Detay: Roy Batty

Blade Runner’ın “ana karakteri”

Babası Tyrell’in kelamlarıyla, “Parlak yanan alev çabuk söner” diyerek hem Roy Batty’yi hem de öfkesini anlatmak kolay olduğu kadar caiz de aslında. Tek boyutlu bir karakter olmasa da öfkesinin o tek sebebi, o tek devasa boyutuyla empati kurmak çok doğal. Hem fizikî kabiliyeti hem de aklının erimi had safhada bir karakter olarak, kendi dünyasında yapabileceklerinin bir son kullanma tarihiyle sınırlanışına isyanı çok anlaşılabilir. İnandırılmaya çalışıldığının tersine kudreti yüzünden uçucu bir hayata mahkûm değil bu adam; kısa yaşamasına, onun (ve onun gibilerin) taşıdığı potansiyelin ne kadar büyük olursa olsun çöpe atılmasına bir imalathanede karar verilmiş.

“Yapay zekâ şuur kazanır mı, insan üzere hislere sahip olur mu?” sorusunun yanıtı Replicant’lar olmuş Blade Runner cihanında. Her şeyi ürünleştirip gitgide daha kalitelisini üreten insanlığın, imitasyonu Replicant’ları da mükemmelleştirerek kendinin çok üzerine çıkabilecek bir kabiliyete getirmesi elbette beklenildik. Hayata tozpembe bakamayacak kadar uzun müddet insanlığını icra etmiş hiçbirimize kaş kaldırtmayacak bir ayrıntı da boynuzun kulağı geçmemesinin, yapay bir limitasyonla garanti altına alınması. Nexus 6 neslinden bir android olan Batty’nin de ortasında bulunduğu pek çok Replicant, zanaatkârına isyan edemesin diye 4 yıllık bir kelebek ömrüne mahkûm edilmiş. Roy Batty bu bağlamda halkın, halk bile sayılmayan en altın da altı katmanını temsil ediyor. Ona çekilen muamele, vaizlerin öteki dünyada ödül vaatleriyle sömürdüğü köylülerden de beter… Yaşanmaz hale getirdikleri karanlık dünyanın seçkin sınıfı, ona verilen vakitle keyifli olmasını salık veriyor. Tyrell, ona “şükret” ediyor.

Blade Runner’ın bu en teatral sahnesinde, Rutger Hauer’in Roy Batty senfonisinin kreşendosunda, antik çağların bilgelik sembolü olan baykuşu seyircisi ettiğini görüyoruz. Daha fazla ömür elde etmeye olan umudu tekrar ve tekrar kırılan adam, sessiz bir öfke patlaması yaşıyor. Batty, ona bahşettiği vakit için alaylı bir minnettarlık sergilercesine evvel dudaklarından öptüğü Tyrell’i, başparmaklarıyla gözlerini oyarak öldürüyor. Bu ziyadesiyle manidar, zira Blade Runner geleceğinde, gözlerin aşikâr açılarda yaptığı parlama, bir kişi ya da hayvanın “sahte” oluşunu ele veren en birincil belirti. Birebir biçimde bu garip ışığın yokluğu da bir insanın insanlığının en büyük ispatı… Batty gözlerini alarak Tyrell’in hayatını kısa kestiğinde, bir yerde onun insanlığını da ondan çalmış oluyor. Çabucak sonrasında da baykuşun başını çevirip, geçersizliğinin ışığıyla Tyrell’in yalancı bilgeliğini bir sefer daha gözler önüne serişini görüyoruz. Roy öfkesiyle hareket eder, ona kibar davranan birini katleder görünse bile aslında ahlaki olarak çürümüş değil; ortadan kaldırdığı şeyin bir hakikati yok zira.

Elbette Batty’nin kuşlarla işi burada bitmiyor. Başarısızlıkla sonuçlanan hayat soygunu için topladığı grupta en son ölecek kişi oluşunun yasını tutması ve huzura ermesi gerekli. Damla damla üzerinden süzülen terlerin de anlattığı ateşinden ferahlayabilmek için üzerini çıkarışı ve uluyarak, ömrünün lakin sonunda ayak basabildiği Amerika toprağının bir yerlisi üzere ava çıkışı da Batty’nin yas ritüeli haline geliyor. Sevgilisinin kanını iki hıçkırarak dudaklarına sürüşü, o vakte kadarki üzerinde gördüğümüz psikopat kabuğunu sıyırıp atıyor. Hayatı arayışı bencil bir dünyaya kazık çakma isteği değil de, olduğu üzere haklı bir isyan olarak görünmeye başlıyor göze. İstediğini alamıyor tahminen ancak bu başarısızlık yetersizliğinin bir eseri değil; Deckard’ın peşinde attığı her adımda, avını yakalayacağını hissediyorsunuz. Yakalıyor da aslında ancak planı farklı; çatıdaki geçirdiği son anlarında, hem avucunun içindeki Deckard’ı hem de avucunun içindeki güvercini, unutulacağını düşündüğü hayatının son şahitleri olarak hür bırakıyor. Gerçek bir insanın kaldıramayacağı şartlarda bulunmuş, çıplak gözleriyle göremeyeceği şeyler görmüş bir Batty, karşısında nutku tutulan bir Deckard’a ve bize, sinema tarihinin en unutulmaz vedalarından birini ediyor. Son ana kadar bir berbat, bir düşman üzere gösterilen bir aykırı güç, insanlığı sergileyerek zaferini kazanıyor.

42 Kelime Roy Batty’nin akıllara kazınmasını sağlayan şey, elbette ki ölmeden evvelki monoloğu. Bu monoloğun bu kadar tesirli olmasının sorumlusu ise karakteri canlandıran unutulmaz oyuncumuz, bundan üç sene evvel ömrünü yitiren Rutger Hauer. İkonik karakteri Batty’nin tersine 75 yıllık, dolu dolu bir ömür geçiren Hollandalı aktör Hauer’in sahneye tek katkısı mükemmel oyunculuğu değil. Çünkü kendisi direktör Ridley Scott’a haber bile vermeden senaryodaki hali daha uzun ve teatral olan monoloğu kesip biçiyor. Sadeleşmiş haliyle çok daha tesirli ve ayrıyeten ölmekte olan birinden gelmesi çok daha mümkün olan kelamlar, “insana” fevkalâde olan anların, insanüstü dayanıklılığa sahip bir android için ne kadar sıradan olabileceğini anlatıyor bizlere. “Yağmurdaki gözyaşları gibi” kısmını da aktörlüğüne talim etmeyen Hauer kendisi ekliyor ve bilimkurgu sinemasının en kıymetli ve en hoş tiradı ortaya çıkıyor.