Türklerin İslamiyet ile Tanıştığı Talas Savaşı’nı Nedeni, Sonuçları ve Önemiyle Açıkladık

7. yüzyılın sonlarında Orta Asya’da Türkler ile Çinliler ortasındaki rekabet kızışmıştı. Başka taraftan ise Araplar güçlenmiş ve bölgeye yanlışsız ilerlemişlerdi. Türklerin, Araplardan takviye istemesi ile birlikte 8. yüzyılda Talas Savaşı yaşandı. Bu savaş hem İslam hem de Türk tarihi için son derece kıymetlidir.

Göktürk Devleti’nin dağılmaya başladığı devirde Türk uzunlukları ortasında sonu gelmez bir rekabet başlamıştı. Türk uzunlukları ortasındaki bu rekabetin yanı sıra Çin tehdidi de hiç olmadığı kadar artmıştı ve dahası, Çinliler Türklerin iç işlerine direkt karışır hale gelmişti. Türgişler yine güçlenseler bile Karlukların Çinliler ile birlikte olmaları güç istikrarlarının sık sık değişmesine neden oluyordu.

Diğer tarafta ise yükselen bir Arap devleti vardı. O periyot şimdi yeni başa geçen Abbasîler, Orta Asya steplerine hakikat ilerliyorlardı. Türklerin Araplardan yardım istemesi ile birlikte Çinliler ve Araplar karşı karşıya gelerek Talas Savaşı’nı gerçekleştirdiler. Çinlilerin mağlup olduğu bu savaş kısa sürmüş olmasına karşın hem İslam dünyası hem de Türk dünyası açısından son derece kıymetlidir. 

Talas Savaşı öncesi Orta Asya’nın durumuna bakalım:

Türklerde klasik olarak devlet batı ve doğu halinde iki kısım olarak yönetilir. 7. yüzyılın ikinci yarısında Çin devletinin başına geçen Tang Hanedanı, Göktürk Devleti’nin batı kısmını kendisine bağlamıştı. II. Göktürk Devleti olarak da anılan devletin doğu kısmı ise ayaktaydı. Öteki yandan batıda yaşayan Türk uzunluğu olan Türgişler de epeyce güçlüydü.

II. Göktürk Devleti’nin başkanı Kapgan Kağan, Türgişleri de kendine bağlayıp Çinlilerin Batı Türkistan’ı ele geçirme planlarını bozmuştu. 8. yüzyılın birinci çeyreğinde ise yeniden bir Türk uzunluğu olan Karluklari Çinlilere bağlılıklarını bildirmişlerdi. Türk uzunlukları ortasında rekabet sürerken Çinliler işi daima karıştırıyordu. Öteki yanda ise Araplar güçlenmiş ve Orta Asya’ya gerçek ilerlemeye başlamıştı.

Diğer tarafta Abbasîler devri başlamıştı:

Dört halife devrinin akabinde İslam dünyası uzun yıllar Emevîler tarafından yönetilmişti. Sonraki yıllarda yaşanan olaylar sonucunda 750 yılında İslam Devleti’nin başına Abbasîler geçti. Abbasîler de Emevîlerin izlediği yayılmacı politikayı izlemeye devam ettikleri için yüzlerini Orta Asya’ya çevirmişlerdi.

8. yüzyılın birinci yıllarından itibaren Türkler ile Araplar ortasında sık sık savaşlar yaşandı. Bu savaşların kimilerini Araplar, kimilerini Türkler kazandı. Fakat Çin baskısı hiç olmadığı kadar arttığı için Türkler artık Araplarla savaşmak yerine onlarla birlik olma niyetini geliştirmeye başladılar. En sonunda yardım isteme vakti gelmişti.

Türkler, Araplardan yardım istiyor:

II. Göktürk Devleti ve Türgişler yıkılmaya yüz tutmuş halde dağınık bir yapıdayken Çinlilerle birlikte çalışan Karlukların durumu düzgündü. Ancak yeni bir Türk devletinin kurulmasından tasa ediliyordu. Çinliler tarafından Shi Guo Tudunu olarak atanan Bagatur Tudun, işte sadece bu kaygı yüzünden öldürülmüştü.

Bagatur Tudun öldürüldükten sonra oğlu canını kurtarmıştı. İntikam istiyordu lakin dağınık haldeki Türklerin bu türlü bir savaşa girecek gücü yoktu. Bunun üzerine etraf devletlerden yardım istedi. Bu yardım davetinde cevap veren Abbasîler oldu. En sonunda Çinliler ile Araplar karşı karşıya geldiler.

Talas Savaşı epey kısa sürdü:

751 yılının temmuz ayında Talas Ovası yakınlarındaki Atlah bölgesinde Çinli kumandan Gao Xianzhi’nin birlikleri ile Abbasî kumandan Ziyad b. Salih’in birlikleri karşı karşıya geldi. Savaş sadece beş gün sürdü ve Çinlilerin yenilgisi ile sonuçlandı. Çinlilerin kaybetmesinin nedeni, savaşın son günü Karlukların karşı tarafa geçerek onları iki ateş ortasında bırakması oldu.

Bazı kaynaklara nazaran 100 bin kişi olan Çin ordusunun yarısı öldürüldü, 25 bin kişi de esir alındı. Bu hezimet sonrası Çinlilerin Batı Türkistan’daki planları rafa kalktı. Karluklar kısa müddet içerisinde güçlenerek 766 yılında kendi devletlerini kurdular. Araplarla olan çatışmalar ise yerini dostluğa bıraktı. 

İyi lakin Talas Savaşı neden değerli?

Dünya tarihi içerisinde inceleyecek olursak Talas Savaşı küçük ve kısa süren bir muharebedir. Lakin hem İslam dünyası hem de Türk tarihi açısından yeni bir çağ başlattığını söylemek mümkün. İlk ve en kıymetli sonucu olarak Türkler ile Araplar ortasında bir dostluk başladı ve Türkler, İslamiyet ile tanıştı.

Esir alınan Çinliler sayesinde Araplar keten ve kenevirden üretilen kağıt ile tanıştı. Kağıdın yanı sıra Çinlilerin kullandığı barut ve pusula da Araplar tarafından öğrenildi. Tüm bu yenilikler, Arapların sonraki yüzyıllarda medeniyetini geliştirmesinin önünü açtı. Haçlı Seferleri ile birlikte bu icatlar Avrupa’ya taşındı. 

Türklerin Müslüman olması Talas Savaşı ile mi başladı?

Talas Savaşı’na kadar Türkler ile Araplar düşmandı ve bu nedenle düşmanın dini olarak görülen İslamiyet’e karşı da pek bir sıcaklık yoktu. Savaş sonrası iki millet ortasında başlayan dostluk bağlantıları sayesinde Türkler İslamiyet ile tanıştılar. Tarihi olarak Türklerin Müslüman olmaya başladığı birinci devrin Talas Savaşı sonrası olduğunu söylemek mümkün.

Elbette binlerce yıllık gelenekler bir günde değişmedi ve Türkler de bir günde Müslüman olmadılar. Ancak yıllar içerisinde yaşanan gelişmeler ile İslamiyet Türkler ortasında da yayılmaya başladı. Yani Talas Savaşı hem Türk dünyası hem de İslam tarihi açısından son derece kıymetlidir. 

Türklerin Araplarla ve İslamiyet ile tanıştığı birinci olay olan Talas Savaşı tarihinden, ehemmiyetinden ve sonuçlarından bahsettik. Talas Savaşı olmasa neler olurdu bilinmez lakin dünyanın bugünkü halinde olmayacağı kesin.