Cem Sultanla Eşi Benzeri Görülmemiş Bir Taht Kavgası Yaşayan Osmanlı Padişahı II. Bayezid’in Hayat Hikâyesi

Osmanlı Devleti’nin yükselme devrinde tahta çıkmasına karşın periyodunda pek çok sorun yaşayan II. Bayezid, bu içeriğimizin konusu. 30 yıl tahtta kalmayı başaran II. Bayezid kimdir, Cem Sultan ile olayında neler yaşanmıştır? Hazırsanız tarihî bir seyahate çıkıyoruz.

Osmanlı İmparatorluğu, Fatih Sultan Mehmed’in İstanbul’u fethinden sonra yükselme periyoduna geçti. Bu fetih, daha sonraki padişahlar için de epey kıymetliydi. Bilhassa İstanbul’un fethinden sonra padişah olan II. Bayezid‘in omuzlarına büyük sorumluluklar yüklenmişti. 

Sultan-ı Beyazıt ya da Sofu olarak anılan II. Bayezid, 30 yıl tahtta kalmayı başarmıştı. Lakin iç sıkıntılar ile uğraşmaktan babası üzere fetihler yapamadı. Şimdi “II. Bayezid kimdir, Cem Sultan olayı nedir?” gibi soruların yanıtına ve devrin özelliklerine geçebiliriz.

Temelden başlayalım: II. Bayezid kimdir?

Fatih Sultan Mehmed’in oğlu II. Bayezid, Osmanlı İmparatorluğu’nun sekizinci padişahıdır. Tahta geçtiğinde Osmanlı İmparatorluğu’nun hâkim olduğu toprakların toplam yüz ölçümü yaklaşık 2.214.000 km² idi. Bu kadar büyük bir alanı yöneten II. Bayezid’in, “Sultan-ı Beyazıt” lakabı da buradan gelmektedir. 

Eğitimlerine 7 yaşında başlayan II. Bayezid, babası Fatih Sultan Mehmed’in İstanbul’u fethinden sonra Amasya valisi olarak atanmış. Burada İslam alimleri olarak bilinen bireylerden eğitim almaya başlamış. İslam eğitimleri dışında tıpkı vakitte idare, matematik ve ideoloji alanında da eğitim almış. Arapça ve Frasça lisanlarının yanı sıra Uygur alfabesi ve Çağatay lehçesi de biliyordu. Bu da onu donanımlı bir padişah pozisyonuna getiriyordu. 

II. Bayezid’in tahta çıkışı

Fatih Sultan Mehmed’in vefatından sonra tahtın taliplisi fazlaydı. Sadrazam Karamanlı Mehmet Paşa, Bayezid ve kardeşi Cem Sultan‘a haber gönderildi. Lakin babasının mevtini haber vermek için gönderilen haberci yolda esir düştüğü için Cem Sultan’ın haberi çok geç oldu. Yeniçeriler Bayezid’in padişah olmasını destekledikleri için Sadrazam Mehmet Paşa’yı öldürdüler. Bu durumla Osmanlı padişahı seçiminde yeniçerilerin tesirini bir sefer daha net bir biçimde görüyoruz. 

Hemen sonra II. Bayezid Amasya’dan 9 günde İstanbul’a taht için geldi. 22 Mayıs 1481’de Osmanlı padişahı olarak tahta çıktı. 30 yıl sürecek hükümdarlık macerası böylece başlamış oldu. Lakin tahta çıktığında bir sorun vardı. Kardeşi Cem Sultan, II. Bayezid’in padişahlığını kabul etmiyordu. 

II. Bayezid ve Cem Sultan olayı: Yıllar sürecek bir taht kavgası

II. Bayezid Osmanlı padişahı olduğunda bunu kabulenmeyen bir kişi vardı. O da kardeşi Cem Sultan idi. II. Bayezid’in tahta çıktığı birinci vakitlerde Cem Sultan İnegöl’de akın düzenlemiş ve kazanmıştı. Akabinde ismine hutbeler okutup paralar bastırmıştı. Bu davranışları hükümdarlığını ilân ettiğini gösteriyordu. Kardeşi, II. Bayezid’e bir teklif sundu. Bu teklif imparatorluğu ikiye bölmek ve Anadolu toprakları yönetiminin kendisinde olmasıydı. Natürel ki II. Bayezid bu teklifi kabul etmedi. Şayet kabul etmiş olsaydı ona nazaran Osmanlı İmparatorluğu büsbütün yıkılırdı. Birebir zamanda Memlüklüler ve Avrupa devletlerinin çıkarlarına yarayabilirdi. Bu nedenle Cem Sultan, Osmanlı İmparatorluğu’nun düşmanları tarafından desteklendi.

1481’e gelindiğinde ise II. Bayezid’a karşı bir savaş başlattı. Birinci savaşından sonra geri çekilerek Memlüklülere sığındı ve onların destekleriyle gücünü arttırdı, sonra hiç beklemeden tekrar taarruza geçti. Akşehir’de yaşanan kanlı savaştan sonra Cem Sultan Rodos’a kaçtı.

Cem Sultan’ın Rodos’a gitmesi kendisi için olumsuz bir gelişmeydi.

Çünkü bu durumdan sonra Osmanlı topraklarına bir daha adım atamadı. Rodos’tan sonra papanın yanına sığındı, akabinde Fransa hükümdarı tarafından rehin alınmak istendi. Avrupa devletleri Cem Sultan üzerinden yeni bir Haçlı Seferi planlamışlardı. Lakin planları suya düştü. Cem Sultan Fransa hükümdarı tarafından rehin alınmaya çalışırken vefat etti. Böylece Osmanlı İmparatorluğu’nda II. Bayezid için taht arbedesi sona erdi. 

Cem Sultan olayı Osmanlı’da iç sorun iken dış sorun hâline gelen birinci sıkıntıdır.

II. Bayezid devrinin özellikleri ve yaşanan gelişmeler:

• II. Bayezid tahta çıktığında Osmanlı İmparatorluğu yükselme devrine giriş yapmıştı. Ancak Cem Sultan olayı nedeniyle fetihler yavaşladı. Bu sebeple II. Bayezid döneminin “yükselme içindeki duraklama dönemi” olarak anılıyor. 
• Yine Cem Sultan olayı nedeniyle Batıya karşı daha barışçıl siyasetler geliştirilmişti. 
• Osmanlı tarihinin en şiddetli sarsıntısı olarak bilinen 14 Eylül 1509 tarihli Büyük İstanbul Depremi‘nin yaşanması devrin en sıkıntı anlarından biriydi. O denli ki bu zelzele “Küçük Kıyamet” olarak evraklara geçmiş. Bu periyotta birinci kez avarız vergisi, imdad-ı seferiyye ismiyle toplanmış.
• II. Bayezid periyodunda yasal düzenlemeler de yapılmış. Birinci belediye kanunu olan Kanunname-i İhtisab-ı Bursa (Bur­sa Belediyesi Kanunu) hazırlanmış. Ayrıca şer’i hukukun tesir ettiği alanlar genişletmiş.
• Batıdaki sanatsal gelişmeler yakından takip edilmiş. Leonardo da Vinci, II. Bayezid’e yazdığı bir mektupta Haliç ve Boğazi­çi’nde bir köprü yapma talebinde bulunmuş. Ayrıca Kris­tof Kolomb keşifleri için II. Bayezid’ten yardım istemiş.
• Bu dönemde Doğu ve Batı’nın kültürü sentezlenmeye çalışılmış.
• Endülüs’te (İspanya) yaşayan Müslüman ve Museviler Osmanlı topraklarına getirilmiştir.

II. Bayezid devrinde yapılan seferler:

• Birinci Sefer-i Hümayun (1483): Bu seferde Osmanlı orduları Belgrad’a kadar ilerlemeyi başarmış. Bu sefer sonucunda Macarlar ile Osmanlı ortasında bir antlaşma imzalanmış ve Hersek, Osmanlı denetimindeki Bosna’ya bırakılmış.
• İkinci Sefer-i Hümayun (1484): Boğdan Seferi olarak bilinen bu sefer, Boğdan’ın vergilerini ödememesi üzerine düzenlenmiş. 
• Üçüncü Sefer-i Hümayun (1492): Belgrad’ın kesin olarak ele geçirilmesi hedeflenerek kuşatma emeliyle düzenlenen seferdir. Lakin başarılı olunamamış.
• Dördüncü Sefer-i Hümayun (1499): Bu sefer, Venedik ve Osmanlı ortasında gerçekleşmiş bir deniz savaşıdır. Osmanlı İmparatorluğu bu seferde başarılı olmuş.
• Beşinci Sefer-i Hümayun (1500): Dördüncü seferin devamı niteliğinde olan bu sefer sonucunda Modon Kalesi fethedilmiş. 

II. Bayezid devrinde 5 tane sefer düzenlenmiştir. Bunlardan Birinci Sefer-i Hümayun (1483) ve Boğdan Seferi olarak bilinen İkinci Sefer-i Hümayun (1484) en kıymetlileridir.

1485-1491 Osmanlı-Memlük Savaşları: 

II. Bayezid devrinde yapılan savaşlar ortasında yer alan Osmanlı-Memlük Savaşları çok kıymetlidir. Osmanlı İmparatorluğu Fırat ve Toros bölgesini hâkimiyeti altına almak istemiş. Ama Memlük Devleti bu bölgelerin bir İslam devleti idarede kalması gerektiğini savunmuş. “Peki Osmanlı Devleti İslam devleti değil miydi?” derseniz sorunun yanıtı evettir. Lakin Memlük Devleti kendisinden diğer devletleri İslam devleti olarak görmüyordu. 

Ayrıca Cem Sultan olayında, Cem Sultan’a dayanak vermesi nedeniyle Memlüklüler ile Osmanlı ilgileri yeterlice bozulmuştu. Yapılan savaşlar sonucunda ise Fırat ve Toros bölgelerinin hâkimiyeti Osmanlıya geçmiştir.  

Din içerisinde yaşanan birinci ayrılık: 1511 Şahkulu İsyanı

Şahkulu İsyanı 1511 yılında gerçekleşen II. Bayezid periyodunda yaşanan kıymetli bir gelişmedir. Zira bu isyanla saltanat kavgalarından yararlanılarak din içerisinde birinci defa ayrılıklar yaşanmış. Türkmen olan Şahkulu lakaplı Şah İsmail ve onun müridleri tarafından çıkarılan bu isyan kısa müddette Osmanlı topraklarında yayılmış. Bu isyanın nedenleri ise:

• Türkmenlerin iskân siyasetlerinden rahatsız olması
• Şii propagandası
• Saltanat kavgalarından doğan otorite boşluğu
• Batıya düzenlenen seferler nedeniyle doğu ile ilgilenilememesi
• Yönetimde rüşvet ve adaletsizliğin artması

Şahkulu İsyanı kanlı çatışmalar hâline dönüştü.

Şah İsmail tarafından başlatılan Şahkulu İsyanı destekçileri giderek artmış ve isyan kanlı çatışmalar hâlini almış. İsyan büyük uğraşlar sonucunda bastırılmış. II. Bayezid’in son günlerinde yaşanan bu isyan, Osmanlı İmparatorluğu için büyük bir tehlikeydi. Zira tıpkı vakitte II. Bayezid’in oğulları ortasında taht hengameleri devam ediyordu. İsyancılar ise bu ortamdan yararlanarak kaçmayı başarmışlar.

Daha sonra II. Bayezid, tahtını oğlu Ahmed’e bıraktı. Ancak Şehzade Selim ve Korkut bu durumdan şad değildi. Ayrıca Şehzade Ahmed ile yeniçeriler ortasında yaşanan uyuşmazlık tahtın sahibini belirleyici olmuş ve yeniçeriler Şehzade Selim’i desteklemiş. I. Selim olarak billinen Yavuz Sultan Selim ise tahtın bir sonraki sahibi olmuş. 

30 yıl boyunca tahta kalan Osmanlı’nın sekinci padişahı II. Bayezid hakkındaki içeriğimizin sonuna geldik. “II. Bayezid kimdir, Cem Sultan olayı nedir, II. Bayezid devrinin özellikleri ve yaşanan olaylar nelerdir, II. Bayezid hangi seferleri yapmıştır?” üzere merak edilen soruları cevapladık.

Tarih içeriklerini okumayı seviyorsanız bunlarda ilginizi çekebilir: