Sürekli Yeni Kelimeler Üretilirken, Sözlüklere Girecek Kelimelere Kim Karar Veriyor, Nasıl Seçiyor?
Sürekli bir evrim hâlinde olan lisan, yeni sözler üretirken eski sözlerin manaları da sözleri de vakitle dönüşebilir.
Bir sözün hangi manaya geldiğini öğrenmek için açıp baktığımız sözlüklere girecek sözlerin seçiminin kim tarafından, neye nazaran yapıldığı ise merak edilen bir mevzu.
İlkokulda tahminen yüzlerce defa açıp baktığımız sözlükteki sözler, oraya kendi kendine gelmediğine nazaran, bu süreç nasıl işledi ve hâlâ da işliyor?
Cevap aslında kolay: Sözlükbilimciler. Kendileri, bir sözün sözlüğe girmesi için titiz bir süreç izlerler.
Sözlüğe eklenecek sözün belirlenmesi, yalnızca bir sözün popülerliğine yahut yaygın kullanımına dayanmıyor. Aslında bir sözün sözlüğe girebilmesi için belli kriterleri karşılaması gerekir.
Sözlükbilimciler, güncellenmiş bir sözlüğe hangi yeni sözlerin dahil edileceğine karar verirken lisanı incelerler ve kullanımını tahlil ederler. Kitaplar, gazeteler, mecmualar ve başka yayınlar üzerinde harcanan vakit, editörlerin lisanı ve kullanımını daha düzgün anlamalarını sağlıyor.
Bu süreçte yeni sözler, tabirler yahut mevcut sözlerin yeni kullanımlarını da gözlemlemiş olurlar.
İlginç buldukları yeni sözler ve sözleri işaretleyerek incelerler. “Okuma ve işaretleme” olarak isimlendirilen bu işlemde işaretlenen sözler, sisteme girilerek her biri için alıntılar oluşturulur.
Bu alıntılar, sözün yahut ifadenin nasıl kullanıldığını ve ne manaya geldiğini açıklayan tabirlerdir.
Tabii ki bir sözün sözlüğe girmesi için yalnızca birkaç alıntı kâfi değil.
Sözlükbilimcilerin bu esnada, sözün yaygın bir biçimde kullanıldığını kanıtlayacak yeterli sayıda alıntı bulmaları gerekiyor. Ancak bu, kesin bir sonuç verdiği manasına da gelmiyor. Alıntılar, sözün net bir tarifini içermiyorsa yahut tüm alıntılar tek bir kaynaktan geliyorsa sözlüğe eklenmez.
Dolayısıyla, yeni kelimelerin sözlüğe girebilmeleri için kıymetli bir mühlet boyunca geniş bir yayın yelpazesinden yapılan çeşitli alıntılarda bulunmaları gerekiyor. Böylelikle bu söz hafızalara kazınmış, sıklıkla kullanılmış olmalı.
Yani anlayacağınız, başa nazaran sözlüğe kelime ekleme işlemi gerçekleşmiyor. Üzerinde gerçekleştirilen titiz çalışmalar ve dil incelemeleriyle bu kelimelere karar veriliyor. Sözün sadece tanınan olması, sözlüğe girmek için kâfi değil; gerçek ve öz olması da bir o kadar değerli.
İlginizi çekebilecek öteki içeriklerimiz:
