Gemilerde Sağ ve Sol Yok: Peki Neden Denizciler Yönler Yerine Sancak ve İskele Diyor?
Denizcilerin dünyası, kendi içinde sayısız gelenek ve terimi barındırıyor. Bilhassa de denizcilerin sağ tarafa “sancak”, sol tarafa ise “iskele” demesi de birçok bireye farklı gelebiliyor.
Biz düşününce “Neden taraf isimlerini kullanmıyorlar?” diyoruz lakin bu tabirlerin geçmişi, denizcilik tarihinin derinliklerine kadar uzanıyor.
Tabii bir de sancak ve iskele sözlerinin sağladığı avantajlar var. Bakalım nelermiş.
Sancak ve iskele tabirlerin tarihçesi
Denizcilerin sağa “sancak”, sola ise “iskele” demesinin kökeni aslında teknelerin yapısına dayanıyor. Teknelerde dümen olmadan evvel geminin kıç tarafı da denilen art kısmında, sağda bulunan bir dümen küreği vardı ve birçok insan sağ elini kullanıyordu.
Teknelerden gemilere geçişte ise dümen ekseriyetle geminin sağ tarafında yer alıyordu. Bu durum, geminin sağ tarafının daha değerli hâle gelmesine neden oldu ve burası “sancak” olarak isimlendirildi. Anglosakson lisanında “steorbord” olarak isimlendirilen terim, vakitle da sancak sözüne dönüştü.
Öte yandan, geminin sol tarafı ekseriyetle limanlara yanaşırken kullanılan taraftı. Zira dümen sağda olduğu için geminin sol tarafından yanaşmak daha inançlı ve kolaydı.
Bu yüzden, geminin sol tarafına “yükleme tarafı” anlamına gelen “laddebord” kelimesi yani “iskele” dendi. Hasebiyle, “iskele” terimi, geminin limana yanaşan tarafını tabir etmek için kullanılmaya başlandı.
Günümüzde, gemilerin dümenleri merkezde olmasına karşın “sancak” ve “iskele” tabirleri kullanılmaya devam ediyor.
Bunun temel nedeni, denizde istikamet belirtmenin net ve yanlışsız olması gerekliliği. Örneğin, bir kaptanın “sağ” ya da “sol” demesi, bilhassa geminin bir yerinde bulunan birine nazaran farklı yorumlanabilir.
Ancak “sancak” ve “iskele” dediğinde, herkes hangi tarafın kastedildiğini net bir formda anlıyor. Zira bu tabirler, geminin başına nazaran her vakit sabit.
Ayrıca denizcilikte birçok uluslararası kural ve protokol, sancak ve iskele tabirlerine dayalı. Geceleri gemiler, sancak tarafında yeşil, iskele tarafında kırmızı ışık bulunduruyor.
Bu, öteki gemilerin yönlerini ve pozisyonlarını gerçek biçimde anlayabilmeleri için epey kıymetli.
Neden bu tabirler değerli?
Denizde, bilhassa ağır trafiğin olduğu bölgelerde, anlık kararların yanlışsız alınması büyük kıymet taşıyor. “Sancak” ve “iskele” üzere sabit tabirler, olası karışıklıkları önler ve güvenliği artırıyor.
Bu tabirler yalnızca büyük gemilerde değil, küçük teknelerde ve yatlarda bile kullanılıyor. Bu sayede, denizciler ortasında ortak bir lisan oluşuyor ve herkesin yanlışsız tarafları bildiğinden emin olunuyor.
