Uçaklar Bazen Neden Belli Bir Noktada Yavaşlayıp Bu Hareketi Yapmaya Başlar?
Uçak seyahatinizin sonlarına hakikat yaklaştığınızda birden uçağın havada çok az bir hızla tıpkı bölgede dönüp durduğunu fark edebilirsiniz. Pekala, bu havada asılı kalıp kendi etrafında dönme hareketini neden yapıyor olabilirler?
Uçağa bindiğimiz anda aklımızda birçok soru işareti belirir. “Kalkıştan evvel pist bomboşken neden bir müddetliğine öylece bekliyoruz?”, “Nasıl oluyor şu an havada olan öteki uçaklarla çarpışmıyoruz?”, “İniş kalkışlarda neden güneşliklerimizi açıyoruz?”… Birtakım vakitler uçağın havada daireler çizmesi de birebir öteki sorular üzere merak uyandırabiliyor.
Aslında sabit bir noktada yapılan bu dönme aksiyonu, bulunduğumuz uçağın ve pistteki başka uçakların güvenliği için. Hatta havacılıkta “bekleme paterni” olarak isimlendiriliyor ve birtakım prosedürleri içeriyor. Bakalım yapılma emeli ne?
“Bekleme paterni” de ne?
Uçaklar bazen neredeyse duruyormuş üzere belli bir noktada bekleme yapar. Olabilecek en düşük hızla, bu noktada ufak ufak dönüşler yaparak bekler. Bu beklemeye “holding pattern (bekleme paterni)” denir.
Diğer tüm düzenlemeler üzere bekleme paternleri de hava trafik kontrolörleri tarafından belirlenir. Beklemeyi yapmak için uymaları gereken makul bir sürat, zamanlama ve dönüş suratı bulunur.
Hatta daha spesifik örnek verecek olursak; standart bir bekleme için dönüşler sağdan yapılır, en az 25 derece ortalama yatış açısı olur ve çabucak hemen 4 dakika sürer.
Standart bir bekleme paterni prosedürünü aşağıdaki çizimden de görebiliriz:
Bu süreçte uçaklar; iniş kadrolarını ve flaplarını (uçakların çoklukla kanat firar kenarında bulunan, kanat kamburluğunu artırarak evvel taşıma kuvvetini (L) ve kısmen de sürüklemeyi (D) artıran kumanda yüzeyleri) açmadan beklemeye girerler. Tamam, bekleme prosedürlerini buraya kadar anladık; gelelim asıl mevzumuza. Bu beklemeyi neden yapıyorlar?
Uçaklar neden bazen havada öylece durup tıpkı bölgede turluyor?
Hava trafik kontrolörleri, havaalanındaki yoğunluğa nazaran uçakları yönlendirir. Bölgedeki trafiği inançlı bir halde sağlamak adına birtakım durumlarda uçaklara, bekleme komutu gönderebilir zira havaalanı ağırdır. Örneğin New York havaalanı o kadar ağırdır ki tüm uçakları birbirinden ayırmak için sık sık bekleme yapılması gerekir.
Havaalanı yoğunluğu, hava trafik kontrolörleri tarafından çoğunlukla evvelce belirlenir ve pilotlara, yavaşlamaları gerektiği söylenir. İşte bu yüzden bazen uçuşlar planlanan mühletten daha uzun sürebilir. Lakin yoğunluk evvelden tam manasıyla hesaplanamamışsa işte bahsettiğimiz bu havada bekleme durumu ortaya çıkabilir.
Tek sebebi havaalanı yoğunluğu değil, hava şartları da kıymetli bir faktör.
Tahmin edebileceğiniz üzere hava durumu, uçakların tüm planlarını değiştirebilir. Sağanak yağış, sis, kar, alçak bulut altı tavanı, küme bulutları üzere hava olayları hem pilotların görüşünü etkileyebilir hem uçak gereğince inançlı bir biçimde hareket etmeyebilir.
Böyle bir durumda uçaklar, birebir halde bekleme yapabilir. Pilot, görüş arası sağlıklı düzeye gelene kadar iniş yapmaz ve bekleme paternine girer. Bunların yanı sıra yakın vakitte piste kar yağdıysa ve alanın kürenmesi gerekiyorsa beklemeye girilebilir.
Diğer nedenlere nazaran daha az lakin acil bir durum da beklemeye yol açabilir.
Uçakta teknik bir sorun varsa pilotlar, sorun düzelene kadar zaman kazanmak için hava trafik kontrolörlerine bekleme talebi yapabilirler. Ayrıyeten uçakta değil, havaalanında da bir sorun ortaya çıkmış olabilir.
Örneğin alanda bilinmeyen bir cisimle ya da pistte hayvanla karşılaşılabilir. Meraklı bir kedi canı sıkıldığı için havaalanını turluyor olabilir. Tahminen de ekipman kesintisi ya da diğer rastgele bir durum olabilir. İşte bu türlü vakitlerde yeniden beklemeye başlanır.
Özetleyecek olursak bekleme paterni, güvenliğin sağlandığı pozisyona gelmek için bir “oyalanma taktiğidir” de diyebiliriz. Olağandışı sayılabilecek durumlarda pillotlar, bu biçimde vakit kazanır ve otomobiller üzere trafikte kontağı kapat, bekle yapamayacakları için gökyüzünde beklemeye girerler. Elbette tüm bu beklemelerde yakıtı da hesaba katmak gerekir.
Uçaklarla ilgili başka merak hususlarına göz atmayı unutmayın:
