Osmanlı Döneminde Akıl Hastalarının Neden İlaçla Değil de Müzikle Tedavi Edildiğini Öğrenince “Müzik Gerçekten de Ruhun Gıdasıymış!” Diyeceksiniz
Müzik ruhun besinidir diye boşuna demiyoruz. Zira yüzyıllardır müzik, bir tedavi olarak uygulanmış! Hem de koca bir Türk tarihi boyunca.
Hem Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde hem de daha öncesinde müziğin şifahanelerde tedavi edici bir araç olarak kullanıldığı biliniyor. İşte bu yüzden müzik, bir tedavi aracı olarak senelerce kullanılmış.
Peki Avrupa’nın akıl hastanelerinde yaşanan azapların tam tersine Osmanlı tarihinde su ve müzik, hastalara nasıl ilaç olabildi?
Müziği yalnızca sanat olarak pahalandırmak büyük yanlış olur.
Anadolu, tarih boyunca medeniyetlerin beşiği olmuş ve bu güçlü kültür mozaiğinin içinde müziğin, tedavi hedefli kullanımı da derin köklere sahip. Neolitik ve Kalkolitik çağlardan itibaren başlayan müzikal dokümanlar, Anadolu’nun insanlık tarihindeki müzikal evrimine ışık tutuyor.
Bu devirlerde kullanılan çeşitli çalgılar ve ritüeller, müziğin topluluklar ortası etkileşimde ne kadar değerli bir misyonu olduğunu gösteriyor. Anadolu’nun, birçok medeniyetin etkisi altında kalması ve kendi kültürüyle harmanlanması, müziğin tedavi edici gücünü de besledi.
Müzikle tedaviye dair birinci izler, antik periyotlardaki şifahanelerde ve tapınaklarda görülür.
Bergama Asklepieion üzere yerlerde, hastaların müzik aracılığıyla tedavi edilmeye çalışıldığı biliniyor. Eski Yunan’da ve öteki medeniyetlerde olduğu üzere Anadolu’da da müzik, ruhsal ve fizikî sıhhatin güzelleştirilmesinde kıymetli bir rol oynadı.
Özellikle Frigyalıların flüt ile tedavi yöntemleri, çeşitli hastalıkların müzik aracılığıyla güzelleştirilmeye çalışıldığını açık bir şekilde gösteriyor. Natürel Orta Çağ Anadolu’suna gelindiğinde müzikle tedavi metotları daha da gelişti.
Farabi ve İbni Sina üzere büyük düşünürler, musiki ilminin insan psikolojisi üzerindeki tesirlerini incelediler.
Özellikle Farabi’nin “Musiki’ül Kebir” isimli yapıtı, müzik makamlarının, hangi saatlerde, ne zaman insan ruhuna nasıl tesir ettiğini anlatmasıyla dikkat çekiyor. Pekala gelelim Osmanlı dönemine…
Osmanlı devrinde, Anadolu’da müzikle tedavi pratiği daha da yaygınlaşmıştı ve saray etraflarında sıkça uygulanıyordu. Şifahaneler, müzik ve terapi alanında uzmanlaşmış yerler hâline gelmişti ve beşerler burada hem bedensel hem de ruhsal sıhhatlerini müzikle tedavi ediyorlardı.
1488’de Edirne Sultan Bayezid Darüşşifası’nda meczup olarak bilinen akıl hastaları, burada tedavi ettirilirdi.
Henüz bu yıllarda Osmanlı’da, meczuplara çeşitli tedavi uygulanmasının bilakis Avrupa’da ‘deliliğin’ bir hastalık olduğu bile bilinmiyordu. 18-19. yüzyılda Avrupa ülkelerinde hastaların hayvanlardan daha makus muamele görüldüğü müellif.
Konuyla ilgili olarak çağdaş psikiyatrinin kurucularından olan Dr. Kraft Ebing, “Akıl hastalarını tedavi etmeyi Avrupa Türklerden öğrendi” der. Zira dünyada sadece akıl hastalarına özel bir hastanenin üretimi da Osmanlı Devleti’nde görülmüştü.
Darüşşifalardaki şadırvanlardan yükselen su, düşerken melodi çıkarır; bu da hastaları rahatlatırdı.
Hangi makam, hangi hastalığa âlâ gelir hepsini tek tek incelerler; hangi saatlerde dinlenilmesi gerekiyorsa o saatlerde tedaviyi uygularlardı.
Hekimbaşı, hastalara evvel çeşitli makamlar dinletir; kalp atışlarının suratına bakarak şahsa uygun melodileri seçerdi. Emsal şikâyetleri olanları bir ortaya toplar, haftanın muhakkak günü konserler düzenlenirdi. Böylelikle hem ruh düzgünleşir hem vücut huzura kavuşurdu…
Günümüzde de müzikle terapi yaygınlaşmış bir tedavi yöntemi olarak kabul ediliyor. Galiba bizim de geçmişten gelen bu geleneğimizi yaşatarak ruhumuzu onarmaya gereksinimimiz var.
İlginizi çekebilecek öbür içeriklerimiz:
