Dünya, 29 Haziran’da kendi etrafındaki 24 saatlik dönüş hızından daha hızlı bir şekilde dönerek rekor seviyede hızlandı. 24 saat içindeki dönüşünden tam 1,59 milisaniye daha kısa sürede kendi etrafında dönen Dünya’da en kısa gün yaşandı. Bunun nedeni, Dünya’nın mükemmel bir şekilde küresel olmaması ve kendi ekseni etrafında “sallanabilmesi” olarak açıklandı.
Geçtiğimiz yıllarda bilim insanları, Dünya’nın kendi ekseninde son 50 yıldır hiç olmadığı kadar hızlıdöndüğünü, bu sebeple bir günün artık 24 saatten daha kısa bir sürede tamamlandığını dile getirmişti. Aynı zamanda bilim insanları, 19 Temmuz 2020 tarihinde günün 24 saatten tam 1.4602 milisaniye daha kısa sürdüğünü tespit etmişti.
Son yıllarda, Dünya’nın dönüş hızı daha da arttı ve günler giderek kısalmaya başladı. 2020 yılında kırılan rekora bir yenisi daha eklendi ve 29 Haziran, bu yazın şimdiye kadarki en kısa günü olarak kayıtlara geçti. Dünya’nın eksenindeki bir yalpalanma yüzünden yaşanan bu durum, Dünya’nın tek bir dönüşü 24 saatten daha kısa sürede tamamlamasına neden oldu.
Atomik saatlerden bir saniye çıkarmak gerekebilir
Dünya’da gece ve gündüz olarak deneyimlediğimiz dönüş, her zaman tam olarak kendi ekseni, Kuzey ve Güney Kutupları arasındaki çizgi ile aynı doğrultuda gerçekleşmez. Bunun en büyük nedeni Dünya’nın net bir küre şeklinde olmaması yani geoit şeklinde olmasıdır. Aynı zamanda okyanuslarda yaşanan gelgitler ve yer çekimi de dahil olmak üzere birçok faktör de Dünya’nın dönüş hızını bozmuş olabilir.
29 Haziran’da yaşanan en büyük dönüş hızı bozulması nedeniyle Dünya, 86.400 saniyeden ve tam olarak 24 saatten 1,59 milisaniye daha kısa dönerek, en kısa gün rekorunu tazelemiş oldu. Dünya bu şekilde hızlanmaya devam ederse, atomik saatlerden bir saniye çıkarmak gerekebilir. Yani, saat 00:00:00’da sıfırlanmadan önce 23:59:59’dan 23:59:60’a geçebilir ya da negatif artık saniye meydana gelirse saat 23:59:58’den direkt 00:00:00’a geçebilir.
Peki daha kısa günler yaşamamıza sebep olan Chandler Yalpalaması nedir?
Amerikalı astronom Seth Carlo Chandler 1800’lerin sonlarında keşfettiği bir sallantı sonucunda Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki dönüş değişikliğine Chandler Yalpalaması denir. Yalpalanmanın nedeni ve etkisi hakkında ortaya atılmış birçok teori var. Bunlardan bazıları gelgitler ve dünyanın sıvı iç kısmının bu durumda bir rol oynadığını düşünürken, bazıları ise okyanuslardaki sabit rüzgarların bir anda yeryüzünde değişen miktarlarda suyu itmesi ve hatta büyük depremler nedeniyle olduğunu düşünüyor.
Çoğu insan Chandler Yalpalaması’ndan etkilenmez ancak yalpa teleskopların bir yıldızı doğru şekilde gösterme yeteneğinden göksel navigasyona kadar astronomik olayları etkiler.
