CIA Binasının Önünde Bulunan ve Şifresinin Sadece Bir Kısmı Çözülebilen “Gizli” Heykel: Kryptos
CIA genel merkezinin dış avlusunda bulunan ve Yunanca “Gizli” manasına gelen “Kryptos” isimli heykel, çözülemeyen şifrelerden oluşuyor.
Baskınları ve olayları çözmesi ile tanıdığımız “Merkezi İstihbarat Teşkilatı” yani CIA, Amerika’da devletten bağımsız sivil bir dış istihbarat teşkilatıdır.
Peki nasıl oluyor da 33 yıldır bu kadar önemli ve değerli bir istihbarat merkezinin önünde duran heykelin şifresi çözülemiyor ve hâlâ orada durmaya devam ediyor?
Kryptos heykeli aslında dört farklı şifreli bildiriden oluşan, üzerinde 1800 harf bulunan, 3.7 metre uzunluğunda dalga biçiminde olan bir bakır heykel.
Bir bilgisayar bilimcisi olan James Gillogly ve birkaç ulusal güvenlik dairesi çalışanı, 2010 ve 2014 yıllarında heykelin tasarımcısından alınan iki ipucu ile heykelin üç bildirisini çözdüler.
Tasarımcı, heykelin son kısmı ile ilgili ipuçları verse de kimse 97 harften oluşan son kısmı çözemiyor.
Peki deşifre olan iletilerde ne yazıyordu?
Heykelin dizayncısı bu projeyi gerçekleştirirken CIA emekli lideri Edward Michael Scheidt de onunla birlikteydi. Kryptos heykelindeki şifreleri hazırlarken, birinci üç kısmın kolaylıkla çözülebilmesini ancak son kısmın gerçek bir meydan okuma olması gerektiğine karar verdiler.
Heykelin deşifre edilen birinci kısmında “Gölge ve ışıkların palavraları ortasında, hayallerin ayrıntıları vardı.” yazıyor.
Deşifre edilen ikinci kısımda ise heykelin yakınlarındaki bir pozisyonun koordinatları veriliyor.
Ayrıca, eser birinci sefer sergilendiğinde CIA’in başında olan William Webster’a bir gönderme içeriyordu. Şifrede tasarımcının ona kodu deşifre etmesi için bir anahtar verdiği yazıyordu.
Heykelin deşifre edilen üçüncü kısmında ise 1922 yılında Antik Mısır firavunu Tutankamon’un mezarını açan Arkeolog H. Carter’ın günlüğünden bir kısma yer verilmiş.
Bu “gizemli” heykeldeki şifreleri nasıl deşifre ettiler?
İlk iki kısmın şifresini deşifre etmek için şifre kırıcılar Sezar şifrelemesine dayalı Vigenère tablosundan faydalanmışlardı. Sezar şifresinde şifre alfabe, düz alfabe harflerinin kendinden sonraki üçüncü harfle yer değiştirir. Şifreli metni alan kişi ise her harfi kendinden evvelki üçüncü harfle değiştirerek düz metni elde eder.
Vigenère şifrelemenin Sezar şifrelemeden farkı, çoklu alfabe kullanarak şifrelemenin yapılmasıdır. Mantık ise Sezar şifrelemeyle birebirdir.
Peki bu gizemli Kryptos heykelinin dizayncısı kim?
İlk bakışta Dahmer’i andıran bu adam, Kryptos heykelinin dizayncısı; Jim Sanborn olarak bilinen Herbert James Sanborn. Kryptos ise sanatkarın birinci yapıtı. Sanatçı, 1969’da Randolph-Macon Koleji’nden sanat tarihi ve sosyoloji alanında çift anadal yaparak mezun oldu ve daha sonra 1971’de Pratt Enstitüsü’nden heykel alanında yüksek lisans yaptı.
Sanborn’un yapıtları, Yüksek Sanat Müzesi, Los Angeles County Sanat Müzesi ve Corcoran Sanat Galerisi de dahil olmak üzere birçok itibarlı müzede yer aldı. Ayrıyeten Sanborn CIA dışında Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT), Ulusal Okyanus ve Atmosfer Yönetimi üzere çeşitli kurumlar için de çalışmalar üretti.
Sanborn’un öteki bir ünlü çalışması: Cyrillic Projector.
CIA genel merkezinin avlusunu kriptografik (şifreli) sanat enstalasyonu yerleştirmek de Sanborn’un fikriydi.
Sanborn bunun eğlenceli bir entelektüel faaliyet olacağını ve şifrelerin kısa müddette çözüleceğini düşünmüştü.
Sanborn son şifre için ipuçları verse de kimse çözemiyor.
Sanborn’un verdiği birinci ipucu, 2010 yılında geldi. Buna nazaran 97 harften oluşan son kısımda, 64’ten 69’a kadar olan harfler “Berlin” sözüne karşılık geliyordu. 2014’te açıklanan ikinci ipucu, 70. ve 74. harfler ortasında “Saat” yazdığını belirtiyordu. 2020 yılındaki son ipucunda ise 23. ve 34. harfler ortasında “KUZEYDOĞU” yazdığı açıklandı.
Sanborn’un ipucunu ortaya çıkarmasından bu yana geçen üç yıl içinde bulmaca hala çözülmedi. Aslında Sanborn, heykeldeki asıl gizemin hiçbir vakit tam olarak anlaşılamayacağını belirtiyor.
Sanborn, heykeldeki şifrelerle ilgili şunları söylüyor:
“Yazdıklarımı okuyabilecekler, lakin ne yazdığımı anlayamayacaklar. Heykelin sırrı çözüldükten sonra keşfetmeleri gereken şeyler var, orada gerçek manasını asla keşfedemeyecekleri şeyler var. Beşerler her vakit ‘bununla ne demek istedi’ sorusunu soracaklar.”
Ayrıca sanatçı, heykeldeki sırrın deşifre edilmesinin varsayım ettiğinden daha uzun sürdüğünü, bu süreçte sırrı açık artırmada satarak, elde edilen geliri bir yardım kuruluşuna bağışlamayı düşündüğünü söylüyor.
