Kedisi Asya Sayesinde Maya Alfabesini Çözen Dil Bilimciyle Tanışın: Yuri Knorozov

Yazıt ve kültür bilimleriyle uğraşan Yuri Valentinovich Knorozov, tıpkı vakitte bir lisan bilimciydi. Yaşadığı devir içerisinde çeşitli olumsuz tenkitlerin kurbanı olsa da çalışmalarına son hız devam etmiş ve Mayalara ilişkin lisanın çalışma mekaniğine yönelik bir sır perdesini aralamayı başarmıştı.

Özellikle Mayaların simgelerini farklı bir formda yorumlamış, vefatından yıllar sonra bile isminden kelam ettirmeyi başarmıştı. Dikkati çeken bir başka mevzu ise Yuri’nin, tüm bunları kedisi Asya ile birlikte yapmış olmasıydı.

Peki Yuri Knorozov nasıl bir keşifte bulunmuştu ve kedisi Asya, bu işin tam olarak neresindeydi? 

Öncelikle Yuri’nin hayat öyküsüne bakalım.

Okula ahenk sağlayamayan ve sınıf içindeki huzuru bozan Yuri’nin eğitim hayatı, okuldan uzaklaştırılmasıyla başladı. 5 yaşındayken de neredeyse gözlerinin görmemesine sebep olacak ağır bir yaralanma geçirmişti. Ayrıyeten lise yıllarına geldiğinde, başarılı bir kemancı olduğu ortaya çıktı. Çizim konusunda pek maharetliydi ve romantik şiirler yazmada ustaydı.

1940 yılında 17 yaşındayken memleketi Kharkiv’den ayrılarak Moskova Devlet Üniversitesinde Etnoloji Kısmında lisans eğitimine başladı ve Mısır lisan bilimi konusunda uzmanlaştı. Aslında başarılı çalışmalara imza atacağı o vakitlerden muhakkaktı.

Yuri’nin çalışma planları, II. Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle kısa müddetliğine olsa da kesintiye uğradı.

İlk etapta sıhhati elverişli bulunmadığı için askerliğe alınmasa da daha sonra Alman ordusu dayanak ünitelerine katılmaya zorlandı. Ancak Yuri Knorozov, köy köy dolaşarak öğretmenlik yaptı ve bu misyondan kurtulmayı başardı.

Kısa bir müddet sonra ailesiyle birlikte Moskova’ya gitti ve orada Mısır lisan bilimi çalışmalarına devam etti. Çalışmaları sırasında talih yapıtı bir kitaba rastladı ve bu kitap aracılığıyla Maya alfabesine merak duymaya başladı.

Kendisini büsbütün bilime adayan Yuri, Antik lisanlar ve yazı sistemlerinin yanında hiyeroglifler üzerinde araştırma ve çalışmalarına da devam etti.

30 yaşındayken, daha sonra bu alanda ufuk açıcı bir çalışma olduğu kanıtlanacak bir makale kaleme aldı. Bu makalenin temeli, Mısır ve çivi yazısı üzere eski yazıların, aslında değerli bir fonetik bileşene sahip olmasıyla ilgiliydi. 

Yani pek çok sembol, yalnızca söz ve kavramları temsil etmekten fazla yazıldığı lisanın ses ögelerini da tabir ediyordu. Bunun yanında semboller,  alfabetik yahut hecesel ögelere da sahipti. 

Aslında Mısır hiyerogliflerine yönelik bu çıkarımlar mevcuttu lakin Maya alfabesinin bu tıp özelliklere sahip olduğu düşünülmüyordu. Kısaca Yuri’nin mukayeseli lisan bilim alanındaki çalışmaları, onu Maya yazısının başkalarından farklı olmaması gerektiği sonucuna ulaştırdı.

Yuri’nin temel anlayışı, Maya simgelerini bir alfabe olarak değil bir hece olarak ele almaktı.

Belki hecelere yönelik bir bakış açısını öneren tek kişi değildi lakin argümanları ve delilleri, bugüne kadarki en ilgi cazibeli olanıydı. Yuri Knorozov, 1963 tarihine gelindiğinde ise “Maya Kızılderililerin Yazımı” monografisinde, şifre çözme tekniğini daha da geliştirdi ve “Maya Hiyeroglif El Yazmaları” isimli çalışmasında, Maya el yazmalarının çevirilerini yayımladı. 

Gelelim Yuri’nin kedisi Asya’ya.

Maya alfabesini çözen lisan bilim uzmanı Yuri Knorozov, tüm bu çalışmaları sırasında adaşım olan kedisi Asya’nın ona büyük ilham kaynağı olduğunu söz etti ve hatta bununla kalmayıp kedisini, çalışmalarının ortak muharriri olarak gördü.

Çalışmalarını yayımlamak isteyen tüm yayınevleri, Yuri’den temsili bir fotoğrafını istediğinde lisan bilimci, kedisi Asya’yla olan bir fotoğrafını gönderdi. Yayınevleri sırf kendisinin fotoğrafını istediğini, aksi takdirde kediyi kırpmak zorunda kalacağını söyledi ve Yuri bu duruma hayli içerledi.

Peki bir kedi, lisan bilimciye nasıl yardımcı olabilirdi?

Bir Rus kaynağa nazaran; Asya’nın, yavrusuna avlanmayı öğrettiği esnada Knorozov, Asya’nın yavru kediyle konuşarak irtibat kurmak için çeşitli sesler çıkardığını görür ve kendisi de bir anlık içgörü kazanır. Yeniden Asya’nın çıkardığı sesler de lisan bilimcinin odaklanma seviyesini arttırır.

Bir öteki taraftan yayınevleri, Asya’yı dışlamak istese de Yuri Knorozov ve kedisi Asya; Meksika gümüş parasında, tekrar Meksika’nın iki farklı bölgesindeki iki anıtta ve Yuri’nin mezarında birlikte uzunluk göstermekte.

İlginizi çekebilecek başka içeriklerimiz: