Kadıköy’e Eski Zamanlarda “Körler Ülkesi” Denmesinin Ardında Yatan İlginç Mitolojik Hikâye

Turistlerin uğrak yeri olan ve ne vakit ziyaret etseniz bohem ruhuyla sizi içine çeken Kadıköy’ün eski vakitlerde “Körler Ülkesi” olarak isimlendirildiğini biliyor muydunuz?

Tarihî bir kökene ve mitolojik bir öyküye sahip bu ismin geçmişi, hiç kestirim edemeyeceğiniz bir hikayeye dayanıyor. Aslında sırf bir de değil, iki farklı sebebi olduğu düşünülüyor. Hangisine inanacağınız ise size kalmış!

Yunan hükümdarından Fatih Sultan Mehmet’e, oradan Nasrettin Hoca’ya kadar uzanacağımız “Kadıköy”ün isminin enteresan geçmişine birlikte bakalım.

Şimdilerde İstanbul’un en çağdaş bölgelerinden biri olan ve kuruluşu MÖ 675 olarak kabul edilen Kadıköy’ün geçmişi aslında oldukça eskiye dayanıyor.

MÖ 1000 yıllarında Fikirtepe’ye yerleşen Fenikeliler, Harhadon isminde bir ticaret kolonisi oluşturmuşlardı. Kent o kadar güçlenmişti ki Kadıköy’den İzmit’e kadar uzanarak bir ülkeye dönüşmüştü. 

Daha sonra Moda Burnu ve Yoğurtçu civarında yeni bir yerleşme oluşturup onun ismini da Halkedon (Kalkedon), yani bakır ülkesi koydular. Burası, Apollon Tapınağı ile ünlenirken Haydarpaşa Çayırı da yerlilerin at yarışı alanı olmuştu. 

Efsaneye nazaran, MÖ 7. yüzyılda Megara hükümdarı Byzas, yeni bir koloni kurmak için bir keşişe müracaata gitti.

Byzas’ın gittiği keşiş, yerleşim yeri olarak bugünkü Kadıköy’ü işaret ederek “Körler ülkesinin karşısındaki yerler size vatan olacak.” dedi. 

Aslında burada bir söz oyunu verdi. Yunancada “Khalkedon” kelimesindeki “khalkos”, “gümüş” manasına geliyordu. “Don” ise “diş” ya da “şehir” demekti. Münasebetiyle “Khalkedon”, “Bakır Diş” yahut “Bakır Şehir” olarak çevriliyordu.

Byzas, bu tavsiyeyi yanlış anladı.

Keşişin dediklerini uygulama fikriyle yola koyulan Byzas ve kavmi, antik devirlerde “Khalkedon” olarak isimlendirilen yere gitti. 

Zamanla bu öykü unutuldu ve “Kadıköy” olarak bildiğimiz yer, “Körler Ülkesi” ismiyle anılmaya başladı. Kısacası bir lisan oyunu, Khalkedon’un yanlış tercümesine sebep oldu ve bu isim yıllarca kullanılmaya devam etti.

Kadıköy’e “Körler Ülkesi” denmesinin gerisinde yatan öbür bir sebep daha olduğu düşünülüyor.

Yunan tarihçi Heredot tarafından aktarılan bir öbür efsaneye nazaran, keşişten öğüt alan Byzas ve kavmi, Sarayburnu’ndan karşı kıyıya bakarak “Bu kadar hoş bir yer varken orada yaşıyorlarsa bu beşerler kör olmalı.” dedi. Bölgeye yerleşen kavim ve kral, Byzantion kentini kurdu ve karşı kıyıya da körler ülkesi manasına gelen Kalkedon ismini verdi.

İstanbul’un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmet; Kalkedon’u, Nasrettin Hoca’nın kızının torunu olan İstanbul Kadısı Celalzade Hızır Bey’e verdi ve yerleşim yerinin ismi Kadıköy olarak değiştirildi.