Arap Ülkelerinin Bayraklarında Neden Hep “Yeşil, Beyaz, Siyah ve Kırmızı” Renkleri Var?

Arap ülkelerinin bayraklarını ayrıntılı bir formda incelediniz mi hiç? Yanıtınız evet ise ilginizi çeken birinci şey kesinlikle renkleri olmuştur. Birden fazla vakit birbiriyle karıştırılan bu bayraklar, neden birebir üzere?

Sadece ufak hal farklılıklarının bulunduğu birçok Arap ülkesi bayrakları aslında ortak bir sembol taşıyor. Bu sembolü öğrendiğinizde artık birebir renkleri taşıyan tüm bayrakları birbirinden basitçe ayırt edebileceksiniz.

Kimisi bu durumu Osmanlı ile özdeşleştiriyor, kimisi de Avrupa devletleriyle. Önden bir spoiler verelim öyleyse: Hiçbiriyle de büsbütün bağlı değil.

Modern Arap devletlerinin oluşumunda, Avrupa devletlerinin kolonyal devirde oynadığı rolü biliyoruz.

Bu devletlerin bayraklarında gördüğümüz renk kombinasyonu öncelikle Britanya’nın tesiriyle ortaya çıksa da bayraklardaki yeşil, siyah, kırmızı ve beyaz renklerin yalnızca dış müdahalelerin bir sonucu olmadığını belirtmemiz gerekir. Zira bu renkler dış müdahalelerden çok Arap kültürü ve tarihinde esaslı manalara sahiptir. İslam tarihinde de birçok Arap kabilesi, sancaklarında bu dört rengi kullanarak kendi kimliklerini söz etmiştir.

20. yüzyılın başlarında yükselen Pan-Arabizm ise farklı tarihî referansları bir ortaya getirerek siyah, yeşil, kırmızı ve beyaz renkleri kullanmıştır. Bu renk kombinasyonu, birinci sefer Arap Birliği ülküsüyle birleştirilerek 1916’daki Arap isyanı sırasında Osmanlı Devleti’ne karşı kullanılmıştır. Bu bayrağın dizaynını yapan isim ise Britanya İmparatorluğu diplomatı Mark Sykes’tır.

Mark Sykes, bu yeni bayrağı tasarlayarak Arap aşiretlerini ‘Araplık’ duygusu etrafında birleştirmeyi hedefledi.

Bayraktaki üç yatay renk şeridi; Abbasî, Emevî ve dört halife periyotlarını simgeliyor. Ayrıyeten kırmızı üçgen, o periyotta İngilizlerin değerli müttefiki olan Haşimiler’in sembolüydü.

Hicaz Buyruğu Şerif liderliğindeki Haşimi Hanedanlığı, İngilizlerle olan ittifakının bir sonucu olarak I. Dünya Savaşı’nın akabinde Hicaz’ın yanı sıra Arabistan Yarımadası’nın büyük bir kısmına ve Ürdün’e hâkim oldu. Ancak Büyük Suriye, 1920’de kurulduktan kısa bir müddet sonra birkaç modüle bölündü. Haşimiler, Hicaz’daki denetimi 1925’te Suud ailesine kaybettiler.

Irak’ı ise 1958’de gerçekleşen askerî darbe sonucu kaybettiler. Günümüzde ise ailenin elinde yalnızca Ürdün Haşimi Krallığı kalmış durumda.

Peki renkler hangi manaya geliyor?

Elbette her rengin bir manası var, tıpkı bizim Türk bayrağımızdaki kırmızı ve beyaz renklerinin derin manaları olması üzere. Arap kaynaklarına nazaran siyah, peygamber sancağının rengini temsil ediyor.

Ayrıca Abbasîler’in de bu renk bayrak kullanıldığı biliniyor. Beyaz, Emevî Hanedanlığı’nı; yeşil, Hz. Ali’nin Bedir Savaşı’nda taşıdığı bayrağın ve dört halife devrinin rengini, son olarak kırmızı da Hariciler’in kullanmasından sonra Arap devletlerinin kullandığı bir rengi temsil ediyor.

Bu tarihî süreç, Arap dünyasının çağdaş devletlerinin oluşumunda ve bayraklarının şekillenmesinde kıymetli bir rol oynamıştır. Birinci olarak Britanya İmparatorluğu’nun diplomatı Mark Sykes’in tasarladığı bayrak, Arap aşiretlerini bir ortaya getirme gayesinin yanı sıra, tarihî referanslarla zenginleştirilmiş bir sembolizmi de içeriyor.

Renklerin dışında bir de hallerinin manasına değinelim; 

Renk şeritleri Abbasî, Emevî ve dört halife periyotlarını; kırmızı üçgen ise devrin en değerli müttefiki olan Haşimiler’in sembolünü temsil ediyor. İngilizlerin tasarladığı bu bayrak, vakitle Arap dünyasının geçmişiyle şekillenen bir sembol olup bu duyguları yansıtan ve tarihî referansları barındıran bir kimlik taşıyan hâle bürünmüştür