Bu Kelimelerde Düzeltme İşareti Olduğunu Öğrendikten Sonra Artık Siz de WhatsApp Gruplarında Havanızı Atabileceksiniz
Bir algıdır gidiyor ve kimilerimiz şapka işaretinin ya da bir başka ismiyle düzeltme işaretinin kalktığı yanılgısına giriyor. Fakat bir haberimiz var: düzeltme işareti kalkmadı!
Yazılışları tıpkı olan sözler olduğu için manalarını ve söylenişlerini ayırt etmek için kullandığımız düzeltme işareti, okunuşları uzun ünlülerin üzerine geliyor.
Farkındalığınızı arttıracak, yazımlarınızda artık daha dikkatli olacağınız bazı sözlerle mevzuyu biraz örneklendirelim. Kimileri ise daha evvel tahminen de hiç duymadıklarınızdan olacak.
Birisine karşı çok sevgi beslediğinizde ne diyorsunuz?
Sorumuza muhtemelen “aşık” olarak karşılık verdiniz. Şayet öyleyse yanıldınız. Bir kimseye yahut bir şeye karşı çok sevgi ve bağlılık duyan, vurgun, tutkun kimseler için “âşık” sözünü kullanıyoruz.
Sizin dediğiniz “aşık”, “aşık kemiği veya aşırma” manasında kullanılıyor.
Peki dehalara ne dersiniz?
Olağanüstü yeteneği ve yaratıcı gücü olan kimse için “dâhi” sözü doğrusu. “Dahi” ise “-da, bile” anlamlarını içeriyor.
Örnek “Ben dahi başka bir diyara gitmek için müsaade talep ederim.”
En kolay örnekleri de vermeden geçmeyelim olağan ki.
“Hala, hâlâ” derken bu ayrımlar epey değerli. Tıpkı şey “kar ve kâr” için de geçerli. “Bu işten karım ne olacak?” demek için düzeltme işareti kullanmak hayli kıymetli.
Bazı kent isimlerinde de düzeltme işareti olduğunu biliyor muydunuz?
Hakkâri, Elâzığ sözlükte karşımıza çıkan örnekler. Pek bu türlü yazıldığını görmeyebilirsiniz lakin TDK o denli diyor.
Yargıçlar için de şapka kullanıyoruz.
“Hakim” ve “hâkim” sözlerindeki düzeltme işareti kullanıyoruz. Her şeyi bilen (Tanrı) ve bilge manalarını tabir etmek için “hakim” sözünü kullanırken “hâkim” sözünün çeşitli manaları var. Bunlardan biri yargıç, başkalarından ise “Egemenliğini yürüten, buyruğunu yürüten, kelamını geçiren” manasını da seçebiliriz.
Yokluk ve insan ayrımı için de şapkaya muhtaçlık duyuyoruz.
“Yokluk” sözünü tanımlamak için “adem” yazabilirsiniz lakin “insan” demek için “âdem”i kullanmanız gerekiyor. Dinî inanışlara nazaran dünya üzerindeki birinci insan olarak bildiğimiz kişi ise “Âdem” olarak yazılıyor.
Kaç tane düzeltme işareti olan söz var?
Bunun sayısını söylemek hususumuz değil lakin tane yerine “adet” yazabilirsiniz. Lakin “adet” kelimesini “görenek, aybaşı, töre, bir davranışı alışkanlık hâline getirme” manalarında kullanırken “âdet” doğrusu.
Hazır Euro 2024 heyecanı sürüyorken o hususa da değinelim.
“Millî” sözünü ekip ile birleştirirken i harfine inceltme koyuyoruz zira inceltmesiz “milli” sözünün manası sadece “mil içeren” demek.
Bu hâllere düşecek insan mıydık?
“Hâl” sözü günlük hayatımızda epeyce fazla kullanılıyor. “Her hâlinle güzelsin.” derken şapkayı unutmuyoruz. İnceltmesiz “hal”ın meyve ve zerzevat satılan yer dışında bir de tahttan indirme manası bulunuyor lakin bahsettiğimiz şapkalı kullanımda birçok manası var. “Kötü durum, badire, dert”, “tutum, tavır”, “durum” bunlardan yalnızca kimileri.
Nadir bir bilgi daha.
“Evlenmemiş kimse; ergen” bireyler için “bekar” diyenlere üzülerek söyleyelim ki orada bir düzeltme işareti var. “Bekâr” doğrusu olacak. İnceltmesiz olan “bekar” ise “Bir sesi yarım ton kalınlaştıran işaret ve bemol almış olan ses” için kullanılıyor.
Bu sözlerde de düzeltme işareti olduğunu biliyor muydunuz?
- Hikâye
- Herhâlde
- İmkân
- Dinî
- Askerî
- Dükkân
- Mekân
- Fedakâr
- Günahkâr
- Hizmetkâr
- İnkâr
- Hükûmet
- Kâbus
- Mahkûm
- Kâğıt
- Hikâye
- İlmî
- Resmî
- Zekâ
- Tezgâh
- Rüzgâr
- Pekâlâ
- Âdeta
Bu içeriklerimize de göz atarak Türkçe hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz:
