iPhone Fiyatı Olmuş 3 Basamaklı… Bilime Göre Pahalı Şeyleri Bu Kadar Çok Arzulamamızın Enteresan Sebepleri

Pahalı eserlere sahip olmak için birçoğumuzun içinde bastırması güç bir istek yatıyor. Siz de bunu hissediyorsanız yalnız değilsiniz ve arkasında pek çok psikolojik-sosyolojik sebep var. Gelin, bu sebeplerin neler olduğuna bakalım…

Özellikle ülkemizin şimdiki ekonomik kaidelerinde ne yazık ki pek çok eser değerli ve lüks statüsünde bedellendiriliyor. Buna karşın bu eserleri almaya yönelik bir istek hissediyoruz.

Hatta kimisi; son çıkan iPhone’u almak için kredi çekiyor, yediğinden içtiğinden kısıyor. Bu türlü bir durumun ardında ne üzere tetikleyiciler yatıyor olabilir?

“Veblen Tesiri (Veblen Effect)” üzerinden açıklayabiliriz.

Veblen Tesiri, bir malın fiyatının artmasının talebini de artırdığı durumu söz ediyor. Olağan kurallarda, fiyat yükseldiğinde talep azalması gerekir fakat Veblen malları bu kurala uymuyor. Bu tesirin sebeplerini şöyle anlatabiliriz:

İnsanlar olarak değerli şeylere sahip olduğumuzda etrafımızda aşikâr bir toplumsal statüye ulaştığımızı hissediyoruz. Örneğin en son çıkan iPhone’u alan birinin başarılı, varlıklı ya da seçkin bir kümeye ilişkin olduğunu düşünüyoruz.

Bunun yanı sıra kıymetli eserler ekseriyetle az bulunuyor ve erişimleri sonlu oluyor. Bu nedenle lüks eserlere sahip olduğumuzda kendimizi ayrıcalıklı hissediyoruz ve yeniden toplumsal statüde yüksek yerlerde konumlanıyoruz.

Gelelim “Sahiplik Tesiri (Endowment Effect)” konusuna.

Sahiplik Tesiri, insanların bir şeye sahip olduğunda o şeyin bedelinin sahip olmadıkları vakte nazaran daha yüksek algılama eğilimini söz ediyor. Sahip olduğumuz şeylerin kıymetini, piyasadakinden daha fazla görüyoruz zira o eşya bizim bir modülümüze dönüşüyor.

Bir şeye sahip olmanın niyeti bile o objenin zihnimizdeki kıymetini artırabiliyor. O şeyi, zihnimizde “bizim” olarak görmeye başladığımızda kıymetini daha fazla abartma eğiliminde oluyoruz.

Mesela yeniden Apple eserleri üzerinden örnek verelim. Son model Apple Watch, sadece fonksiyonel özelliklerinden değil, tıpkı vakitte ona sahip olmanın getirdiği itibar ve toplumsal statü yüzünden cazip geliyor.

Sosyal medyanın ve reklamların da tesiri var.

Sosyal medyada en çok maruz kaldığımız şeylerden biri de lüks hayatlar. Influencer’lar ve ünlüler, üzerimizde güçlü bir özdeşleşmeyi ve arzuyu tetikliyor. Tanıttıkları yahut kullandıkları eserleri; statü, muvaffakiyet ve memnunluk sembolü olarak algılıyoruz.

Böylece bu eserlere sahip olma dileğimiz körükleniyor ve o eserleri daha alımlı ve ulaşılması gereken bir hedef olarak algılıyoruz.

Son olarak, pahalılığı kaliteyle bağdaştırıyoruz.

İnsanlar olarak ekseriyetle kıymetli eserlerin daha sağlam ve muteber olduğunu varsayıyoruz. Yüksek fiyatı, düzgün gereç yahut işçilikle ilişkilendiriyoruz. Böylelikle o esere olan itimadımız artıyor.

Pahalı eserlerin uzun vadede daha fazla yararının olacağına inanıyoruz ve yatırım yapmaya değer görüyoruz. Fakat ne yazık ki bu işin bir sonu yok, daha uygunu çıktıkça onu istemeye devam edeceğiz…