İdrarlarını Nasıl Yaptıklarını Duyunca Ufak Bir Şaşkınlık Yaşayabilirsiniz: Akbabalar Hakkında 8 İlginç Bilgi

Popüler kültür eserlerinde daima mevtle ilişkilendirildikleri için her gördüğümüzde kendimizi biraz huzursuz hissettiğimiz akbabalar, imgeleri nedeniyle de pek sıcak bakamadığımız yabanî tabiat kuşlarıdır. Şirin olmasalar bile akbabaların birtakım değişik özelliklerine hayran kalmamak elde değil.

Western sinemalarını hatırlayın: çölde susuz kalmış bir kovboy yürürken onun ölmek üzere olduğunu anlayan akbabalar üzerinde daireler çizer. Zihinlerimize kazınmış bu manzara pek çok tanınan kültür eserinde karşımıza çıktığından ötürü akbabalar çoğumuz için korkutucu kuşlardır. Tabii bu korkutuculuğun bir öbür nedeni de kel başları, uzun gagaları ve kambur duruşlarıdır.

Akbabaların mevtle ilişkilendiriliyor olmalarının temel nedeni leş yiyici olmalarıdır. Onları bir belgeselde ne vakit görsek meyyit bir hayvan didikleri için çok da sempatik gelmemeleri olağan. Aslında onların gayesi da şirin olmak değil, hayatta kalmak. Vahşi tabiatta pek çok olumsuz şarta karşın güçlü bir halde hayatta kalan akbabalar, bu güçlü iradelerini aslında sahip oldukları eşsiz özelliklere borçlular.

Akbabalar hakkında bilgiler:

• Türkiye dahil dünyanın farklı yerlerinde yaşayan onlarca akbaba çeşidi var.
• Akbabalar yalnızca leş yer.
• Mide asitleri bir kemiği bile parçalayabilir.
• Akbabaları tehdit ederseniz size saldırmazlar, midenizi bulandırırlar.
• İdrar yapma halleri kullanışlı fakat biraz garip.
• Etrafta bir meyyit varsa akbaba bunu bilir.
• Akbabalar neredeyse büsbütün sessiz kuşlardır.
• Yakında ortada akbaba falan kalmayacak.

Türkiye dahil dünyanın farklı yerlerinde yaşayan onlarca akbaba çeşidi var:

Akbabalar iki temel başlıkta kıymetlendirilir: Eski Dünya Akbabaları ve Yeni Dünya Akbabaları. Eski Dünya Akbabaları; Afrika, Asya ve Avrupa kıtalarında yaşayan 16 çeşitten oluşur ve Accipitridae familyasına aittir. Yeni Dünya Akbabaları ise Amerika kıtasında yaşayan 7 çeşitten oluşur ve Cathartidae familyasına aittir. Akbaba olarak adlandırılsalar bile iki dünyanın akbabaları tam olarak akraba değildir, sırf benzeri özellikler taşırlar. Ülkemizde İç Anadolu bölgesinde yaşayan akbabalar ise Kara Akbaba olarak isimlendirilirler. 

Akbabalar yalnızca leş yer:

Doğada yaşayan pek çok canlı leş yer, mesela sırtlanlar. Lakin akbabalar sadece leş yemektedirler. Nadir de olsa yaralı hayvanları avlarlar ama beslenme nizamları leş yani daha evvel ölmüş hayvanları yemek üzerine konseyidir. Bu özellikleri nedeniyle akbabalar, karada yaşayan tek omurgalı leş yiyici olarak anılırlar. Karada yaşayan öteki leş yiyiciler kurt sinekleri ve oyun böcekleridir lakin onlar omurgasızdır.

Mide asitleri bir kemiği bile parçalayabilir:

‘Leş yesin doğal afiyet olsun bize ne lakin nasıl oluyor da çürüyen ette bulunan bakteri akbabaları hasta etmiyor?’ diyorsanız karşılık mide asidinde zımnî. Akbabaların midesinde üretilen asit, 1.0 pH kıymeti ile dünyadaki hayvanlar ortasındaki en düşük pH kıymetine sahiptir. Bunun manası, akbabanın mide asidinin çok asidik olmasıdır. Bu asit tüm bakterileri yok eder. Ama bu asit birebir vakitte mideyi kendi kendine yok edecek düzeyde aşındırıcı olduğu için akbabalar orta sıra kemik yutar. Böylelikle asit mideye ziyan vermeden diğer şeylerle ilgilenir.

Akbabaları tehdit ederseniz size saldırmazlar, midenizi bulandırırlar:

Birinin kustuğunu gördüğü vakit midesi bulananlardansanız akbabalardan uzak durmanız en yeterlisi. Zira bir akbaba kendini tehdit altında hissettiği vakit saldırmak yerine olduğu yere kusar. Bunun gayesi, yükü hafifleterek çok daha süratli bir halde yükselip çok daha süratli bir biçimde uçmaktır. Akbabaların leş yediğini düşünürsek ortaya çıkan şeyin oldukça mide bulandırıcı olmasının yanı sıra mümkün bir avcı için dikkat dağıtıcı olduğu da açık. 

İdrar yapma formları kullanışlı ancak biraz garip:

Kuşların nasıl idrar yaptığını hepimiz az çok biliyoruz ancak mevzu akbabalar ise bildiklerinizi unutun. Zira onlar, ürohidroz ismi verilen bir süreç ile bacaklarını uzunluktan boya ıslatacak formda idrar yaparlar. Nedeni kolay: akbabalar daima leşler ortasında gezerler ve bilhassa bacakları leşlerden bakteri kapar. Mide asidi midedeki bakteriyi öldürürken idrar da bacaktaki bakterileri öldürür. Bacağa yapılan idrar tıpkı vakitte yaşadıkları kurak iklimlerde serin kalmalarını sağlar. 

Sıcak demişken akbabaların evrimsel olarak kazandıkları öbür bir hünerden daha bahsedelim. Akbabalara korkutucu bir imaj veren kel başlarının nedeni de sıcaktan korunmaktır. 40 derecenin üzerindeki Afrika ülkelerinde bile bu sayede hayatta kalan akbabalar, şöyle bir başlarını uzatıp kanatlarını açtıkları anda beden ısılarının büyük bir kısmını kaybederek serin serin oturmaya devam ederler.

Etrafta bir meyyit varsa akbaba bunu bilir:

Elbette bunu içine doğan mistik bir güç sayesinde bilmiyor. Akbaba için meyyit demek, yemek demektir. Akbabalar, dünyada bilinen en güçlü koku duyusuna sahip kuşlardır ve bir leşin kokusunu neredeyse iki kilometre öteden alırlar. Yeni Dünya Akbabaları, Eski Dünya Akbabalarına nazaran çok daha güçlü bir koku alma duyusuna sahiptir. O denli ki Hindi Akbabasının duyu organı, öbür akbabalara nazaran dört kat daha büyüktür. 

Eski Dünya Akbabaları bu bahiste evrimsel olarak öteki bir hünerlerini geliştirmişlerdir. Onlar, çok yeterli görürler. Açık bir habitat ortamında yaşadıkları için şöyle bir yükselip de etrafta bir tıp attıkları vakit kim meyyit, kim yaralı çabucak görürler ve yavaşça yanına inerek karınlarını doyururlar. 

Akbabalar neredeyse büsbütün sessiz kuşlardır:

Tabii hepsi değil. Birtakım akbaba çeşitleri bildiğimiz kuş cıvıltıları üzere olmasa bile birtakım sesler çıkarırlar. Fakat Yeni Dünya Akbabalarının ses üretmek için kullandıkları sirenk organı gırtlakta değil, nefes borusunun altında olduğu için neredeyse büsbütün sessizdiler. Yeniden de biraz yaklaşıp kulak verirseniz birtakım tıslama ve homurtu gibisi sesler duyabilirsiniz. 

Yakında ortada akbaba falan kalmayacak:

Şaşırmadık değil mi? Bilinen 23 akbaba çeşidinin yarısından fazlası tehlike altında, dört tanesi ise kritik yok olma noktasında. Ruppell Akbabası olarak bilinen bir tipten dünyada sırf 22 bin tane kaldığı düşünülüyor. Siz bu satırları okurken tahminen daha da azalmıştır. Akbabaların bir kısmı kaçak avcılar tarafından avlanıyor, bir kısmı kaçak avcılar tarafından zehirlenen hayvanların leşlerini yiyerek zehirleniyor, bir kısmı ise yırtıcı tabiatta olmasına karşın her nedense bir veteriner tarafından ilaç verilen hayvanın leşini yediği için ilaçtan zehirleniyor. Akbabalar azaldıkça ortada kalan leşlerin bakterileri etrafa yayılıyor ve tüm doğayı etkiliyor.    

Kel başı, kambur sırtı ve uzun gagası ile popüler kültürde her vakit mevtle ilişkilendirilen akbabalar hakkında bazılarını birinci sefer duyduğunuz farklı bilgilerden bahsettik. Kendi halinde takılıp leş yiyen hayvana bile ziyan verdik ya ne diyelim.