Özellikle son yıllarda sık sık gündeme gelen anayasanın ilk dört maddesi ve değiştirilemez olması, bazıları için kağıt üstünde yapılacak basit bir değişiklikken bazıları için devletimizin temel yapı taşıdır. Gelin anayasanın ilk dört maddesi nedir yakından bakalım ve neden değiştirilemediğini tüm detaylarıyla görelim.
Anayasa, bir ülkenin hukuku başta olmak üzere pek çok alandaki işleyişini belirleyen temel kurallardır. Ülkemizde bugüne kadar 4 farklı anayasa uygulandı ve bu anayasalar üzerinde pek çok değişiklik yapıldı. Ancak bugün yürürlükte olan 1982 anayasasının ilk dört maddesi değiştirilemez ve hatta değiştirilmesi teklif dahi edilemez. Peki diğer maddeler değil de neden anayasanın ilk dört maddesi değiştirilemez?
Pek çok kişiye ve hukukçuların büyük bir bölümüne göre anayasanın ilk dört maddesi demek, nice zorluklarla var ettiğimiz Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temelleri demektir. Bazıları ise bu maddeleri yalnızca kağıt üstünde yapılacak bir değişiklik gibi görüyor. Elbette konu hakkında pek çok farklı görüş var ancak biz bunları hukukçuların uzmanlığına bırakalım ve anayasanın ilk dört maddesi nedir, neden değiştirilemez bunu görelim.
Anayasa’nın ilk dört maddesi nedir, neden değiştirilemez?
Temelden başlayalım; anayasa nedir, neden önemli?
Anayasa, içeriğinde ülke üzerindeki egemenlik haklarının kullanım yetkisinin devlete verildiğini ve nasıl uygulanması gerektiğini gösteren bir toplumsal sözleşmedir. Bütün hukuk kurallarından üstündür. Devlet yapısını, yönetim organlarını, bu organların işleyişlerini, temel haklar ile temel özgürlükleri belirleyerek bir sınır çizer.
Anayasa neden önemli sorusunun yanıtı bu tanımda gizli. Sayısız kanun, yönetmelik, genelge, yönerge çıkarılabilir; ancak bunların hiçbir anayasaya aykırı olamaz. Çünkü anayasa, devletin uygulama sınırlarını çizdiği gibi vatandaşın da özgürlük alanını belirler. Elbette detaylarına yalnızca konunun uzmanı hukukçular hakim olur ancak her vatandaş, ülkesinin anayasasında kendisine tanınan özgürlükleri bilmeli ve bunları savunmalıdır.
Anayasanın ilk dört maddesi nedir?
Şu anda Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nde yürürlükte olan ve 18/10/1982 kabul tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın ilk dört maddesi tam olarak kelime kelime bu şekildedir. Buradaki bağlantı üzerinden Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi resmi internet sitesinin anayasa sayfasını açarak tam ve en güncel metne ulaşabilirsiniz.
Anayasanın ilk dört maddesi ne anlama geliyor?
Yukarıda tam olarak kelime kelime verdiğimiz anayasanın ilk dört maddesi, aslında Türkiye Cumhuriyeti’nin temel yapı taşlarını oluşturuyor diyebiliriz. İlk madde ülkemizin yönetim yapısını belirliyor. İkinci madde, ülkemizin nasıl bir devlet olduğunu ve nasıl yönetilmesi gerektiğini belirliyor. Üçüncü madde dil, bayrak, marş, başkent gibi bizi biz yapan temel değerleri belirliyor. Dördüncü madde de ise devletimizin bu temel değerlerini koruma altına alınıyor.
Bu topraklarda yetişmiş herkes biliyor ki Türkiye Cumhuriyeti demek, sayısız şehit ve gazimizin ne kadar minnet duysak az kalacak çabalarıyla kurulmuş bir devlet demektir. Anayasanın ilk dört maddesi işte bu çabaların boşa gitmediğinin bir kanıtı olarak karşımıza çıkıyor. Her ülkenin vazgeçilmez değerleri vardır. Bizim ülkemizin en temel değerleri de anayasanın ilk dört maddesinde belirtiliyor.
Anayasanın ilk dört maddesi neden değiştirilemez?
Anayasanın ilk dört maddesi değiştirilemez çünkü dördüncü maddede bu durum açık bir şekilde dile getirilmiştir;
IV. Değiştirilemeyecek hükümler
MADDE 4- Anayasanın 1 inci maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile, 2 nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3 üncü maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.
Pek çok hukukçuya göre anayasanın ilk dört maddesi, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin teminatıdır. İlk dört maddede yapılacak değişiklikler sonrası ülkemiz, bildiğimiz ülke olmaktan çıkabilir. Bu nedenle anayasanın ilk dört maddesi değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif dahi edilemez maddesi pek çok hukukçu için doğru bir kuraldır. Elbette konu hakkında pek çok farklı görüş de var ancak bu uzmanların ilgilenmesi gereken bir konudur.
Anayasanın ilk dört maddesi değiştirilebilir mi?
Anayasanın ilk dört maddesinin değiştirilemez olması aslında ilginç bir paradokstur. Çünkü anayasanın dördüncü maddesinde anayasanın ilk üç maddesinin değiştirilemez olduğu belirtiliyor. Ancak dördüncü maddenin değiştirilemez olduğunu söyleyen bir madde yok. Yani bu açıdan bakarsak anayasanın dördüncü maddesi değiştirildiği zaman anayasanın ilk üç maddesi de değiştirilebilir olacaktır.
Anayasanın ilk dört maddesi değiştirilebilir mi sorusunun yanıtı için evet değiştirilebilir demek bu nedenle mümkün. Ancak böyle bir durum, normal şartlar altında mümkün olsa bile uygun değildir. Yani bir gün bir hükümet çıkarak anayasayı ve ülkenin tüm değerlerini yerle bir edebilir. Böyle bir durumda anayasada ne yazarsa yazsın pek bir anlam ifade etmez çünkü anayasanın gücü, güçlü bir hukuk devletinde vardır.
Toparlamak gerekirse; anayasanın ilk dört maddesi değiştirilebilir, bu imkansız bir durum değil. Ancak sıradan bir olay da değil. Böyle bir durumun yaşanması halinde pek çok temel hukuk kuralı da değişmeye açık hale gelecektir ve daha da kötüsü, ülkenin temel değerleri üzerinde yapılacak bu tür değişikliklerin sonu kimsenin istemediği bir noktaya gelebilir. Elbette, konu hakkında farklı görüşler olduğunu tekrar hatırlatmakta yarar var.
Osmanlı’da ve Türkiye Cumhuriyeti’nde anayasalar:
- 1808 – Sened-i İttifak: Anayasa değildir ancak Türk tarihindeki ilk anayasal düşünce temelli belgedir.
- 1876 – Kanun-i Esasi: Türk tarihinin ilk anayasasıdır. Bir dönem kaldırılmış, 1908 yılında yeniden yürürlüğe konmuştur.
- 1921 – Teşkilat-ı Esasiye: Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldıktan sonra oluşturulan kısa bir metindir.
- 1924 – Teşkilat-ı Esasiye: Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk anayasasıdır.
- 1961 – Anayasa: 1960 darbesi sonrası oluşturulmuş ve ilk kez anayasa olarak adlandırılmıştır.
- 1982 – Anayasa: 1980 darbesi sonrası oluşturulmuştur. Bugün değişiklikler yapılsa bile yürürlüktedir.
Devletimizin temel yapı taşlarını oluşturan anayasanın ilk dört maddesi nedir, neden değiştirilemez gibi merak edilen soruları yanıtladık ve konu hakkında bilmeniz gereken detaylardan bahsettik. Elbette konu hakkındaki en doğru yorumu yine konunun uzmanı hukukçular yapacaktır. Düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
