Son vakitlerde NFT kavramını duymayanımız yoktur. ‘Non-fungible token’ ya da Türkçe’ye ‘değiştirilmesi mümkün olmayan dijital varlık’ olarak çevrilebilecek olan NFT’ler, hele de ‘Metaverse’ kavramının yaygınlaştığı bu vakitlerde daha tanınan hâle geliyor. Dünya çapındaki birçok insan bu yapıtlara binlerce, hatta milyonlarca dolar ödeyerek geleceğe büyük yatırımlar yaptığını düşünüyor.
NFT’ler, blok zinciri teknolojisiyle depolanan ve korunan; fotoğraf, tweet, GIF, görüntü üzere eşsiz varlıkların dijital olarak sertifikalandırılması manasına geliyor. Birçok insan, bu varlıklara milyonlarca dolar ödemenin mantıksız olduğunu belirtirken kimileri ise NFT’lerin sanat dünyasını ve dijital cihanı demokratikleştirdiğini düşünüyor. Fakat yayımlanan bir araştırma, durumun pek de o denli olmadığını gözler önüne seriyor.
“NFT pazarını ‘balinalar’ denetim ediyor”
Nature’da yayımlanan araştırma, 2017 yılının haziran ayı ile 2021 yılının nisan aylarında piyasaya sürülmüş olan 4.7 milyon NFT’yi tahlil etti. Yapılan incelemelerde bu NFT’lerle 160 farklı kripto para ünitesi kullanılarak 6.1 milyon süreç yapıldığı, en çok ise iddia edilebileceği üzere Ethereum (ETH) kullanıldığı ortaya çıkarıldı. Ayrıyeten; sanat NFT’lerinin ortalama olarak 6 bin, Metaverse NFT’lerinin 9 bin dolar ettiği çalışmada belirtilirken piyasadaki NFT’lerin sadece %1’inin 1500 dolardan fazla bedele sahip olduğu, çoğunluğun ortalamasının sadece 15 dolar olduğu aktarıldı.
Buna ek olarak bulgular, NFT ticaretindeki eşitsizliği de ortaya çıkardı. Araştırmadan elde edilen sonuçlara nazaran, NFT ticareti yapan bireylerin %10’u tüm süreçlerin %85’ini gerçekleştirdi. Bu kesitin neredeyse bütün NFT süreçlerinde etkin olarak rol gösterdiği de uzmanlar tarafından ortaya çıkarıldı. Bununla ilgili yapılan açıklamalarda da “NFT pazarının neredeyse tamamı ‘balina’ olarak isimlendirilenler tarafından ele geçirilmiş durumda” tabirleri kullanıldı ve NFT piyasasındaki eşitsizliğin gerçek iktisatta yaşanan duruma benzerlik gösterdiği vurgulandı.
Bunun yanı sıra araştırmada, Ethereum üzerinden gerçekleştirilecek süreçlerde ödenen ‘gas ücreti’nin çok yüksek olduğu, bu sebepten ötürü da sırf birkaç kişinin, yani ‘balina’nın, NFT pazarında hâkimiyet kurarak eşitsizliğe sebep olduğu aktarıldı. Ayrıyeten uzmanlar NFT pazarının kara para aklama ve piyasayı manipüle etme hedefleriyle da kullanılabilme ihtimalinden ötürü kaygı duyduklarını kaydetti.
Her ne kadar bu şekil araştırmalar, gerçek dünyada olduğu üzere NFT pazarında da eşitsizliğin, berbat niyetli insanların bulunduğunu ortaya koysa da NFT’ler süratle yayılmaya devam ediyor. Dünyanın gün geçtikçe daha da dijitalleşmesi, birçok insanın NFT üzere sanal varlıkları ‘gelecek’ olarak görmesine ve bu olaya dahil olmak istemesine sebep oluyor.
