Herkesin tek bir adaya oy verebildiği demokrasi sisteminin kaçınılmaz bir sonucu olarak seçim sonuçları elbette yeniden tartışma yarattı. Pekala, demokrasinin güncellenmiş olan daha akla yatkın bir versiyonu varsa?
18. yüzyılda yaşamış Fransız Filozof Marquis de Condorcet’in önerdiği “Condorcet paradoksu/Çoğunluk yöntemi”nin mantığını anlayınca gerçek kazananın kim olması gerektiği üzerine oldukça düşüneceksiniz.
Bu niyetin ayrıntıları çok geniş olduğu için olabildiğince sade bir lisanla ve örnekle anlatmaya çalıştık.
Yine bu seçimlerdeki üzere 4 adayımız olduğunu varsayalım. Seçmen sayımız ise 65 olsun (Toplam seçmen sayımız olan 64 milyon 113 bin 941 kişiyi temsilen).
Bu 4 adayımızın her birine Ali, Ahmet, Ayşe, Mehmet diyelim ve şu anki oy sistemimiz kullanıldığında seçimin aşağıdaki üzere sonuçlandığını varsayalım:
-
Ali: 18 oy
-
Ahmet: 17 oy
-
Ayşe: 16 oy
-
Mehmet: 14 oy
Görüldüğü üzere başa baş bir sonuç. Klasik sistemde seçimi Ali kazanıyor. Pekala Condorcet metodu nasıl bir sistem öneriyor? Bu sistemde sonuç ne olurdu?
Filozof Condorcet, seçmenlerin tek bir şahsa oy vermeleri yerine tercihlerini güzelden berbata yanlışsız sıralayarak oy kullanmalarını öneriyor.
Yani klasik sistemde Ahmet’e oy veren bir seçmen, Ali’nin asla seçilmesini istemiyor lakin Ayşe ve Mehmet’in seçilmesine de sıcak bakıyorsa onlar hakkındaki bu görüşlerini sandığa yansıtma hakkı verilmediği için Ali’nin gücünü zayıflatamamış oluyor.
Bu örnek seçimin bir de Condorcet prosedürüyle yapılmış haline bakalım. Diyelim ki tercihler şu biçimde sıralandı:
-
Ali’ye oy veren 18 seçmenin aday tercihi sıralaması: Ali > Ayşe > Mehmet > Ahmet
-
Ahmet’e oy veren 17 seçmenin aday tercihi sıralaması: Ahmet > Ayşe > Mehmet > Ali
-
Ayşe’ye oy veren 16 seçmenin aday tercihi sıralaması: Ayşe > Mehmet > Ahmet > Ali
-
Mehmet’e oy veren 14 seçmenin aday tercihi sıralaması: Mehmet > Ayşe > Ahmet > Ali
Görüldüğü üzere klasik oylamada 1. olan Ali, ona oy vermeyen seçmenlerin son tercihi olmuş. Pekala bu durum, bahsettiğimiz sistemde onun kazanmasını engelleyebilir mi?
Condorcet bu türlü bir puan pahası belirlememişti fakat daha net anlaşılabilmesi için durumu biraz daha somutlaştıralım:
2. tercihlerin oy gücü 0,75 puan
3. tercihlerin oy gücü 0,50 puan
4. tercihlerin oy gücü 0,25 puan olsun
Hesaplamaya geçelim:
Ali’nin aldığı 18 tam oya ek olarak da öteki seçmenlerin 4. seçeneği olmasından ötürü gelen her biri 0,25 puan gücündeki 47 oyu ekleyeceğiz. Bu da 47×0,25=11,75 puan yapar. Ali’nin 18 tam oyuna eklediğimizde toplam oy pahası 29,75 yapar.
Ayşe ise 16 tam oy alarak klasik sistemde 3. oldu lakin Condorcet formülünün uyguladnığı seçimde öbür seçmenlerin ikinci tercihinde yüklü olarak bulunduğu için 0,75 gücündeki oy sayısı fazla. 46 tane 0,75 bedelinde oyu var, bu da 34,5 puan yapar. Buna 16 tam oyu da eklediğimizde toplamda 50,5 yapar.
Böylece klasik sistemin 3.sü Ayşe, 50,5 oya yükseldi ve yeni sistemde yalnızca 29,75 oy alabilen 1. Ali’ye fark atarak seçimin kazananı oldu.
Hatta 36,5 puanlık oy toplayan Ahmet ve 42,75 oy toplayan Mehmet de Ali’yi geçti. İlk sistemin 1.si Ali, bu sistemde sonuncu oldu.
Böylece toplumun genelinin çok az razı olduğu bir kişinin idareye geçmemesi sağlanıyor. Bu da toplum içindeki radikalleşmeyi, huzursuzluğu dindiriyor.
Bu sistemde toplumun genelinin isteği seçilmiş oldu. Klasik sistemde ise toplumun genelinin nefret ettiği parti seçimi kazandı.
Peki siz bu sistemin gelmesini ister miydiniz?
