Raylarda süzülüp gitme vakti…
Temalı oyunlar serimizde bu sefer de demiryollarıyla ilgili yahut içinden demiryolu geçen oyunlara yer verelim dedik. Yazılabilecek çok fazla oyun vardı, sayıyı düşürmek için biraz uğraşmak gerekti açıkçası. Haliyle, dışarıda bıraktığımız birçok oyun da bulunuyor. Onlardan bahsetmek istedikleriniz olursa yorumlarınızı bekleriz.
Yazıya geçmeden bir defa daha gereksiz bilgiler ansiklopedimize başvuralım ve birkaç bilgi paylaşalım müsaadenizle.
İlgi çekebilecek bir bilgi “demiryolu sınır açıklığı” olsa gerek. Demiryolu çizgi açıklığı, demiryolu sınırını oluşturan iki tren rayının iç kısımları ortasındaki arayı tabir ediyor. Ve bu uzaklık için standart bir ölçü kelam konusu. Bu ölçüye “Standart Çizgi Açıklığı” ya da öbür ismiyle “Stephenson Çizgi Açıklığı” deniliyor. Dünyadaki demiryollarının %60’tan fazlası bu standart ölçüyle inşa edilmiş durumda.
Bahse husus bu standart ölçü tam olarak 1.435 milimetre. Bu türlü bakıldığında çok da standart bir ölçüymüş üzere durmuyor, o denli değil mi? Sizce neden 1.435 mm (veya 4 fit 8,5 inç) olarak belirlenmiş bu ölçü? Bunun gerisinde birinci anda akla gelmeyecek bir irtibat bulunuyor. Hatta o irtibat günümüzde uzay mekiği yakıt tanklarının çapını bile etkilemiş durumda.
Amerika’da birinci demiryollarını inşa edenler İngilizler. Bu demiryollarını inşa ederken İngiltere’deki yolları temel alıyorlar. İngiltere’de birinci uzun uzaklıklı yolları inşa eden ise Roma İmparatorluğu. Roma İmparatorluğu bu yolları inşa ederken niçin bu türlü bir ölçüyü temel almış sizce? Zira Romalıların at otomobillerinin iki tekerleği ortasındaki uzaklık bu. Bu aranın bu türlü olmasının nedeni de arabayı iki atın çekiyor olması. Yani demiryolu sınır açıklığının belirleyicisi iki atın kıç genişliği olmuş! Bununla da kalmamış, ABD’de uzay mekikleri için yakıt tankları üretilirken de bu ölçüye dikkat edilmesi gerekmiş. Zira, o yakıt tankları trenlerle taşınıyor ve bilhassa tünellerden geçebilmesi için bu genişliğe uygun ölçüde olmaları gerekiyor.
Bu üzere ilişkiler için kullanılan ve benim de fırsat buldukça kullanmaktan hoşlandığı bir kavram var: Patika Bağımlılığı (Path Dependency). Patika bağımlılığı, geçmişte yapılan bir tercihin, alınan bir kararın kendisinden sonraki (hatta çok sonraki) şeyleri de etkileyebildiği durumları söz eden bir kavram. Bugün kullandığımız klavyelerin çok büyük oranda “Q klavye” olmasının kıssası üzere mesela (-ki zati patika bağımlılığı birçok vakit Qwerty öyküsü olarak da anlatılır).
Patika bağımlığını böylelikle arkamızda bırakıp bir kere daha demiryollarına ve trenlere dönelim.
Raylı sistemlerin, daha doğrusu vagon yollarının tarihçesi 1500’lü yıllara kadar uzanmakta. Bugünkü bildiğimiz manada tren yollarının karşımıza çıkışıysa 200 yıl kadar öncesine tekabül ediyor. Birinci buharlı trenler 1800’lü yılların başlarında kullanılmaya başlanıyor. Başlangıçta trenin ana fonksiyonu madenlerin taşınması. İnsan nakliyatını hedefleyen birinci hatsa İngiltere’de kurulan Stockton & Darlington sınırı (-ki bu çizgi birebir vakitte birinci buharlı tren hattı).
Dünyanın faal en hızlı treni Çin’in Shanghai Maglev isimli treni. Trenin ulaştığı azami sürat 501 km/s olarak ölçülmüş durumda. Etkin operasyonel suratı 460 km/s, ortalama suratı da 251 km/s. Klasik manada süratli tren modellerinden farkı elektromanyetik güçle hareket ediyor olması. Öte yandan Japonya’nın Maglev treni Fuji Dağı eteklerinde yapılan test sürüşleri sırasında 603 km/s suratına ulaşarak dünya rekorunu kırmış bulunuyor. Faaliyete geçtiğinde 500 km/s sürat ile tahtı Shanghai Maglev’den devralması bekleniyor.
Bu ortada bu trenlerin ismi, aslında kullanılan tekniğin kısaltmasıyla oluşturulmuş bir isim (Magnetic Levitation yahut Magnetically Levitated). Trenler manyetik olarak havada tutuluyor ve bir manada süzülerek ilerliyorlar. Böylelikle sürtünmesiz hareket edebiliyorlar ve bu da çok daha yüksek suratlara ulaşılmasını sağlıyor.
Dünyanın en uzun demiryolu çizgisi ise, Trans Sibirya Demiryolu. Moskova’dan başlayıp Vladivostok’a uzanan bu çizginin uzunluğu 9.289 km.
Dünyanın en meşhur metrolarından birisi olan Moskova Metrosu’nu anmadan da geçmeyelim doğal. Gerek dünyanın en eski ve en büyük metrolarından birisi olmasıyla, gerek en çok yolcu taşınan metro olmasıyla anılmayı hak ediyor. Bununla da kalmıyor, birer sanat yapıtı olarak değerlendirilebilecek istasyonlarıyla da ilgi çekmeyi başarıyor. Kitaplara, sinemalara ve elbette oyunlara bahis edilmesi şaşırtan olmasa gerek.
Bu mevzuda yazılacakların sonu gelmez. Burada noktalamış ve geri kalan kısımları keşfetmeyi de sizlere bırakmış olalım. Artık biraz da oyunlardan bahsedelim, o denli değil mi?
Sweet Transit
Listeye birkaç ay evvel erken erişimden çıkan Sweet Transit ile başlamış olalım. Temelde bir kent kurma oyunu olarak tanımlanabilir. Ancak natürel odağında demiryolları var. Başlangıçta buhar gücüyle ilerlerken ilerleyen periyotlarda fosil yakıtlara geçiş yapılıyor. Bir yandan bu gelişime şahitlik ederken bir yandan da kaynak akışının sağlıklı bir biçimde sürebilmesi için sınırlar kurmaya ve adım adım bu çizgileri geliştirip kusursuz bir ağ kurmaya çalışıyorsunuz.
Bana 20-25 yıl evvel oynadığımız demiryolu temalı oyunları anımsatan bir yanı var Sweet Transit’in. Bu istikametiyle nostaljik bir tat sunduğunu da belirtebilirim. Tahminen biraz da bu yüzden birinci tercihim o oldu.
Train Sim World 5
Yine aktüel tarihli bir oyunla devam ediyoruz listemize. Birincisi 2017 yılında çıkan serinin yeni üyesi Train Sim World 5, Eylül ayında oyun severlerle buluştu. İsminden da anlaşılabileceği üzere gerçekçi bir tecrübe vadediyor. Londra’dan Frankfurt’a, ünlü demiryolu sınırlarında yol alabiliyor, birçok tren modelini kullanabiliyorsunuz. Kondüktör rolüne bürünmek için en güzel alternatiflerden birisi olduğunu söyleyebiliriz.
Railway Empire 2
Yine demiryolu sınırlarının idaresine soyunduğumuz bir oyun. 1800’lerin başlarında, yani tam da buharlı trenlerin sahneye çıktığı vakitlerde bir demiryolu şirketinin idaresini devralıyor ve bu ihtilale öncülük etmeye çalışıyorsunuz. Emeliniz şirketinizi doruğa taşımak.
Başlangıçta ABD ve Avrupa haritalarıyla çıkmıştı. Geçtiğimiz haftalarda gelen ek paketiyle rotayı Hindistan’a da çevirmiş oldu. Bizler için daha ilgi çekebilecek olan ek paketse Şubat ayında çıkan “Journey To The East” paketi. Bu ek paketle, Avrupa’dan yola çıkıp Osmanlı İmparatorluğu’na uzanan bir çizgi oluşturuyor, Balkanlar’a açılmayı da ihmal etmiyorsunuz.
Özellikle ek içerikleriyle daha da renkli bir hal aldığı göz önünde bulundurulduğunda, Railway Empire 2 çeşidin başarılı örneklerinden birisi olarak kıymetlendirilebilir.
Mini Metro
Listenin en bağımlılık yapan oyunu olabilir Küçük Metro. Bir kentin metro çizgisini tasarlama ve geliştirme vazifesi size verilmiş durumda. Gereksinimler değiştikçe sizin de buna uygun ataklar yapmanız, metro sınırını ayakta tutmanız gerekiyor. Oyunda 30’un üzerinde kent bulunuyor ve bu kentler ortasında İstanbul’a da yer verilmiş durumda. Şehr-i İstanbul’un ulaşım problemini ben çözerim diyorsanız, buyurun sizi piste alalım 🙂 Bu da sizi kesmezse, topluluk tarafından tasarlanmış birçok harita da mevcut.
Last Train Home
Bu sefer rotayı biraz daha farklı bir oyuna kırıyoruz. Last Train Home, bizleri 1. Dünya Savaşı’nın çabucak sonrasına, iç savaşla sarsılan Rusya’ya götürüyor. Bir avuç Çek askeri, kendilerine yabancı bu topraklardan anayurtlarına dönmeye çalışıyorlar. Bu seyahatin ana ögesi da treniniz. Tren, askerler için ana üs fonksiyonu görüyor. Bu üssü koruyup kollamanız, vakitle gereksinimlerinize nazaran geliştirmeniz gerekiyor. Meskene uzanan yoldaki duraklarda çeşit çeşit uğraş ve güçlü kararlar sizleri bekliyor. İncelemesinde Kıvanç’ın da işaret ettiği üzere, zorluğuna alışmayı başarır ve o birinci eşiği aşarsanız, keyifli bir strateji tecrübesi vadediyor Last Train Home. Bir talih vermekte yarar var.
The Final Station
Biraz eskilere gidelim. The Final Station’da, kıyamet sonrası dünyada treninizle yol alıyorsunuz. Trene yakıt bulmak, gereksinim duyduğunuz gereçleri toplamak için durduğunuz istasyonlarda üzerinize atılmak için fırsat kollayan yaratıkları alt edip bir taraftan da hayatta kalanlara umut oluyor, onları da yanınıza alıp bir sonraki durağa hakikat ilerliyorsunuz. Kıssasıyla ve karakterleriyle ilginizi çekebilecek bir oyun.
Pandemic Train
Roguelike ögeleri da içeren bir strateji oyunu olan Pandemic Train, The Final Station’a benzeri biçimde felaket sonrası bir dünyaya götürüyor bizleri. Bir yandan savaş bir yandan ölümcül bir salgın ile sarsılmış bu dünyada, bir trenin mürettebatını yönetiyor, dünyayı turlayıp bu ölümcül salgın için tedaviyi bulmaya ve insanlığın umudu olmaya çalışıyorsunuz.
Choo-Choo Charles
Listenin değişik oyunlarından birisi Choo-Coo Charles. Bir treni yönetip geliştiriyor ve onunla seyahat ediyorsunuz, lakin işi farklı ve biraz da tansiyonlu kılan kısmı bu değil elbette, daha farklı bir ayrıntı kelam konusu. Peşinizde Charles isminde şeytani bir örümcek tren var! İncelemelerde çok güzel bir performans sergilemese, oyuncular nezdinde o kadar tanınan bir oyun haline gelmese de farklı bir örnek olduğu için ismini anmadan geçmek istemedim.
Choo Choo Survivor
Çuf çuf isimli oyunlardan devam edelim diyerek Choo Choo Survivor’ı aldım sıraya. Tekrar farklı çeşitleri harmanlayan bir oyun var karşımızda. Bir yandan roguelike, bir yandan mermi cehennemi, bunların üzerine az biraz RYO ögeleri da serpiştirelim demişler, ortaya da bu türlü bir oyun çıkmış. Treninizle inançlı bir noktaya ulaşmaya çalışıyorsunuz lakin bu hiç de kolay görünmüyor. Akın akın gelen zombiler yolunuzu kesiyor, sizin hissenize da onları mermi yağmuruna tutup yolunuza devam etmek düşüyor.
The Last Express Gold Edition
Paris’ten İstanbul’a yol alan Doğu Ekspresi’nde (Orient Express) gizemli bir macera sizleri bekliyor. Listedeki en eski tarihli oyun olması gözünüzü korkutmasın, sizleri şaşırtmasın. The Last Express, nitekim de başarılı bir macera oyunu. Uygun yazılmış bir öyküye sahip. Oyun boyunca yaptığınız ataklara nazaran şekillenen farklı sonlar mevcut. Orjinal Prince of Persia oyununun imalcisi Jordan Mechner tarafından yapılan bir diğer oyun olduğunu da belirtmeden geçmeyelim.
Trans-Siberian Railway Simulator
Trans-Siberya çizgisinden bahsettik madem, onu mevzu edinen bir oyundan da kelam etmiş olalım. Trans-Siberian Railway Simulator, şimdi birkaç ay evvel erken erişime çıktı. Dünyanın en uzun sınırında, bir yandan bozulup duran lokomotifinizle uğraşıyor, bir yandan soğukla boğuşuyor, bir yandan düşmanların ataklarında hayatta kalmaya çalışıyor, o da yetmiyor bir de ayılarla kapışmak durumunda kalıyorsunuz. Şimdi erken erişim etabında olmasının getirdiği kimi eksiklikler kelam konusu alışılmış. Yeniden de yaşattığı Sovyet nostaljisini göz arkası etmemek ismine listede kendisine de yer vereyim dedim.
Metro Exodus
Listeyi Metro serisinin son üyesi Metro Exodus ile kapatıyorum müsaadenizle. Demiryolu çizgileri döşemiyor olabilirsiniz. Kondüktör olup bir tren kullanmıyor da olabilirsiniz. Ancak bu, Aurora’nın da bu oyunun kıymetli bir kesimi olduğu gerçeğini değiştirmiyor. Kahramanlarımıza mesken sahipliği yapan tren ile Rusya’nın o uçsuz bucaksız coğrafyasında yol alıyor, her bir durakta çok farklı maceralara atılıyorduk. Dört mevsimi sonuna kadar yaşatan bu seyahatte fotoğraflarımızın art planında Aurora da kendisine kesinlikle bir yer buluyordu. Münasebetiyle bence bu listede bulunmayı da hak ediyor.
Elbette serinin evvelki oyunları da bu listeye rahatlıkla girebilir. Dünyanın en meşhur metro sınırlarından Moskova Metrosu’nda geçiyorlar, daha ne olsun. Kaldı ki, kıssanın en kıymetli ögelerinden birisi de şahsen metronun kendisi aslında.
Giriş kısmında da belirttiğim üzere listeye girebilecek daha bir sürü oyun bulunuyor. Bunlardan birkaçının ismini de süratlice sıralayıp yazıyı sonlandırmış olalım.
Rail Route’da Küçük Metro’da olduğu üzere gerçek dünyadan haritalarda demiryolu sınırlarınızı oluşturuyorsunuz.
Railbound, demiryolu çizgilerini tamir ettiğiniz, sempatik görsellere sahip bir bulmaca oyunu.
Demiryollarına değil de istasyonlara el atayım diyorsanız, Station Manager’a bir talih vermeyi düşünebilirsiniz.
Train Simulator 2024, çıkalı 15 yıl olsa da güncellenip duruyor. O da Train Sim World üzere kondüktörlük yapabileceğiniz bir oyun. İkisi ortasında benim oyum TSM 5’ten yana, ancak TS 2024’ü de anmış olayım istedim.
Agatha Christie – Murder on the Orient Express de The Last Express üzere bizleri Doğu Ekspresi’nin kompartımanlarında bir gizemi, bir cinayeti çözmeye davet ediyor.
