Ozon tabakasının inceldiğini ya da yırtıldığını; kutuplardaki buzulların eridiğini, su seviyesinin yükseldiğini zaman zaman hepimiz okumuşuzdur. Peki ya hepimiz için hayati bir tehlike olan bu gelişmelerdeki en büyük payın tek bir adama ait olduğunu biliyor muydunuz?
Mucitler, insan hayatını kolaylaştıran icatlar ve keşifler ile karşımıza çıkan genellikle iyi niyetli insanlardır. Nikola Tesla, Graham Bell, Thomas Edison ve daha pek çok mucit, hafızalarımıza minnettarlık duyguları ile kazıdığımız isimlerdir.
Gönül isterdi ki her mucidi güzel bir şekilde analım fakat insanoğlunun üretme ve para kazanma hırsı bunu maalesef ki mümkün kılmıyor. Bugün, sadece iki keşfiyle Dünya’mızı geri dönüşü mümkün olmayan bir zarara uğratan Thomas Midgley’in karanlık yaşamını ele alacağız.
Amerikalı makine mühendisi ve kimyager Thomas Midgley, 1889 yılında Amerika’nın Pensilvanya Eyaleti’nde mucit bir ailede dünyaya geldi.
Otomobil parçaları üzerine yoğunlaşan baba Midgley ve dişli testereyi icat eden dede James Emerson, elbette ki henüz küçük yaşlarda Midgley’i etkilemişti.
Üniversite eğitimi ve General Motors yılları
Amerika’da saygın bir aile olarak tanınan Midgley ailesinin en genç üyesi olan Midgley, henüz küçük yaşlarda makinelere ve kimyaya merak salmıştı. Başarılı eğitim hayatına Cornell Üniversitesi’ndeki lisans eğitimini de ekledikten sonra 1916 yılında dünya devi General Motors (GM)’ta işe başladı.
Delco, hayatını değiştiren yer oldu
Midgley, özellikle kurşun alanında denemeler yapıyordu ve bu denemelerini daha da rahat gerçekleştirebilmek için GM’ye ait bir birim olan Delco’ya geçiş yaptı ve buradaki laboratuvarlarda deneyler gerçekleştirdi.
Midgley, Delco’daki çalışmaları neticesindekurşunlu benzini keşfetti. Son derece kârlı ve verimli fakat bir o kadar da insan ve doğaya zararlı olan kurşunlu benzin, Midgley de dahil olmak üzere işçiler üzerinde olumsuz etkilere sebep oldu.
Midgley, kurşunun zararlarını bildiği halde zararsızmış gibi davrandı
Midgley, kurşundan o kadar etkilenmişti ki ciğerlerini kurşun zehirlenmesinden kurtarmak için bir süre Miami’ye tatile çıktı fakat işçiler çalışmaya devam etti. Midgley’in Miami tatili boyunca ve sonrasında pek çok işçi kurşun zehirlenmesinden ötürü hayatını kaybetti.
Kurşun zehirlenmesi insanların üzerinde çok olumsuz sonuçlar doğuruyordu. Öyle ki hayatını kaybetmeyen işçilerde bile görme kaybı, uyku düzensizliği, böbrek yetmezliği ve kanser başlangıcı gibi etkiler görüldü.
Midgley döneminde yayınlanan bir kurşunlu benzin reklamı:
Bile bile lades
- Thomas Midgley canlı yayında kurşun buharı çekerken
Medya ve devlet tarafından yoğun bir baskıya tutulan Midgley, üzerindeki baskıyı azaltmak için30 Ekim 1924’te bir basın toplantısı düzenledi ve tıpkı ülkemizdeki bazı devlet adamlarının Çernobil faciasından sonra “Karadeniz çayında sorun yok, bakın biz de canlı yayında çay içiyoruz” dediği gibi canlı yayında vücuduna kurşun sürdü ve ciğerlerine kurşun buharı çekti.
İnsan sağlığı yönünden bir hayli pahalı olan bu şov bile Midgley’i kurtaramadı veertesi gün fabrikalar mühürlendi. Fabrikalar mühürlendikten sonra da Midgley, kurşun zehirlenmesinden ötürü hastaneye kaldırıldı.
Uslanmıyor deli gönül…
- Freon gazı
Hastanedeki tedavisi tamamlandıktan sonra çalışmalarına devam eden Midgley, 100 kadar patentinden biri olan freon gazını da keşfetti.
Günümüzde soğuk hava deposu, klima, buzdolabı, deodorantgibi ürünlerde kullanılan freon gazı, Dünya’mız için çok zararlı bir gazdı fakat zararları yıllar sonra anlaşılabildi. 1985 yılına kadar zararlı freon gazları pek çok sektörde kullanıldı ve 1985 yılında zararları tespit edilince kullanımı sonlandırıldı. Günümüzde kullanılan freon gazları, Midgley’nin keşfettiği freon gazının daha zararsız bir türevidir.
Midgley için yolun sonu, acı bir ölüm oldu
Bilim dergisi New Scientist tarafından “tek kişilik çevre felaketi” ve TIME dergisi tarafından 2010 yılında hem kurşunlu benzini hem de freon gazıyla “tarihin en zararlı 50 buluşu” listesine iki kez giren Midgley, 1940 yılında çocuk felcine yakalandı ve 4 yıl boyunca yatağa mahkûm olarak yaşadı. 1944 yılında ise doğrulmak ve hareket etmek için tasarladığı makaralı bir düzeneğe boğazını kaptırması sonucunda yaşamını yitirdi.
Peki ya sizler Midgley hakkında neler düşünüyorsunuz? Sizce gezegenimize Midgley kadar zarar vermiş başka bir insan var mıydı? Yorumlarda düşüncelerinizi paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 /
