Facebook’u yalnızca WhatsApp ve Instagram’ın sahibi ve toplumsal medya hizmeti veren bir şirket olarak tanımlamak epey kusurlu. Pasifik Okyanusu’nun altına kendi internet kablolarını döşeyen bu şirket, dünya üzerindeki trafiğin büyük kısmını denetim eden bir monopol. İşte bu nedenle 4 Ekim gecesi yaşanan 7 saatlik çöküş, kağıt üzerinde Facebook ile ilgisi olmayan hizmetlerde bile “sorunlara” neden oldu.
Thousand Eyes tarafından yayınlanan bir tahlil, Facebook’un çöküşüne dair değerli bilgiler içeriyor. Bu bilgiler, eş vakitli olarak Türk Telekom kullanıcılarının yaşadığı temas sıkıntılarını da açıklıyor. Türk Telekom ve öteki İnternet Servis Sağlayıcısı (İSS) şirketleri çöküntüden birkaç sebeple etkilendi. Artık bu sebeplere birlikte bakalım
1. Facebook, yalnızca toplumsal medyanın değil; internet ağlarındaki trafiğin birçoklarının da sahibi pozisyonunda: Pekala bu ne demek?
Facebook’un Kuzey Amerika ve Asya kıtaları ortasındaki Pasifik Okyanusu tabanına döşediği kablo çizgisi grafiği
4 Ekim gecesi kullanıcılar, facebook.com ve şirket bünyesindeki öteki internet sitelerine (ve bağlı olan uygulamalara) girmeye çalışırken her zamanki üzere DNS sunucularına istek gönderdiler. Gönderilen bu istekler, Facebook cephesinde cevapsız kaldı; zira Facebook’un DNS sunucularına erişilemiyordu, şirket adeta internetten yok olmuştu.
Türk Telekom ve öbür şirketler, kullanıcılar tarafından iletilen bu sorgulara, Facebook sunucularına erişemedikleri için olumsuz cevap verdiler. Alışılmış ki de kullanıcılar bu sorunu Chrome’da çıkan dinozor, yüklenmeyen Instagram postları, ulaşmayan WhatsApp bildirileri formunda deneyimlediler ve sorunu -son derece gayri ihtiyari bir şekilde- internete bağlanmalarını sağlayan şirketlere mal ettiler.
2. Türk Telekom ve başka servis sağlayıcıları, kriz vakitlerindeki ağır trafiğe alışkın değil:
Facebook’un çöküş gecesinde yaşananları aslında doğal afetlerde de yaşanan ağ yoğunluğuna benzetebiliriz. 26 Eylül 2019’da İstanbul’da yaşanan zelzelenin akabinde Türkiye’deki GSM operatörlerinin ağır irtibat gereksinimi karşılayamadıkları için nasıl devre dışı kaldığını hatırladınız mı? Teknik olarak GSM kontağı ve bir internet ilişkisi büsbütün farklı olaylar, lakin burada emsal olan şey kullanıcı davranışı.
Çöküş gecesinde kullanıcılar, tıpkı doğal afet krizlerinde olduğu üzere durumu anlamak için Facebook sunucularına olağandan 4 kata kadar fazla istek gönderdiler. Bu sebeple ağdaki trafik yoğunluğu rastgele bir andaki trafiğin çok üzerine çıktı. Üstelik bu durum saatler sürdü. Kullanıcılar Facebook’un uygulamalarını kapatıp açarak, sayfayı yenileyerek bu isteklerin sayısını önemli formda artırdılar. Thousand Eyes’ın tahliline nazaran Facebook’un CTO’su, ağır istek nedeniyle ağdaki gerilimi teknik grubuna bildirmek durumunda kaldı. Ağlardaki bu yoğunluk, servis sağlayıcılarının da olağandışı taleple müsabakasına, vakit zaman da hizmetlerinde yoğunluk yaşanmasına sebep oldu.
Ayrıyeten çöküş sırasında yaşananları aşağıdaki görüntüde sizlere açıkladık:
