Aşırı Çalışmaktan Depresyona Girmenin Sık Görüldüğü Japonya’daki Bu İşkolikliğin Sebebi Nedir?
Japonya ekseriyetle uzun çalışma saatleri ve klâsik çalışma ahlakıyla tanınır. Bu beşerler, sabahın birinci ışıklarına kadar ofistedirler ve toplumsal hayatları neredeyse sıfırdır. Pekala Japonları bu kadar uzun çalışma saatlerine mecbur bırakan nedir?
Her bir ülkenin çalışma saatleri ve iş şartları elbette farklıdır lakin bu noktada Japonlar, neredeyse herkesten ayrılmış durumda. Hayatlarındaki tek gaye, işlerinin kusursuz bir halde ilerlemesi ve sekteye uğramamasıdır.
Ancak bunun ardında illaki kimi nedenler olmalı.
Japonya’da uzun saatler çalışmak, âdeta bir ömür biçimi hâline gelmiştir.
Görev şuuru epey yüksek olan Japonlar, işlerine öylesine sadıktır ki kimileri, bu uzun çalışma saatlerinden ötürü vefatla burun buruna gelir. Hatta Japonya’da “aşırı çalışma nedeniyle ölüm” anlamına gelen bir terim bile vardır: Karoshi.
Dünyada en uzun çalışma saatlerine sahip ülkelerden biri olan Japonya’da, şirketlerin yaklaşık dörtte biri çalışanlarını ayda 80 saatten fazla mesaiyle çalıştırmakta. Ayrıyeten çalışma saatleri dışında kalan mesailer için de çoklukla ek bir fiyat ödenmemekte.
Hâlihazırda Japonya’nın kurumsal kültürü, kelamda maaşlı şahıslar tarafından yönlendirilir.
Japon kültürüne nazaran; çalışanların, daima şirketine bağlı olmaları ve tüm mesleğini birebir şirkette çalışarak geçirmesi beklenir. Ayrıyeten emekçilerin ofiste uzun saatler çalışmasının yanında, iş arkadaşlarıyla çeşitli etkinliklere katılacakları da varsayılır.
Hâl bu türlü olunca Japonlar, kendilerine muhtaçlıkları olan vakti ayıramaz. 2017’de yapılan bir ankette Japon emekçilerin yılda 20 gün müsaade hakları olmasına karşın, bu 20 günün sadece 10 gününü kullandıkları tespit edildi ve bu durum, öbür ülkelerle karşılaştırıldığında Japonya’nın en az müsaade yapan ülke olduğu gerçeğini ortaya çıkardı.
Aslında ülkenin çalışma ahlakı 1950’lerde başlayarak Japonya’yı, dünyanın 2. büyük iktisadı hâline getiren ekonomik büyümeye kadar uzanır.
Japonya’daki şirketlerde kültür, epeyce değerlidir ve şirketin başarısı, tek bir şahıstan fazla bir kümeye bağlıdır. Bu kıymet yargıları da Japonların %63’ünün fiyatlı müsaade aldığı vakitlerde hatalı psikolojisine büründüğünü gözler önüne serer.
Fakat bu noktada telaş verici bir şeyler var. Aslına bakarsanız uzun çalışma saatleri, mutlaka yüksek bir üretkenlik manasına gelmez. Japonya; ABD, Fransa, İtalya, Amerika ve Kanada ile karşılaştırıldığında ne yazık ki en düşük çalışma verimliliğe sahip olan ülke.
Yukarıda da bahsettiğimiz üzere çok çalışma sebebiyle vefat manasına gelen Karoshi, hükûmet tarafından yasal olarak tanınır ve bu terim; kalp krizi, felç yahut gerilime bağlı intiharla ilişkilendirilir.
Japonya’da her yıl yüzlerce Karoshi olayı rapor edilir ama kimi kaynaklar, bu hadiselerin eksik rapor edildiğini ve aslında gerçek sayının 10 katı olduğunu argüman eder.
Örneğin 2015’te, reklam firması olarak bilinen Dentsu şirketinin bir çalışanı vefat eder ve bunun sebebinin çok çalışmaya bağlı depresyon olduğu ortaya çıkar. Dentsu, çalışanlarını ayda 100 saatten fazla çalışmaya zorladığı için, çalışma saatlerini ihlal gerekçesiyle para cezasına çarptırılır.
O vakitler dava, geniş çapta ilgi uyandırır ve Japonya’da bir epey yaygın olan uzun çalışma saatlerine ve fazla mesailere tahlil yolları aranmaya başlanır. Bu olayla birlikte şirketin genel müdürü, istifa eder ve Dentsu, bu vefatın akabinde çalışanlarının 22.00’den sonra çalışmasına müsaade vermez.
Şimdilerde Japonya hükûmeti ve buradaki şirketler, çalışma saatlerini azaltmaya yönelik çalışmalar yapıyor.
Örneğin hükûmet, ofiste geçirilen saat sayısını azaltmak için yılda en az 5 tatil gününün mecburî hâle getirilmesine karar verdi. Ayrıyeten bir iş gününün sonu ile öteki iş gününün başlangıcı ortasında bir dinlenme vaktinin zarurî kılınmasına yönelik çalışmalar da devam ediyor.
Yine 2016’da “Dağ Günü” olarak isimlendirilen yeni bir tatil yürürlüğe kondu ve böylece Japonya’nın yıllı resmî tatil gün sayısı 16’ya çıktı.
Ek olarak hükûmet 2017’de şirketleri, çalışanlarının saat 15.00’te işten ayrılmasına müsaade vermelerine teşvik etmek gayeli, ayın son cuması ofiste daha az vakit geçirmeye yönelik Premium Friday isimli bir teşebbüs başlattı.
Fakat Japonlar tekrar bildiğini okumaya devam etti ve çalışanların sırf %4’ünden azının Premium Friday günü işten erken ayrıldığı ortaya çıktı.
Bu noktada tekrar Japon kültürünün devreye girdiğini görmek mümkün. Japonlar bireyden çok kümeye kıymet verdiği için, hiç kimse ofisten birinci ayrılan kişi olmak istemiyor ve bir bakıma sürü psikolojisiyle cuma günü çalışanların birçok, ofisi terk edemiyor.
Aslında Japonları uzun çalışma saatlerine boyun eğmeleri noktasında baskılayan bir sebep daha var.
Japonya iktisadı ne yazık ki tehlikede ve iktisadın sürdürülebilirliği için Japonların bir epey uğraş göstermesi gerekiyor. Bu ülke yaklaşık 42 yıldır “Dünyanın ikinci büyük iktisadına sahip ülke” unvanını elinde tutmayı başardı ama 2011 yılında bunu Çin’e kaptırdı.
Japonya bir iş gücü kriziyle karşı karşıya kalmış durumda. Doğum oranları süratle düşüyor, yaşlı nüfusu da tıpkı süratle artıyor. Bu da toplam nüfusun azalması manasına geliyor. Japonya’nın önümüzdeki 50 yıl içinde de yaklaşık üçte bir oranında küçülmesi bekleniyor.
Ülkenin iş gücü açığını telafi edebilmesinin şimdilik iki farklı yolu var: Robotlar yahut göçmenler.
Japonya, göçmenleri ülkesine kabul etme noktasında ekseriyetle çok istekli değildir ve yabancı emekçi yüzdesi, diğer büyük ekonomilere sahip ülkelerle karşılaştırıldığında hayli azdır.
Özetle, ülke göçmen almak durumunda kalmamak için robot teknolojisine başvurmayı denemekte. Ama robotların, Japonya’nın iş gücü için nasıl bir iş-yaşam istikrarı sağlayacağı şimdi soru işaretleri ortasında.
Ayrıca resmi bilgilere nazaran Japonya, aslında dünyanın en çok çalışan 22. ülkesi. Başı Meksika çekerken, Türkiye ise 14. sırada. Japonya’yı garipsiyoruz lakin bizler, Avrupa’nın en çok çalışan ülkeleri ortasında 1. sıradayız.
Bunun yanında birtakım ülkeler, yoğunluğu azaltmak için haftanın 4 günü mesai yapmaya başladı. Sizce de bu türlü bir uygulama epey mantıklı olmaz mıydı?
