Bugün Milyonlarca İnsanın ‘Ruhuna Taptığı’ Konfüçyüs Kimdir, Tam Olarak Neyi Savunur?

Çin tarihinin en kıymetli figürlerinden bir tanesi olan Konfüçyüs, bir filozof olsa da Konfüçyüsçülük ismi verilen bir din ortaya çıkardığı için kendisini bir peygamber ve hatta ilah olarak görenler bile vardır. Gelin Konfüçyüs kimdir, neyi savunur yakından bakalım ve bugün bile varlığını sürdüren öğretilerini görelim.

Tarihin en kadim milletlerinden bir tanesi olan Çinlilerin binlerce yıllık geçmişinde dünyayı etkilemiş pek çok isim saymak mümkün lakin kabul etmek gerekiyor ki Konfüçyüs, bunlar ortasında en değerlisidir. Konfüçyüs bir filozoftur lakin ortaya koyduğu öğretiler üzerinden daha sonra Konfüçyüsçülük ismi verilen bir din ortaya çıkmıştır ve kendisine peygamber, hatta ilah olarak inananlar vardır. 

Binlerce yıl evvel yaşamış olmasına karşın onun kanıları daha sonra öğrencileri tarafından bir sisteme oturtulmuş ve bugüne kadar gelmiştir. Aslında Konfüçyüsçülük için tam bir din demek de pek gerçek değil zira ortada tam olarak bir ilah da yok, daha çok gelenekçi bir ideoloji var. Biraz karışık, en düzgünü gelin Konfüçyüs kimdir yakından bakalım ve hala sayısız insanın bağlı olduğu öğretilerini görelim. 

Fakir lakin saygın bir ailenin oğlu: Konfüçyüs kimdir?

Kesin olmamakla birlikte Konfüçyüs, milattan 551 yılının 28 Eylül günü bugün Çin’in Shandong eyaleti hudutları içerisinde bulunan Lu kentinde dünyaya geldi. Çocukluğu ve gençliği hakkında farklı öyküler olsa da saygın bir soydan gelen aristokrat lakin yoksul bir ailenin oğlu olduğu düşünülüyor. Babasını çok küçük yaşta kaybetti.

Ailesi aristokrat olduğu için erken yaşta okuma ve yazma öğrendi. Daha sonra dedesinin yanına giderek sanat, gelenek, görenek, müzik, silah kullanma, otomobil sürme üzere sayısız bahiste eğitim aldı. Lu beyliğinde resmi vazifeler yürüten Konfüçyüs, bu devirde evlendi ve kendine bir okul açtı.

Konfüçyüs, okulundaki ideolojisini tüm bölgede uygulamaya çalıştı:

Milattan evvel 522 yılında açtığı okulda öğrenciler yetiştirmeye başlayan Konfüçyüs, onlara tarih ve kültür bahislerinde dersler veriyordu. Sonraki yıllarda Taoizm ideolojisinin kurucusu Lazoi’nin fikirleriyle tanışması ise ona yeni bir dünyanın kapılarını araladı. Öğrencilerine anlattığı ideoloji, artık yeni bir istikamet bulmuştu. 

51 yaşına geldiğinde vezir vekili olması ise artık fikirlerini uygulama vaktinin geldiğini gösteriyordu. Cinsiyet ve sınıf ayrımı olmadan herkesin eşit eğitim almasını sağladı, soyluların yetkilerini sonlandırdı. Ancak Lu beyefendisi pek de onun üzere düşünen biri olmadığı için en sonunda vezir vekili misyonundan ayrıldı ve düştü yollara. 

Uzun yıllar ülkeyi karış karış gezdi ve hem anladı hem de anlattı:

Vezir vekili misyonundan ayrıldıktan sonra öbür vazifelerde de talihini denedi lakin bürokratik sistem onun bir türlü fikirlerini uygulamasına müsaade vermiyordu. Zaten makam mevki peşinde olmayan Konfüçyüs, milattan evvel 497 yılında düştü yollara ve tam 14 yıl boyunca Çin diyarını karış karış dolaştı.

Onun bu seyahati sırf bir şeyler anlatmak için değildi, tıpkı vakitte anlıyordu da. Her gittiği yerde yeni öğrenciler buluyor, oranın lokal dünyasını anlıyor ve kendi kanılarını de onlara anlatıyordu. Yorgun vücudu tüm bunlara çok uzun mühlet dayanamadı ve milattan evvel 479 yılında hayatını kaybetti. Sa Shui Irmağı kıyısına defnedilen Konfüçyüs’ün mezarının etrafına bir kulübe inşa eden öğrencileri tam üç yıl boyunca onun yasını tuttular. 

İyi lakin Konfüçyüs nasıl oldu da bu kadar tesirli bir isim oldu?

Hayat kıssasına baktığımız vakit kendisinin pek de Konfüçyüsçülük üzere milyonlarca kişinin inandığı bir dini ortaya çıkaracak işler yapmadığını görüyoruz. Gerçek, zaten Konfüçyüs’ün niyetlerini bir din haline getiren kendisi değil öğrencileri olmuştur. O öldükten sonra Mencius ve Xunzi isimli iki öğrencisi başta olmak üzere pek öğrencisi onun niyetlerini derledi ve öbür insanlara öğretmeye başladı. 

Öğrencilerinin yazdığı kitaplar sayesinde Konfüçyüs’ün kanıları giderek yayılmaya başladı. Milattan evvel 221 – 205 yılları ortasında karar sürmüş Ch’in Hanedanlığı devrinde bir kısım kitabı yakılmış ve varlığı bile unutulmuş olsa da milattan evvel 141 – 87 yılları ortasında karar sürmüş Han Hanedanlığı devrinin imparatoru Wu Di, Konfüçyüsçülük ideolojisini devletin resmi ideolojisi yapmıştır. 

Yüzlerce yıl boyunca Çin merkezli olmak üzere Asya kıtasında Budizm ve Taoizm ile birlikte en çok takipçisi olan ideoloji Konfüçyüsçülük olmuştur. Hatta 960 – 1276 yılları ortasında karar sürmüş Song Hanedanlığı periyodunda bu üç inanç birleştirilmiştir. Yakın tarihte ise bilime uygun görülerek Konfüçyüsçülük fikirleri tekrar canlanmıştır. 

Peki tam olarak Konfüçyüs neyi savunur?

İlginçtir fakat aslında Konfüçyüs tam olarak ortaya yeni niyetler atmış bir filozof değildir. Tersine, Çin geleneklerini savunmaktadır. Konfüçyüs fikrinin temelinde anneye, babaya ve aileye bağlılık fikri vardır. Kişi; imparatora, hükümete, ebeveynlerine boyun eğmeli ve cetlerinin ruhuna tapmalıdır. 

Konfüçyüsçülüğün temel niyeti, iyi ahlaklı bir insan olmaya çalışmaktır. Eğer kişi, düzgün ahlaklı biri olursa etrafındaki dünya ile bir kozmik ahenk yakalayacaktır. Şayet bu kişi bir imparator ise barışçıl ve yardımsever bir idare izler. Etrafında sık sık doğal afet, çatışma ve gibisi olumsuz olay yaşanıyorsa bunun nedeni kişinin kadim öğretilerden uzaklaşmasıdır. 

Kişi her şeyden evvel ren yani insan olma faziletine sahip olmalıdır. Daha sonra saygı, fedakarlık ve alçakgönüllülük üzere faziletler gelir. Konfüçyüs’e nazaran her insan özünde uygundur lakin sapmıştır. Esasen bugün bile hala Konfüçyüs tapınaklarında yapılmaya devam eden ritüellerin gayesi da kişiyi saptığı yoldan geri döndürmektir. 

Konfüçyüsçülük kuralları epey sıkıdır:

Konfüçyüsçülük şu dört temel kavram üzerine heyetidir; anne ve babaya hürmet, insancıllık, adalet, ritüeller. Konfüçyüs’e nazaran şayet düzgün bir insan olmak istiyorsanız bu dört temel kurala sıkı sıkıya bağlı olmalısınız. Bunlara bağlı olmanın yolu ise bilgiden geçer. Kendisi de bir öğretmen olan Konfüçyüs, eğitime çok değer verir.

Konfüçyüsçülüğün temelinde Çin gelenekleri olduğunu söylemiştik. Bu geleneklere nazaran tam bir sınıf ayrımı olmasa bile insan bağlarını düzenleyen bir hiyerarşi vardır. Şöyle ki; yöneticiler yere ve göğe uymalı, vatandaş yönetene uymalı, genç yaşlıya uymalı, bayan kocasına uymalı, çocuklar ise anne ve babaya uymalı. 

Konfüçyüsçülük din desek değil, ideoloji desek değil:

Konfüçyüsçülüğün aslında bir din mi yoksa felsefi bir görüş mü olduğu hala kesin değil. Çünkü ortada bir ilah yok ve Konfüçyüs’e değil, onun ruhuna tapılıyor. Fakat koca koca Konfüçyüs tapınakları var ve dini ritüeller yapılıyor. Tahminen bir çeşit ömür biçimi demek en doğrusu olacaktır. 

Çin tarihinin en kıymetli filozoflarından bir tanesi olan Konfüçyüs kimdir, neyi savunur gibi merak edilen soruları yanıtlayarak Konfüçyüsçülük hakkında bilmeniz gereken değerli ayrıntılardan bahsettik.