Coğrafya Harbiden de Kadermiş: Sıcak İklimli Ülkeler Soğuk İklimli Olanlara Göre Neden Daha Fakir?
Ülkelerin ekonomik refah düzeyi ve iklimleri ortasında sahiden de bir irtibat olduğunu nicel datalarla görebiliyoruz. En kolayından Norveç’i ve Afrika ülkelerini düşünün. Pekala iklim nasıl oluyor da ekonomiyi bu kadar etkileyebiliyor?
Gelişmiş iktisat deyince muhtemelen aklınıza birinci gelen ülkeler Almanya, İsviçre, Norveç, İsveç üzere yerler olacaktır. Öte yandan bir de ekonomik seviyeleri düşük ülkeleri düşünün. Afrika, Orta Doğu ve Güneydoğu Asya’daki birtakım ülkelerin aklınıza gelmesi olasıdır. Tüm bu ülkeleri düşündüğünüzde iklim farkını da besbelli bir halde ayırt edebilirsiniz.
Ekonomistler, iklimin kişi başına düşen yıllık gelir üzerindeki tesiri üzerine hâlâ araştırma yapmaya devam ediyor. Kimi teoriler de var elbette. Bakalım iklim, bir ülkenin yoksul ya da varlıklı olmasını nasıl etkiliyor?
İlk olarak ülkelerin ekonomik seviyesini etkileyen iklim dışındaki kimi faktörlere göz atalım:
- Siyasi istikrar
- Sanayi
- Doğal kaynak zenginliği
- Devlet siyaseti ve yönetimi
- Enflasyon
Bu faktörler ülke iktisadı ve kişi başına düşen yıllık gelir üzerinde epeyce tesirli. Lakin tüm bunların yanında bir şey daha var, iklim. Dünyadaki gelişmiş ülkelerin neredeyse tamamı, tropik bölgelerin dışında bulunuyor.
Hava sıcaklığı arttıkça gelir düşüyor.
“Economics Explained”, bu ilgiyi daha somut bir yere taşımak için ülkedeki kişi başına düşen yıllık gelir ile ülkenin ortalama sıcaklığını ölçtü ve sıcaklık ile kişi başına düşen gelir ortasında negatif bir münasebet buldu.
Sıcaklıktaki her bir ekstra derece için kişi geliri yılda 762 dolar düşüyordu! Yani şayet bir A ülkesi, B ülkesinden 10 derece daha düşükse kişi başına düşen yıllık gelir 7.620 dolar daha fazla oluyor.
Hatta ortaya çıkan istatistiğe nazaran bir ülkenin refah seviyesinin %9’u sıcaklığa bağlı. Geri kalan %91’lik kısım; doğal kaynak zenginliği, altyapı, siyasi istikrar ve başka faktörlerden oluşuyor.
Peki çok sıcak lakin çok güçlü, soğuk lakin çok yoksul ülkelere ne demeli?
Bahreyn, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri… Bu ülkelerin hepsi hem cehennem üzere hem de ekonomileri çok iyi zira doğal kaynak zenginlikleri, sıcak havanın onları etkilemesine müsaade vermeyecek derecede fazla.
Öte taraftan Kuzey Kore, hem çok soğuk hem de çok yoksul. Bu da siyasi iktidarsızlığın düzeyinin, soğuk iklimin tesirini alt edebilecek düzeyde fazla olduğunu gösteriyor.
Gelelim asıl sorumuza, iktisat neden yazcı beşerler üzere davranıyor?
Bu mevzuda da aslında birden fazla teori var ancak “Kesin şu sebepten.” denebilecek net bir karşılık yok. İhtimaller ortasındaki en mümkün teori, ekonomik seçilim.
Örneğin Norveç üzere soğuk ülkelerin toplumları; yiyecek stoklamayı, barınacakları düzgün yerler inşa etmeyi ve ısınma muhtaçlığını gidermek için kömür, petrol ya da odun üzere yakıtlar kullanmayı evvelden planlamasalardı soğuk kışları atlatamazlardı. Hep daha çalışkan olmak ve iş birliği yapmak zorundalardı.
Sıcak iklimli ülkeler birazcık daha tembel diyebiliriz.
Sıcak bölgelerde ise çamurdan kolay bir kulübe, barınmak için kafiydi; yıl boyunca avlanmak ya da tarım yapmak için kaynaklar vardı. Kaynakları depolamak ya da barınmak için mühendisliklerini geliştirmek zorunda değillerdi. Hatta sıcak iklimlerin beşerler ortasında çatışmayı artırması bile bir sebep olabilir.
İşte tüm bu faktörler, eski vakitlerden itibaren ekonomiler için avantaj ya da dezavantaj sağladı. Kuşaklar uzunluğu birleşen etkenler, sermaye mallarına bedel veren toplumları ortaya çıkararak güçlü ülkeler yarattı.
İlginizi çekebilecek öbür içeriklerimiz:
