

Kişiye nazaran enflasyonun değişkenlik göstermesi de bir epey kıymetlidir. Sizin birey olarak masraflarınızın büyük kısmını oluşturan kalemlerdeki enflasyon oranı manşet enflasyondan yüksekse, bu durumda sizin bireysel enflasyonunuz da resmi enflasyona nazaran daha yüksek olacaktır. Dolayısı ile, yatırımınızdan elde etmeniz gereken getiri de fazla olmalıdır. Bu sebeplerle enflasyonist ortamda yanlışsız yatırımı yapabilmek, nitekim çok karmaşık bir süreçtir.

Fakat bilhassa Türkiye üzere ülkelerde, enflasyonist ortamın karmaşasında, çözemediği ipi bıçak üzere kesen birtakım yatırım araçları mevcut. Bunlardan en önde geleni, gayrimenkul yatırımları.

Barınma, insanın temel gereksinimlerinden biri olduğu için, resmi enflasyon ya da kurallar ne olursa olsun, fiyatlar ekseriyetle en az enflasyon kadar artma eğilimindedir. Son devirde ev fiyatlarının ve kiraların çok sert arttığını biliyoruz. Aslında kiraların sert artmasının temel sebeplerinden biri hissedilen enflasyon ve manşet enflasyon ortasındaki farktan kaynaklanıyor.

Gayrimenkul bölümü, hayatın ve matematiğin gerçekliklerine yakın hareket ederek, yatırımcısını enflasyondan muhafazayı başarıyor. Fakat yüksek enflasyonun uzun sürmesi durumunda, kredi faizleri de yüksek kalacağından, gayrimenkul bölümü gerçek getiri sunmayabilir. Lakin sizi enflasyondan müdafaa ihtimali epeyce yüksektir.

Paranız varsa gayrimenkul almak mantıklıdır lakin çok dikkatli olmanız gerekiyor.

İyi bir pozisyondan gayrimenkul almalısınız, rastgele bir yerden değil. Emlak alırken âlâ inceleyip o denli karar vermeniz gerekiyor; ve bu emlağı, bu süreç tamamlandıktan sonra da satmak üzere almalısınız, tutmak üzere değil.

Çünkü bu süreç bir gün tamamlanacak. Faizler önemli bir formda yükselecek ve faizler önemli bir formda yükseldiği vakit halkın alım gücü esasen düşük olduğu ve konut fiyatları esasen tavana çıktığı için, üstüne bir de faizler yükseldiği vakit bir şey satması sıkıntı olacaktır.

Hiçbir şey satamayacak hale gelenlerin bir kısmı o faizleri de ödeyemeyecekleri için iflas durumuna geleceklerdir ve ellerindeki varlıkları ucuza satmaya çalışacaklardır. Elinizde patlamaması için satmak gayesiyle almalısınız.

Enflasyonist ortamda kıymetini müdafaayı başaran eserlerden biri de ithal ve ikamesi olmayan eserlerdir.

İthal eserler döviz cinsinden fiyatlanır ve aktüel kur ile TL’ye dönülerek satılır. Münasebetiyle yüksek enflasyondan etkilenme oranı düşüktür. Türkiye’de son yıllarda araba alıp 4-5 sene kullandıktan sonra aldığı paraya aracını satabilenlerin öyküsü budur.

Aslında finansal okur müellifliği belli bir düzeyde olanlar, o arabası birebir paraya sattığında gerçek getiri olarak para kaybettiğini ve o parayla tıpkı arabanın yenisini alamayacağını bilir, lakin tekrar de ne olursa olsun bir tüketim malının birkaç yıl kullanıldıktan sonra bile birebir fiyata satılabilmesi, o ülkedeki enflasyon açısından net bir göstergedir.

Borsa yatırımı da çok yüksek bir potansiyel sunmaktadır. Pekala borsa yatırımını nasıl yapmalısınız?

Borsa yatırımını doğrudan yapabilirsiniz ya da bir yatırım fonu üzerinden yapabilirsiniz. Yatırım fonu üzerinden yapıyorsanız fonun izahnamesine bakmalı, fonun karşılaştırma ölçütünde pay senedi oranının mümkün olduğuna dikkat etmelisiniz.

Yani %80 yazıyorsa bu düşüktür, en azından %90 olmalı, hatta %95; mümkünse üstü olmalı. Ondan sonra idare fiyatına de bakmalısınız. Fahiş idare fiyatları olmamalı. Bir fon almanız kaide değil; üç dört tane alabilirsiniz, biri makûs giderse öbürleri güzel gidebilir.

Hisse senedinin kendisini almak istiyorsanız, ki bu sayede idare fiyatı, masrafı ödemiyorsunuz; o vakit cazip paylar alabilirsiniz (bunları kendiniz araştırabilirsiniz). Yurt dışında işleri olanlar, dövüz getirisi olanlar daha tercih edilebilir. Bunlardan 15 paylık portföy oluşturabilirsiniz, %20’si en azından bankacılık payları olabilir.

Dolar aldıysanız tutmanız gerekiyor, bu türlü bir ortamda dolar bozdurmak çok mantıklı değil.

Trade yapma konusunda uygun bir düzeyde değilseniz, aldığınız dolarları tutmakla yetinebilirsiniz. Paranız epey da ekleme yapabilirsiniz. Dolar alarak enflasyon karşısında kendinizi fazla koruyamayabilirsiniz.

Çünkü evvel dolar artıyor, enflasyon arttan geliyor. Dolar aslında gereğince arttı, bundan sonra tahminen biraz daha artacaktır ama enflasyonu karşılayabilecek kadar artamayabilir.

Enflasyonun en büyük düşmanı ya da daha yanlışsız bir tabirle enflasyona karşı en büyük panzehir ise altındır.

Altın hem üretimi hudutlu olması hem de son yıllarda tüm dünyada basılan çok büyük ölçülerdeki paranın banknotlara olan itimadı sarsması nedeniyle, bu üzere enflasyonist ortamlarda, uzun vadeli esirgeyici bir kalkandır.

Dönem periyot oynak hareketler izlesek de enflasyonun yüksek olduğu bir ortamda, altın fiyatlarının çok uzun müddet sabit kalması, genel finans teorisi için pek kabul edilebilir bir durum değildir.

Hane halkı, tasarruflarını enflasyona karşı korumak için yıllardır altın ve dövize yatırım yapıyor. Bankacılık sistemindeki toplam mevduatın %55’i döviz cinsinden.

Genellikle halkın finansal okuryazarlığının düşük olduğundan şikayet edilir. Lakin uzun vadeli bilgilere bakıldığında, halkın getiri konusunda yanlışsız tahliller yaptığı ve gerçek tercihlerde bulunduğu görülüyor.

Burada döviz yatırımları konusunda hane halkı ile devletin çıkarlarının çatıştığı söylenebilir. Hane halkı döviz yatırımlarına yük vererek, bir halde döviz fiyatının artmasına da katkı vermiş oluyor. Ancak enflasyonun hırpalayıcı etkisinden korunmak isteyenlere aslında çok da fazla seçenek bulunmuyor.

Maaş artışı pazarlığı yapın.

Maaşınızda enflasyon oranından daha az olan rastgele bir artış, fiilen bir maaş kesintisi manasına gelir. Alım gücünüz düştüğü için gerçek fiyatınız düşer. Çalışanların, personel sendikalarının enflasyonun etkilediği personellerin yıllık fiyat artışları için pazarlık yapması gerekiyor.

Türkiye’deki enflasyonun üstteki korunma sistemlerine hiç gerek kalmadan bir an evvel düşmesi ve tekrardan makul oranlara gerilemesi kuşkusuz hepimizin temennisi.

Fakat bu gerçekleşinceye kadar, vatandaş olarak “hissedilen enflasyonu” olabildiğince az hissetmek için uğraşmak gerekiyor.

Kaynaklar:

• Ekonomist Zeynep Candan Aktaş
• Ekonomist Tunç Şatıroğlu
• Tacirler Yatırım Menkul Pahalar A.Ş. Araştırma Yöneticisi Kadirhan Öztürk