Kelimelerin Tadını Almaya, Sayıları Duymaya, Şarkıların Renklerini Görmeye Sebep Olan Enteresan Durum: Sinestezi

Kişinin duyu organlarının birbirini tetiklediği sinestezi, dışarıdan bakınca gerçek olamayacak kadar tuhaf duruyor. Soyut şeylerin kokusunu almaya, makul sesleri muhakkak renklerle birleştirmeye, dokunulan somut şeylerde alakasız sesler duymaya sebep oluyor. Hazırsanız gelin, sinestezinin ne olduğunu birlikte görelim.

Sinesteziye sahip şahıslar; “A” harfini kırmızı görebilir, 3 sayısını düşününce yeşil bir ton hissedebilir, piyano sesi duyduğunda mavi ışıklar görebilir, tatlı yerken gitar sesi duyabilir, kedinin miyavlaması, elma kokusunu çağrıştırabilir…

Peki tüm bu akılalmaz durumlar nasıl oluşuyor? Sinestezi dediğimiz fenomen tam olarak ne? Daha yakından bakalım.

Temelden açıklayalım. Sintestezi nedir?

Sinestezi, bir duyusal yahut bilişsel duyumun (mesela duyma) uyarılmasının, ikinci bir duyusal ya da bilişsel duyumda (görme gibi) istemsiz deneyimlere yol açtığı nörolojik bir durum. Karışık geldiyse şöyle de açıklayabiliriz:

Sinestezide birden fazla duyu, birbirine karışabiliyor. Örneğin sözlerin tadını almak veya müziklerin renklerini görmek üzere. Yani bir duyuyu deneyimleyen kişi, öbür organlarında da bir hareketlenme hissedebiliyor.

Nüfusun yaklaşık %3 ila %5’inin sinesteziye sahip olduğu ve bayanların, erkeklere oranla sinesteziye yakalanma ihtimalinin daha yüksek olduğu biliniyor.

Sinestezinin, makul tipleri var.

• İşitsel-dokunsal sinestezi: Bir sesin muhakkak bir bedensel hissi tetiklemesiyle ortaya çıkar.
• Kromestezi: Belli sesler, muhakkak renkler görmeyi tetikler.
• Grafem-renk sinestezisi: Harf ve sayılar, renklerle ilişkilendirilir.
• Sözcük-tat sinestezisi: Belirli sözler, farklı tatları canlandırır.
• Ayna dokunuşu sinestezisi: Başkasına dokunulduğunda kendisine dokunuluyormuş üzere hissettirir.
• Sıralı-dilsel kişileştirme: Yılın ayları üzere sıralı diziler, kişiliklerle yahut cinsiyetlerle ilişkilendirilir.
• Uzamsal-dizi sinestezisi: Sayıları ya da sayısal diziler, uzayda noktalar olarak görülür.
• Sayı biçimi: Sayılar düşünüldüğünde zihinde sayı haritaları belirir.

Peki sinestezi neden olur?

Beş duyumuzdan her biri, beynimizin farklı bir bölgesini uyarıyor. Mesela yeşil bir duvara baktığımızda beynimizin art kısmındaki birincil korteks aydınlanıyor. Sinesteziye sahip şahıslar duvara bakarken duvarın rengini de tadabiliyor.

Yani yalnızca birincil görsel korteks, renk tarafından uyarılmakla kalmıyor; tadının nasıl olduğunu söyleyen parietal lob da uyarılıyor. Bu sebeple araştırmacılar, sinestezisi olan şahısların duyusal uyaranlara bağlı beyin kısımları ortasında yüksek seviyede temas olduğunu düşünüyor.

Sinesteziye sahip şahıslar ekseriyetle bunu çocukluktan itibaren deneyimlemeye başlıyor. Araştırmalar, sinestezinin genetik olarak miras alınan bir şey olabileceğini gösteriyor.

Ancak beyni etkileyen bir yaralanma, hastalık ya da başka değişikliklerden sonra da sinestezi görülebiliyor.

Öte yandan LSD, alkol, esrar ve hatta kafein birtakım hususlar, geçici olarak sinesteziye sebep olabiliyor.

Sinesteziye sahio bireyler, çok daha yaratıcı.

Sinesteziye sahip bireyler, olağan bir hayat yaşayabilir. Yalnızca daha eşsiz bir tecrübeyle yaşarlar. Üstelik sinestezisi olanlar, hafıza ve yaratıcılık açısından avantajlı. Vincent Van Gogh, Pharrell Williams, Wassily Kandinsky gibi sanatkarların sinestezisi olduğu biliniyor.