Bir Kase Meyvenin Bile Derin Bir Hikayesi Var: Bakınca Unutmanın Zor Olduğu Natürmort Eserler

İlk sefer 17. yüzyılın sonlarında Hollanda’da popülerleşen ve evvel Avrupa’da, daha sonra da dünyada yaygınlaşan bir sanat akımı olan natürmort, en genel tarifiyle sanatkarın hareketsiz objeler kullanarak eşsiz bir kompozisyon oluşturmasıdır. Gelin natürmort nedir yakından bakalım ve tarihteki temsilcileri ile değerli örneklerini görelim.

İnsanlık var olduğu günden beri bilimle, ideolojiyle ve sanatla uğraşıyor. Bunlarla uğraşıyoruz zira yaşadığımız hayatı ve dünyayı bir formda anlamlandırmaya çalışıyoruz. Elbet bu mana üzerine en çok ağırlaşan alan sanat ve onun bir kolu olan fotoğraftır. Ressamlar bu aradıkları manası resmederken sayısız akım keşfettiler. İşte bunlardan bir tanesi de natürmort biçimidir.

Natürmort birkaç yüzyıl evvel Hollanda’da popülerleşti ve oradan evvel Avrupa’ya, daha sonra ise dünyaya süratle yayıldı. Bu tıp bir yapıtta sanatçı, hareketsiz objeleri kullanarak eşsiz bir kompozisyon oluşturur ve bunu ölümsüzleştirir. Natürmort, bugün bile özellikle fotoğraf sanatında uygulanan bir üsluptur. Gelin natürmort nedir yakından bakalım ve en değerli temsilcilerinin imza attığı eşsiz örneklerden kimilerini görelim.

Hiç bilmeyenler için kısaca tanımlayarak başlayalım; Natürmort nedir?

Natürmort sözü Fransızca meyyit tabiat manasına gelen nature ve morte kelimelerinin birleştirilmesi ile türetilmiştir. Dilimize misal bir formda geçse de İngilizce still life olarak anılır. Birinci sefer 17. yüzyılda Hollanda’da kullanılmaya başlanan bu terim, daha sonra bir sanat akımının ismi olmuştur. 

Natürmort aslında ilk defa eski Mısır mezarları üzerinde yer alan fotoğrafların tekniğini tanımlamak için kullanıldı. Daha sonra bu üslup, Hollandalı ressamlar tarafından benimsendi ve süratle Avrupa’ya, oradan da tüm dünyaya yayıldı. Bir sanat akımı olarak tesiri, bugün bile devam etmektedir. 

Nasıl yani, tam olarak natürmort ne demek?

Natürmort söz olarak meyyit tabiat manasına geldiği için nitekim de ölmüş hayvanların resmedildiği kimi eserler vardır. Fakat buradaki meyyit sözü genel olarak hareketsiz, cansız objeleri anlatır. Meyveler, sepetler, vazolar, kaseler üzere hayatımızın bir modülü olan cansız objeler, natürmort yapıtların ana öğelerini oluşturur. 

Hareketsiz objelerden oluşturulan bir kompozisyon resmediliyor olsa da aslında sanatkarın bir natürmort çizerken amacı, bu yapıta bakanların bir kıssa oluşturmasını sağlamaktır. Günlük hayattan değersiz bir anı resmeden sanatçı, bu yapıta bakanların o anın öncesini ve sonrası, hatta bazen koca bir kıssasını hayal etmelerini ister. Bu isteği başaran ressamlar, tarihin en başarılı natürmort örneklerini vermişlerdir.

Hayranlıkla bakacağınız en kıymetli natürmort örneklerinden kimileri:

• Basket of Fruit – Caravaggio
• Still Life with Cheeses, Almonds and Pretzels – Clara Peeters
• Still Life with Fruits in Porcelain – Jacob Van Es
• Vanitas with Violin and Glass Ball – Pieter Claesz
• Flowers in a Glass Vase – Rachel Ruysch
• Curtain, Jug and Fruit Bowl – Paul Cézanne
• Wood Tankard and Metal Pitcher – Paul Gauguin
• Sunflowers – Vincent van Gogh
• Violin and Candlestick – Georges Braque 
• Living Still Life – Salvador Dali

Basket of Fruit

1571 – 1610 yılları ortasında yaşamış İtalyan ressam, tam ismiyle Michelangelo Merisi da Caravaggio tarafından 1595 yılında yapıldığı kestirim edilen Basket of Fruit yapıtı kolay kompozisyona sahip. Meyvelerin kurtlanmaya başlaması, üzümlerin soluk olması üzere ayrıntılar bu fotoğrafın hayatın tüm kusurlarıyla birlikte hoş olduğunun bir anlatısı olduğunu gösteriyor. 

Still Life with Cheeses, Almonds and Pretzels

1594 – 1657 yılları ortasında yaşamış Avrupa’nın en etkin bayan ressamlarından olan Clara Peeters tarafından 1615 yılında resmedilen Still Life with Cheeses, Almonds and Pretzels isimli yapıtın, Leonardo da Vinci tarafından resmedilen Son Akşam Yemeği isimli efsane yapıtın bir natürmort uyarlaması olduğu kestirim ediliyor. 

Still Life with Fruits in Porcelain

1595 – 1666 yılları ortasında yaşamış olan ve bilhassa çelenk fotoğrafları üzerinde çalıştığını bildiğimiz ressam Jacob Van Es tarafından 1630 yılında yapılan Still Life with Fruits in Porcelain isimli eser ışık oyunlarıyla dikkat çekiyor. Işığın ve gölgenin bir ortada kullanılmasıyla oluşan yarı saydam meyveler, resme eşsiz bir kontrast kazandırıyor. 

Vanitas with Violin and Glass Ball

1597 – 1661 yılları ortasında yaşamış olan Belçikalı ressam Pieter Claesz tarafından 1628 yılında resmedilen Vanitas with Violin and Glass Ball isimli yapıttaki dökülmüş bardak imgesi, dünyevi zevklerin geçiciliğini anlatıyor. Masada açık bir halde görülen cep saati ise vakit kavramının gizemini bir defa daha vurgular bir niteliğe sahip. 

Flowers in a Glass Vase

1664 – 1750 yılları ortasında yaşamış olan periyodunun en ünlü çiçek ressamlarından Rachel Ruysch tarafından 1704 yılında yapılan Flowers in a Glass Vase isimli eser, ressamın mesleğinin tepesi olarak görülüyor. Eserde çok fazla farklı tıptaki çiçeğin farklı boyut ve biçimlerde resmedilmesi bir biyoloji uzmanlığı gösterisinin yanı sıra bakanın zihnini karıştırmayı gayeler. 

Curtain, Jug and Fruit Bowl

1839 – 1906 yılları ortasında yaşamış olan ve 20. yüzyıl sanat dünyasının temellerini attığı düşünülen ressam Paul Cézanne tarafından 1894 yılında yapılan Curtain, Jug and Fruit Bowl isimli yapıtı eşsiz kılan, farklı renk tonlarının uyumlu bir formda kullanılmasıdır. Dahası, iki boyutlu bir fotoğraf üç boyutlu bir görünüme sahiptir. 

Wood Tankard and Metal Pitcher

1848 – 1903 yılları ortasında yaşamış olan post empresyonizmin en değerli temsilcilerinden Paul Gauguin tarafından 1880 yılında resmedilen Wood Tankard and Metal Pitcher isimli yapıtın en dikkat cazibeli tarafı, Van Gogh üslubu ile büyük benzerlik taşımasıdır. Karşıt ögelerin bir ortada başarılı bir formda kullanıldığı eser birebir vakitte eşsiz ışık yansıtma tekniklerine de sahip. 

Sunflowers

1853 – 1890 yılları ortasında yaşamış fotoğraf dünyasının meczup dahisi Vincent van Gogh tarafından 1889 yılında resmedilen Sunflowers isimli eser, ana imgesi olan ayçiçekleriyle ve üç farklı sarı tonu ile natürmort dünyasına tam bir Van Gogh imzası atıyor. Masa üzerinde bir vazo içinde gördüğümüz ayçiçeklerinin yanında öbür hiçbir şey olmaması ise ressamın iç dünyasının zerafetinin bir yansımasıdır. 

Violin and Candlestick

1882 – 1963 yılları ortasında yaşamış olan kübizmin öncü ismi Georges Braque tarafından 1910 yılında yapılan Violin and Candlestick isimli eser, tek rengin farklı tonlarıyla yapılması bakımından son derece değerlidir. Eserdeki modüller birinci bakışta öylesine yerleştirilmiş üzere görünür lakin derinlerine indikçe kimilerinin başkalarına nazaran çok daha ön planda olduğu fark edilir. 

Living Still Life

1904 – 1988 yılları ortasında yaşamış olan sanat dünyasının en sıra dışı isimlerinden Salvador Kısmı tarafından 1956 yılında resmedilen Living Still Life isimli eser, ressamın hayatının nükleer mistisizm olarak isimlendirdiği bir devrine ilişkin. Hem yapıttaki imgeler hem de yapıtın ismi Dali’nin natürmorta bir tıp başkaldırısıdır zira meyyit doğayı canlandırmıştır. 

Bugün bile hala tesirini sürdüren bir sanat akımı olan natürmort nedir sorusunu yanıtlayarak en kıymetli temsilcilerinin verdiği örneklerden kimilerini listeledik. Aslında dikkatli bakacak olursanız farklı alanlarda eser veren sanatkarların bile vakit zaman natürmort örneklere imza attığını fark edersiniz. 

Kaynaklar: Getty, Art In Context