Coğrafya Kadermiş: Şehirlerin Doğu Kısımları Daha Fakirken Batı Kesimleri Neden Daha Varlıklı?
Şehirlerin doğu kısımlarda ekseriyetle yoksulluk ve işsizlik üzere sorunlar varken batı tarafları, daha büyük iktisada ve zenginliğe sahip. Pekala neden?
İzmir’i düşünün. Batı kısımlarında Çeşme, Urla, Seferihisar gibi ilçeler varken doğuya gerçek gitgide Buca ve Kemalpaşa ilçeleri karşımıza çıkıyor. Natürel ki kentlerdeki bu dağılımın sebepleri her vakit olmayabilir ya da her kentte tıpkı durum karşımıza çıkmayabilir.
Ancak kimi sebepler sahiden de doğu ile batı ortasındaki farkı ortaya koyuyor. Ne üzere nedenler olduğuna birlikte bakalım.
Teorilerden birine nazaran sebep, hava kirliliği.
Sanayi İhtilali sırasında, kuzey yarım küredeki birçok kentin batı bölgeleri, kömür yakan fabrikaların ürettiği hava kirliliğine maruz kaldı. Dünyadaki kentlerin birçoklarının bulunduğu orta enlemlerde hakim rüzgârlar ise batıdan doğuya doğru esti.
Yani uzun uzaklıklar boyunca yanlarında duman ile koku taşıyarak kent merkezlerindeki hava kirliliğini doğuya yönelttiler. Görünüşe göre yüksek kirliliğe sahip bölgelerin fakir bölgelere dönüşme ihtimali de artıyordu. Konutların fiyatı düşüyordu ve orta ile üst sınıf batı bölgelerini tercih ediyordu.
Yoksulluğun neredeyse %20’sini hava kirliliği açıklıyor.
Tarihsel kirlilik dediğimiz bu durum, üzerinden çabucak hemen 100 yıl geçmesine rağmen “yoksulluğun mekânsal dağılımını” açıklıyor. Geçmişte daha kirli olan bölgelerdeki hata oranları bile artıyor.
Tabii ki bu durum, her kent ya da bölge için geçerli değil. Kimi kentler, gelişimlerini çok sonradan tamamlamış yahut farklı şartlarda gelişmiş olabilir.
Diğer bir teori ise kentlerin gelişimi sırasında varlıklı toplulukların batıya yerleşmesi.
Tarihi ve kültürel ayrışma, yıllardır devam ediyor. Sadece kentlerin doğunu ve batısını aşan bu husus, ülkelerin geneline yayılıyor. Birçok kent gelişirken varlıklı topluluklar, batıyı tercih etti. Daha fakir olanlar ise doğuya yerleşti. Varlıklı aileler, miraslarını çocuklarına aktardıkça makas açılarak devam etti.
Batı, varlıklı ailelerin her geçen gün daha çok tercih sebebi oldu ve üst seviye şirketler, işletmeler de buralara kuruldu. Öte yandan doğu daha az yatırım aldı, daha az iş fırsatına sahip oldu, kalitesi düşük eğitim aldı, makûs sıhhat hizmetleriyle karşı karşıya kaldı. Kısacası kültür, coğrafya ve tarihi miras; doğu ile batı ortasındaki farkın sürdürülmesine neden oldu.
Elbette daha eşitlikçi toplumlar yaratmak için bu eşitsizliklerin tespit edilip uygun siyasetlerle harekete geçmek çok kıymetli.
İlginizi çekebilecek öbür içeriklerimiz:
