Depreme hazırlıklı olmadığımızı Kahramanmaraş sarsıntılarıyla bir defa daha gördük. Artık ders çıkarmak gerektiği ortada. Bir sonraki sarsıntıya kadar bunları yaparak on binlerce insanın ölmesini engelleyebiliriz.
Son depremler 11 vilayetimizde çok büyük bir yıkıma sebep oldu. 50 bin insan, hayatını kaybetti ve binlercesi yaralı kurtuldu. Geride ise milyonlarca insanın evsiz kaldığını gördük. Şu an burada olayın sorumluları hakkında binlerce satır yazabiliriz ancak şu an bunu yapmayacağız. Bunun yerine bir daha bu türlü bir enkaz görmememiz, insanların hayatını kurtarabilmemiz için neler yapmamız gerektiğine bakacağız.
Deprem, içinde bulunduğumuz dünyanın son derece olağan bir durumu. Aslında çoktan zelzeleyle yaşamaya alışmamız gerekiyordu ancak bu, önümüze bakamayacağımız manasına gelmiyor. Unutmayalım ki deprem değil; demirinden çalınmış, gerekli kurallara nazaran yapılmayan binalar öldürür. Yani aslında gerekli tedbirler alınırsa zelzeleye karşı hazırlıklı olabiliriz.
Depreme karşı hazırlık yapmak, yüz binlerce insanın hayatını kurtarabilir.
Keşke bir zelzele yaşanmadan evvel onun olacağını bilsek ancak ne yazık ki elimizde o denli bir teknoloji yok. Bunun yerine, yaptığımız araştırmalar sonucunda “bu vakit aralığında bu bölgede x büyüklük aralığında sarsıntı olması bekleniyor” diyebiliyoruz.
Bir zelzele ülkesi olan ülkemiz, aslında ne Kahramanmaraş sarsıntılarında ne de Gölcük zelzelesinde bir sürprizle karşılaşmadı. Uzmanlar bu sarsıntıların geleceğini söyledi. Kimse onları o vakit dinlemedi, artık ise pek çok şey için çok geç.
Dediğimiz üzere olanlar oldu, yaralarımızı sarmalıyız ve kusurlarımızdan ders çıkarmalıyız. Artık, başta Büyük İstanbul Zelzelesi olmak üzere bizi bekleyen zelzelelerde yüz binlerce insanın hayatını kurtaracak “Bundan sonra ne yapmalıyız?” sorusuna yanıt bulmaya çalışalım.
İlk kademede, halihazırda var olan tüm binaların incelenip dayanıklılığının artırılması gerekiyor.
Türkiye, yapı stoğu çok fazla olan bir ülke. Haliyle tüm binaları incelemek kolay olmayacak. Fakat başta zelzele beklediğimiz bölgeler olmak üzere pek çok binanın uzmanlar tarafından incelenmesi gerekiyor. Burada iş elbette ki yetkililere düşüyor ancak yalnızca onlar değil. Binalar da oturan halkın da yetkilileri binalarının incelenmesi için çağırması gerekiyor.
Belki meskeniniz kıymet kaybetmesin diye sarsıntıya dayanıklılığına baktırmak istemiyorsunuz ancak oturduğunuz apartman yüzlerce insanın mezarı olabilir. Lütfen bu zelzeleyle artık bunun farkına varalım ve evlerimizin zelzeleye dayanıklılığını inceletelim.
Ekiplerin açıklamalarına nazaran güçlendirme çalışmaları yahut binanın yıkılıp yine yapılması kararı çıkabilir. Hem bunlar hem de binanızın zelzeleye güçlü olması inanın ki kendi iç huzurunuz için de çok kıymetli.
Yerleşim bölgelerinde yer çalışmalarının yapılması gerekiyor. Tabanın kaldırmayacağı yerlere yüksek katlı binaları yapmaktan vazgeçmeliyiz.
Halihazırda bulunan ve bundan sonra yapılacak tüm yeni konutlarda yere çok daha fazla ihtimam göstermeliyiz. AFAD‘a nazaran kaygan ve ovalık bölgeler iskana açılmamalı, gevşek toprağa sahip topraklarda konutlar yapılmamalı. Bu vakte kadar kâfi ihtimamı göstermediğimiz bu kıymetli mevzuya bundan sonra dikkat edeceğimize inanıyorum.
Yeni yapılar yapılırken demir ve beton kalitesine dikkat etmeliyiz.
2018 Türkiye Bina Zelzele Yönetmeliği‘ne nazaran binalarda en az C25 dayanım sınıfı betonun kullanılması gerekiyor. Lakin buradaki “en az” kısmına vurgu yapalım. Uzmanlara nazaran bir bina için en az C30 dayanım sınıfı beton kullanılmalı. Elbette bu beton, yer koşulları ve sarsıntı bölgesinde olup olmamasına nazaran farklılık gösterebilmektir. Ayrıyeten betonarme yapılarda dökülen betonların boşluksuz olması da bundan sonra dikkat etmemiz gereken hususlar ortasında yer alıyor.
Elbette bir binanın tek kesimi beton değil. Bu betonları bir ortada tutup sarsıntı sırasında tahminen de parçalanmasını engelleyen kıymetli bir yapı materyali daha var. Demirden bahsediyoruz. Binayı bir ortaya getiren betonun daha sağlam olmasını sağlayan demirin, inşaat sırasında betona tam manasıyla yapışması gerekiyor. Eski binalardaki en önemli sorun, demir ve beton bütünlüğünün sağlanamıyor olmasıydı. Günümüzde bu durum tırtıklı yüzeye sahip nervürlü inşaat demiriyle çözülmüş durumda. Bu demirlerin üzerindeki tırtıklı yapı, betona daha yeterli yapışmasını sağlıyor.
Zaten bunlar vardı, demeyelim: Yetersiz olduğunu gördük!
Aslında bu saydıklarımız halihazırda sarsıntı yönetmeliğinde olan şeyler. Lakin son sarsıntı bize gösterdi ki bu yönetmeliği birden fazla müteahhit umursamamış. Zelzele olduktan sonra bu müteahhitleri mahpusa atmak yerine, konutların inşası sırasında sık sık denetim yapıp daha imal basamağındayken cezalandırmak tahminen de daha mantıklı olanı olacaktır.
Önceden yapılan hazırlıklarla sarsıntı anında hayatta kalma bahtınızı artırabilirsiniz.
Elbette herkes binasının denetimlerini yaptıramıyor. Kirada oturuyor olması ya da maddi durumunun yetersiz olması nedeniyle hala sarsıntıya güçlü binalarda oturamayan beşerler bulunuyor. Bu noktada yapılacak en yeterli şey, binanın güçlü bölgelerini belirlemek ve bir zelzele anında hayatta kalma bahtınızı artırmak için bu bölgeye geçmelisiniz. Bu, sağlam bir yatağın yanı yahut güçlü ayaklara sahip bir masanın altı olabilir.
Enkaz altında birinci kademede hayatta kalmanın kâfi olmadığını bu zelzeleyle görmüş olduk. Bu sebeple uzun günler boyunca enkaz altında kalmanızı sağlayacak su ve yüksek kalorili yiyecek saklamak gerekiyor. Bunların ve düdük üzere ekstra eşyaların yer aldığı sarsıntı çantası, belirlediğiniz yerlerde bulunmalı. Sarsıntı anında bu alanlara gideceğiniz için uzun günler hayatta kalma talihinizi artırabilir.
Editör notu:
Biliyoruz, bazen eldeki imkanların güvenli konutlarda oturmanızı mümkün kılmıyor olabilir. Bu sebeple yalnızca size değil devlete de büyük bir misyon düşüyor bu noktada. İdarelerin “depreme sağlam binalar” projesini siyaset üstü ilan edip tüm Türkiye genelinde binaları inançlı hale getirmesi gerekiyor.
Keşke “ülkemizde bir daha zelzele olmayacak” diyebilsek ancak maalesef bunu diyemiyoruz. Bu sebeple tedbirlerimizi şimdiden almaya başlamalıyız. Son olarak bir sefer daha hatırlatalım: deprem değil bina öldürür.
