Tam 44 Yıl Önce İstanbul Boğazı’nın Ortasında Yaşanan Korkunç Deniz Felaketi: Independenta Tanker Patlaması

Yıllardır pek çok faciaya şahit olduk. Bu facialardan biri de ülkemizde, İstanbul Boğazı’nın ortasında yaşandı. İnanması biraz güç lakin bu felaket, sonrasında da birçok olumsuzluk doğurdu.

15 Kasım 1979’da 96 bin ton ham petrol taşıyan Independenta isimli Romanya’ya ilişkin tanker ile Yunan gemisi Evriali, Haydarpaşa açıklarında çarpıştı. Bu trajik olay, İstanbul Boğazı’nda kayıtlara geçen en müthiş kazalardan biri olarak tarih sayfalarında yerini aldı.

Çarpışmanın tesiriyle yükselen ateş topu, gökyüzünü adeta bir cehenneme çevirdi. Tankerin içindeki 43 mürettebat, o müthiş anlarda hayatını kaybetti; çaresizlik çığlıkları Boğaz’ın sularında yankılandı. İstanbul Boğazı, bu trajik olayın akabinde alevler içinde kaldı. Yunan gemisi Evriali mürettebatından ise 7 kişinin öldüğü söyleniyor.

Yüzyıllardır huzurla akan bu sular, acının ve felaketin simgesi hâline gelmişti. Kıyıdaki binalar, alevlerin pençesine düştü; gökyüzü dumanla kaplıydı. Bir vakitler canlı ve coşkulu olan deniz, sessiz çığlıklarla dolup taşıyordu.

Independenta tanker faciası, İstanbul Boğazı’nda yaşanan en karanlık anılardan biriydi.

Libya’nın varlıklı petrol alanlarından alınan 96 bin ton ham petrolü Romanya’nın Köstence Limanı’na taşımak üzere yola çıkan Independenta isimli tanker, 15 Kasım 1979’da İstanbul Boğazı’nın sularına varmıştı. Lakin trajedi, Haydarpaşa açıklarında yaşandı.

Tanker, Karadeniz’den Boğaz’a giriş yapan Yunan bandıralı Evriali isimli gemi ile çarpıştı, akabinde hem beşerler için hem de etraf için yıkıcı bir olayın fitili ateşlendi. Bu vahim anlar, İstanbul Boğazı’nın tarihine kara bir leke olarak kazındı.

Yüksek bir sesle gerçekleşen patlamada kıyıdaki meskenlerin büyük bir kısmı ziyan gördü. Yalnız meskenler de değil; deniz, petrol atığıyla kaplandı. Binlerce canlı hayatını kaybetti, ekosistem mahvoldu. Patlamadan sadece birkaç hafta sonra, aralık ayının başında tankerde meydana gelen ikinci büyük patlama, evvelkilerden çok daha yıkıcı bir tesire sahipti.

Ardışık patlamaların neden olduğu yüksek alevler, yangın söndürme ve enkaz kaldırma çalışmalarını büyük ölçüde sekteye uğrattı.

Bu patlamanın şiddeti, metrelerce yüksekliğe ulaşabilen alevler ve kara dumanlarla birlikte gelmişti. Yangın söndürme ekipleri, harikulâde zahmetlerle karşılaşarak alevlere karşı gayret etmeye çalıştılar. Ancak bu patlama, evvelce alınan güvenlik tedbirlerini daha da zorlaştırdı ve yangınla çabada farklı bir zorluk düzeyi yarattı.

Patlama sonrasında yangının denetim altına alınması ve enkazın kaldırılması süreci, harikulâde bir dikkat ve uzmanlık gerektirdi. Bu kuvvetli misyon, kazanın tesirlerinin artmasına ve bölgenin kara bir perde ile kaplanmasına neden oldu. O denli bir zorluk ki 8 yıl enkaz kaldırılamadı.

İkinci patlama, Independenta tanker faciasının yarattığı dehşetin bir öteki yüzüydü; bölgeyi daha da güç duruma sokarak acı dolu bir kıssaya dönüştürdü.

Bilirkişi raporunda Yunan gemisinin büyük kusurlu olduğu yazıyordu.

İstanbullular, bu kazanın imajlarını hafızalarına kazıdılar. Zira yangın haftalarca sürdü. Kazanın akabinde ortaya çıkan petrol sızıntısı ise İstanbul Boğazı’nı mahvetmişti. Petrolün daha fazla yayılmaması için ABD, yaklaşık 1 km uzunluğundaki bariyeri Boğaz’a yerleştirdi.

Ancak İstanbul o dönemde eşi gibisi görülmemiş bir etraf felaketinin acı bir kurbanı olmuştu. Facianın akabinde yapılan araştırmalar, Boğaz’ın derinliklerinde yaşayan canlıların %96’sının kirlilik nedeniyle hayatını kaybettiğini gösterdi.

Bu çaresiz tablo, İstanbullu balıkçıların denizin ev sahipleriyle tekrar buluşabilmesi için uzun yıllar geçmesi gerektiğini gösteriyordu.

Boğaz’ın ortasında yaşanan bu kaza, Independenta tankerindeki 43 mürettebatın tamamının ömrünü yitirdiği trajik bir gerçekle sonuçlandı.

Sivil denizcilik tarihimizdeki en fecî kazalardan biri olan bu olay, o dönem tüm dünyada büyük bir yankı uyandırdı. Fakat insan hayatından daha fazlasını kaybeden İstanbul, maddi açıdan da büyük bir yıkıma uğradı.

Facianın sebep olduğu maddi hasar, o periyodun parasıyla 40 milyar lira olarak hesaplandı. Boğaz; yalnızca suyunu değil, aynı vakitte tarihini ve onlarca canı da kaybetti.

Gökyüzü o devirler siyaha boyanmıştı. Bu manzara, tahminen de İstanbul’da yaşayanlar için zihinlerinden asla çıkmayacak bir kâbusa dönüşmüştü. Daha da acı olan ise kazanın enkazı lakin 1987’de kaldırılabildi. Yani yıllar yıllar sonra… Bu görüntüyü senelerce görmek zorunda olanların bu acı tabloyu unutması üzere bir durum kelam konusu olabilir mi?

Kazayı hatırlatan dev tankerin enkazı, 1987’de Boğaz’dan kaldırıldı.

1987’ye gelindiğinde Tuzla’ya çekilen enkaz, bizlere makus birer hatıra bıraktı. Kazanın akabinde Boğaz’ın derinliklerindeki sessizlik, yaşam dolu bir ekosistemden kirlilik nedeniyle hayatını kaybeden canlıların acıklı feryatlarına, tankerde hayatını kaybeden insanların çığlıklarına dönüştü. 

Kemal Sunal’ın 1979 yılında çekilen Korkusuz Korkak sinemasının bu sahnesinde kazaya ilişkin duman manzaraları var: