Pek çoğumuzun, hayatı boyunca bir ortada göremeyeceği bir meblağ olan 10 milyon lira elimize geçse, paraya elimizi sürmeden yalnızca faizi ile gül üzere geçinip gitmemiz mümkün olur muydu?
Ülkemizde yılların bitmeyen geyikleri olan “Sayısal çıksa ne yapardın?” ya da “Bilmem ne kadar paran olsa ne yapardın?” muhabbetlerinden öğrendiğimiz iki şey var: Birincisi, enflasyonu en uygun ihtimalle yüzde 10 olan ülkemizde enflasyonun etkisi hâlâ anlaşılabilmiş değil; ikincisi de nitekim birçok kişinin vizyonunu üstlerine kürek kürek dolar da atsanız genişletemezsiniz. İnsanın içinde yoksa olmuyor demek ki.
Son açıklanan faiz kararı ile birlikte Türkiye’de politika faizi %30’u bulmuş durumda. Siyaset faizi Merkez Bankası’nın öteki bankalarla olan süreçlerinde kullandığı faizdir. Bankalardan mevduat aldığında ya da bankalara kredi verdiğinde %30 orana nazaran süreç yapar. Bu oran, bizim bankalara gittiğimizde gördüğümüz oranın her vakit altında olur. Müşterilere cazip gelmek isteyen bankalar hem kullandırdıkları kredilerde hem de mevduat hesaplarında bu oranın üstünde oranlar belirler.
Peki 10 Milyon TL’miz olsa başımız sonsuza kadar rahat mı?
Öncelikle bu senaryoda siyaset faizini kullanalım, çünkü bankadan bankaya oranlar değişiyor ve hangisini seçsek haksızlık olur. Ondan sonra hesaplamalara başlayabiliriz. Faizi aydan aya alıp yiyeceğiz, kiramızı falan ödeyeceğiz diye düşünüyoruz. Öncelikle bu durumda bankalar size 32 günlük vade verecektir; öyle her ayın 17’sinde gidip maaş üzere çekeyim durumu yok, bunu cebimize bir koyalım.
İkinci nokta ise biz bu parayı hesaplarken genelde vergi unutuluyor, unutulmaması kıymetli. Seçtiğimiz vadeden ötürü %15’lik bir vergi ödememiz gerekiyordu. (Daha uzun vadede bu oranda da düşüşler oluyor.) Bu senaryoda ise teşvikten yararlanıyor ve en azından bu yıl sonuna kadar %5’lik bir stopaj ödüyoruz.
Gelelim işin hesap kitap kısmına.
Yıllık %30 faizle süreç yaptığımızda bu bize aylık %2,63 gibi bir oran getiriyor. Yani aylık, daha doğrusu 32 günlük brüt karımız tam olarak 263.013,70 TL yapıyor. Bu paradan vergimiz daha para hesabımıza geçerken kesildiğinden ötürü biz hesabımıza baktığımızda 10.249.863,01 TL görüyoruz. 13.150,68 TL ise stopaj olarak kesildi.
Hesabımızı bu devirde açmamış olsaydık -ya da teşvik sona erdikten sonra yenilediğimizde- %15’lik stopaj bedeli 39.452,05 TL olurdu. Bu durumda 32 günün sonunda 223.561,64 TL, yani %2,24 oranında gelir elde etmiş olurduk.
Şimdi temel kısma gelelim: Bu parayla gül üzere geçinip gidebilir miydik?
Günümüz kaidelerini düşünerek konuşursak: Hoş para kanka. En makus senaryoda ayda 223.561,64 TL almak günümüz kaideleri içinde pek çoğumuz için kesinlikle muhteşem bir şey olabilirdi. İstanbul’da merkezi bir yerde deniz görünümlü bir konutta oturmak, yeni iPhone 15 modelini alabilmek üzere lükslerimiz olurdu. Hatta deniz görünümlü 5 yıldızlı bir otelde yaşarken her öğün dışarıda çok lükse kaçmamak kaidesiyle yemek yiyebilir, yeniden de ana paraya dokunmazdık.
Gelin görün ki bu hoş günlerin sayısı büyük ihtimalle az olacaktır, çünkü başımızda enflasyon üzere bir keder var. Teknik olarak her ayın sonunda cebimizdeki para daha az şey alabilmeye başlayacaktır.
Gerçekten de hazıra dağ dayanmıyor.
Geleceği tahminlemek yerine geçmişe bakmak da bize olacakları görmek açısından ipucu verebilir. Bugün 10 milyon TL, 368.750 Amerikan dolarına tekabül ediyor. Bundan tam 20 yıl evvel, 2003 yılında dolar 1,38 TL idi. Yani o vaktin parasıyla 500 bin lira civarında bir (508.750 TL) paraya karşılık gelirdi. Yeniden o devirde asgari fiyat 226 liraydı. Yani şimdiki minimum fiyatın yüzde 2’sinden bahsediyoruz. Onu da tam etmiyor, üst yuvarladım.
Ülkemizin tarihine baktığımızda gelecek 20 yılda da farklı bir şeyler olması ne yazık ki pek muhtemel gözükmüyor. Cumhuriyet tarihi boyunca kanayan yaramız olan enflasyon, gelecekte de var olmaya devam edecektir. Tarihimiz boyunca değişmeyen enflasyonun karşısında yatırımımız da etkilenecektir. 20 yılda minimum fiyatın 50 kat arttığını düşünürsek, gelecek 20 yılda da misal bir senaryo yaşandığı durumda aylık faiz gelirimiz, asgari fiyatın yarısı bile etmeyecektir.
Önümüzdeki birkaç yıl içerisinde ölmek üzere bir planınız yoksa “10 milyonu bankaya atarım, faiziyle gül üzere yaşarım.” demek mantıklı değildir. Yatırım yapmak ve katma paha üretmek zorundayız, yoksa “Zamanında hükümdarlar üzere yaşardım.” demekten öteki bir şey yapamayız.
