Seyahatine bir fotoğraf paylaşım uygulaması olarak başlayan Instagram, artık değişik bir platform. 3 yıl evvel değişen arayüz tasarımı, Snapchat’ten alınan Öyküler, YouTube’a rakip olma gayesiyle getirilen IGTV ve son olarak TikTok’un formatını benimseyen Reels özellikleri ile dönüşüm tamamlandı. Lakin kıymetli bir sorun var: Kısıtlamalar herkesi önemli biçimde etkilemeye başladı.
Instagram, Türkiye’de bilhassa Eylül ayının ortasından bu yana gözlemlenen önemli bir değişim içerisinde. Facebook’un platforma dair belirlediği topluluk kuralları, toplumsal medyayı insanların gözünde cazip kılan “özgürlük” beklentisini boşa çıkartmaya başladı. Aslında sorun kuralların varlığında değil, yaptırımlarda.
Instagram’a neler oluyor? Şöyle kısaca özetleyelim;
- Reels dışındaki standart gönderi ve Kıssa (Story) paylaşımları artık daha az kişi tarafından görülüyor
- Markalara, yayıncı kurumlara ilişkin sayfaların paylaşımları kullanıcıların karşısına çıkmıyor, çıksa da öykü sıralamasında en sona hakikat kaydırılıyor.
- Topluluk kurallarına uymadığı tespit edilen paylaşımların akabinde, uyarılan sayfaların daha sonra yaptığı tüm paylaşımlar kısıtlanıyor.
- Özelikle Türkçe lisanında gerçek manada zararsız olan bir içerik, alaksız bir formda ihtar alabiliyor.
- Bunun temel sebebi ise algoritmaların İngilizce tabanlı geliştirilmesi.
- İçerik üreticileri TikTok formatında içerikler üretmek için teşvik ediliyor. Buna karşılık öteki formatların erişimi düşürülüyor.
Bahse dair Halil İbrahim Göker ve Farukken’e ulaşıp görüşlerini aldık. Bir periyodun trendi Vine’da ün kazanıp yoluna hem YouTube hem de Instagram’da devam eden Halil, Instagram’ı küresel bir RTÜK’e benzetirken; mizahi paylaşımları ile tanıdığımız ve Türkiye’nin en tanınan birkaç toplumsal medya hesabını yöneten Farukken bu durumun lokal, yani Avrupa, ABD üzere bölgelerde farklı olduğunu söylüyor.
Skeçleriyle tanıdığımız Halil İbrahim Göker, sorunu yaz aylarından bu yana yaşandığını, tabanında da Reels algoritması olduğunu belirtti:
()
“Sorunu yaz aylarından bu yana yaşıyorum. Instagram, Reels’in çıkacağını haber vermek için bizimle evvelce görüşmüştü. Sonrasında da bize anında ulaşabileceğimiz danışmanlar atadı. Buraya kadar her şey hoş lakin Instagram algoritması Reels’e odaklandığı için bizi de Reels çekmeye zorluyor.”
“Normal akışta post yahut Story’leri önemli manada kısıtlıyor. Reelsler izleniyor, evet fakat seni takip etmeyen beşerler tarafından izleniyor, yani etkileşim vermeyen kullanıcılar görüyor. Yani Instagram bize Reels algoritması yoluyla ya Reels çek ya da buralardan git diyor.”
Instagram’da @içkiliydibilmemne, @anlamsız fotoğraflar, @commentselalesi sayfalarını yöneten Farukken mevzuya şöyle açıklık getirdi:
()
“Bunun bir sorun olduğunu fark etmemiz birinci evvel Instagram’ın “shadow ban” dediğimiz, paylaştığınız postların yalnızca sizi takip eden takipçileriniz tarafından görüldüğü, hiçbir halde keşfet ve hashtag aramalarında çıkarmayan bir yaptırımla fark ettik.”
“Yönettiğim sayfalarda topluluk kuralları yüzünden kaldırılan bir paylaşımın akabinde çabucak “shadow ban” yedik mi diye denetim edip emin oluyordum. Genel olarak instagram bu yaptırımı uyguluyor. Erişimi ve etkileşimi önemli derecede kesiyor.”
“Instagram mevzu hakkında hiçbir halde bilgilendirme yapmıyor” diyen Farukken, muhatap bulamadıklarını söz etti:
()
Hiçbir formda bir bilgilendirme yapılmıyor, post atıldıktan birkaç dakika sonra yahut birkaç gün sonra topluluk kuralları yüzünden kaldırılan bildirimi alıyorsunuz. Üzücü olan kısım bu yaptırımdan sonra muhatap bulamıyorsunuz. İngilizce mail vs. ile kederinizi Facebook’ta çalışan adamlara anlatmaya çalışıyorsunuz.
Halil, fenomenler için atanan Instagram sorumlusunun durumu “üstü kapalı bir şekilde” söz edildiğini belirtiyor:
Bilgilendirmeyi atadığı danışmanlar aracılığıyla duyurdu fakat “erişimi kısıtlayacağız” biçiminde değil, Reels çekmeye yönelik teşvik ile yaptı. Kısaca “Reels çekin, izleneceksiniz” dedi, izletti de… Lakin postlar maalesef düşük etkileşim alıyor.
Farukken’e nazaran sorunun temeli topluluk kurallarına ait yaptırımların çok sert olması, hatta bu yüzden kendi sistemlerini geliştirmişler:
Farukken: Yönettiğim sayfaların yıllardır aldığı etkileşim ve erişim sayısını çok düzgün bildiğim için bir anormallik olduğunda çabucak anlayabiliyorum, üstte bahsettiğim “shadow ban” durumu yaşandığında bu bariz bir halde muhakkak oluyor. Bunun dışında tekrar Instagramın birtakım sözler, imajlar, içerikler yüzünden de erişimi kestiğini düşünüyorum.
Sıkıntılar periyot devir düzeliyor ancak bu çok fazla kalıcı olmuyor maalesef. Benim yönettiğim sayfalar günlük olarak en az 5 yahut 6 post paylaşan profiller olduğu için daima olarak bir topluluk kurallarına takılma durumu olabiliyor. O kadar çok topluluk kuralları ile terbiye edildik ki artık kendi içimizde bir filtre oluşturup o filtreden geçerse paylaşalım diyoruz.
Halil’den Instagram dahil tüm toplumsal medya platformlarına “global bir RTÜK” benzetmesi:
Daha evvel mevzu hakkında kendi hesabında da misal bir açıklamada bulunan Halil, daha fazla ayrıntı istediğimizde “Açıkçası Instagram değil, tüm toplumsal medya platformları bu biçimde olmaya başladı. Belli topluluk kuralları alışılmış olmalı, mesela ağır cinsellik içeren içerikler platformda yer almamalı” dedi ve şöyle devam etti:
Küfür de olmamalı. Üzerimde Vine vaktinden kalan bir algı var ‘Halil küfür ediyor’ biçiminde, fakat ben son 3-4 yıldır içeriklerde küfür etmiyorum, ima ediyor olabilirim fakat küfür yok. Bu biraz Recep İvedik tesiri üzere geliyor bana. O da küfür etmez lakin son derece kabadır, beşerler bunu ‘küfür’ olarak algılıyor. Halbuki küfür olsa sinema serisi ‘genel izleyiciye uygun’ formda vizyona girmez.
Heee ancak içeriklerde küfür de olabilir, eden de var. Lakin bu durumu içerik üretene yansıtmak hakikat değil. İzleyici istemediği bir şeyi izlemem ve takip etmeme özgürlüğüne sahip. İçeriği üreteni kısıtlamak gerçek gelmiyor bana. Genel manada tüm platformlarda var bu kurallar.
Farukken ise Instagram’ın küresel değil bölgesel kısıtlamalar getirdiğini söylüyor:
()
“Instagram küresel bir RTÜK değil bence, bölgesel davranıyor benim gözlemlediğim kadarıyla. Avrupa’da öteki, Amerika’da diğer, Ortadoğu’da apayrı topluluk kuralları ve uygulamaları var. Örneklemek gerekirse; tekrar bizim üzere paylaşım yapan, çabucak hemen tıpkı içeriklere sahip yabancı bir sayfada çok etkileşim almış içeriği; kendi lisanımızla ve kendi şakamızla bizim sayfamızda paylaştığımızda topluluk kurallarına takılıyor kaldırılıyor. Bu üzere durumlarda yalnızca “itiraz et” diye bir düğme çıkıyor ona basıp Instagram’ın sizi anlamasını bekliyorsunuz. Genelde haksız bulunuyorsunuz.
Muhakkak bir topluluk gereğince şikayet ederse topluluk kurallarından kurtulma bahtınız yok. Bu bahiste Instagram’ın ülkemizde biraz daha esnek davranmasını bekliyoruz. Bütün işi art planda algoritmaya bıraktıkları için o da önüne gelen şikayetlerle değerlendirip topluluğu yapıştırıyor (yakarsa dünyayı yapay zeka yakar zaten).”
“Topluluk kurallarına takılmak, paylaştığınız içeriğin direkt olarak kaldırılıp size kelam hakkı tanınmaması yahut bunun için bir muhatap bulamamanız hesabınızı tehlike atıyor ve kapanmasına sebep olabiliyor.”
Sonuç: Toplumsal medya, artık yalnızca bir şey söylerken “kısmen” özgür kalabildiğiniz bir yere dönüştü. Tüketirken hiç de özgür değilsiniz!
()
İnsanların her şeyi söyleyebilme, tüketebilme özgürlüğüne sahip olduğu toplumsal medya Instagram ile birlikte büyük bir kırılım içerisinde. Yeniliklerin odak noktası artık kullanıcıların neyi tüketmek istedikleri, tüketirken zevk aldıkları özellikler değerli değil. Kıymetli olan şey bu tüketimin platforma kaznadırdığı gelir ve reklamlar, ne kadar çoksa gelir de o kadar çok artıyor. Standart gönderi ya da gündelik paylaşım olan Kıssalar üzerinden reklam almak güç. Fakat kullanının mental sıhhatini düşünmeyen 15 saniyelik kısa görüntülerde reklam dönüşümleri daha yüksek.
Burada en değerli sorun; Halil ve Farukken’in de belirttiği üzere kullanıcıyı argo, şiddet, çok cinsellikten korumak için düzenlenen topluluk kurallarının, yeni formatları dayatmak için araç olarak kullanılması. Yani etik telaşlar, daha yüksek kâr elde etmek isteyen Instagram’ın elindeki en uygar silaha dönüşmüş durumda. Sonuçta elimizde kalan şey, her yerde birebir şeyi görmemize neden olan trendler.
İçeriğe sundukları katkılar için Farukken ve Halil İbrahim Göker’e teşekkür ederiz.
