Neredeyse Üçüncü Dünya Savaşı’nı Başlatacaktı: Soğuk Savaş Döneminin En Kritik Olaylarından Berlin Buhranı

İkinci Dünya Savaşı sonrası başlayan Soğuk Savaş periyodunun en kritik olayı Berlin Buhranı’dır. Savaş sonrası aslında ikiye bölünmüş Almanya’nın Berlin kenti üzerinde ABD ve SSCB’nin girdiği güç çabası yıllarca sürmüş ve en sonunda Berlin Duvarı’nın yapılması ile noktalanmıştır.

İnsanlık tarihinin gördüğü en kanlı olayların yaşandığı İkinci Dünya Savaşı sona erdiği vakit dünya eskisi üzere değildi. Pek çok ülke yıkılmış, pek çok ülke ortaya çıkmıştı. Hem yıkımın hem de tekrar doğuşun yaşandığı ülke ise Almanya oldu. Almanya doğu ve batı olarak ikiye ayrıldıktan sonra Soğuk Savaş koşulları gereği ABD ile SSCB ortasında paylaşılmıştı.

İşte Berlin Buhranı olarak da bilinen Berlin Krizi tam da bu nedenle ortaya çıktı. Her iki güç de Berlin üzerinde hak argüman ediyor ve idarelerin kendi istedikleri üzere oluşmasını talep ediyorlardı. 1958 yılında ise fitil ateşlendi ve olaylar düzgünce kızıştı. 1961 yılında Berlin Duvarı’nın inşa edilmesi ile sona eren Berlin Buhranı boyunca Soğuk Savaş periyodunun en gergin vakitleri yaşandı.

Her şey Almanya’nın İkinci Dünya Savaşı’nı kaybetmesi ile başladı:

1939 – 1945 yılları ortasında yaşanan İkinci Dünya Savaşı’nın eli kanlı diktatörü Adolf Hitler, bir sığınakta kendi canına kıydıktan sonra resmen Almanya savaşı kaybetmiş oldu. Almanya, savaşın galibi olan Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Fransa ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği tarafından dört kesim olarak işgal edildi.

1948 yılında Sovyetler, Berlin kentini abluka altına alınca işler kızıştı. Bu nedenle ABD, Birleşik Krallık ve Fransa ellerindeki toprakları birleştirerek 23 Mayıs 1949 tarihinde Federal Almanya Cumhuriyeti’ni kurdular. Sovyetler ise kendi işgal ettiği bölgede 7 Ekim 1949 tarihinde Demokratik Alman Cumhuriyeti’ni kurdu. ABD dayanaklı taraf Batı Almanya, Sovyetler dayanaklı olan taraf ise Doğu Almanya olarak anılır.

Berlin Buhranı’nı başlatan Kruşçev’in konuşması oldu:

Dönemin Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Başbakanı olan Nikita Kruşçev, 1958 yılının 10 Kasım günü bir konuşma yaptı ve ABD’ye baş tuttu. Açık bir halde ABD’nin, Birleşik Krallık’ın ve Fransa’nın Berlin’i işgal projelerini sonlandırmasını istedi. Dahası, şayet bu istekleri kabul edilmezse İkinci Dünya Savaşı sonrası imzalanan mutabakata uymayacağını duyurdu.  

Dönemin Amerika Birleşik Devletleri Lideri Dwight D. Eisenhower durur mu yapıştırmış karşılığı; hayır. Berlin hakkında yapılan muahedeye uyduklarını söyleyen Eisenhower, Kruşçev’in tüm taleplerini reddetti. 27 Kasım günü SSCB, savaş sonrası Almanya ve Berlin hakkında yapılan tüm mutabakatları reddettiklerini duyurdu. 

Yeni bir dünya savaşının çıkmasından endişelenmiş olsa gerek Kruşçev asla askerî bir tehditte bulunmadı. Lakin Sovyetleri herkes biliyordu ve söylenmese bile olacaklar ortadaydı. Zaten Kruşçev Berlin’in bir Sovyet kenti olmasını değil, özgür bir kent olmasını istiyordu. 

Batı Almanya kapitalizmin simgesi haline gelmişti:

O periyodun kurallarını biraz daha ayrıntılı açıklamakta fayda var. Batı Almanya, ABD başta olmak üzere dünyanın en büyük kapitalist güçleri tarafından desteklendiği için cıvıl cıvıldı. İnsanlar bol bol yemeğe ulaşıyor, özgürlüklerin tadını çıkarıyor, sanat yapıtları üretiyor ve tıpkı bir ABD kentinde üzere her istediklerine ulaşıyorlardı.

Doğu Almanya ise maalesef komünizmin nefesini ensesinde hissediyordu. Evet, kimse aç değildi lakin ideolojik olarak sonlandırılmış hayli gri bir dünyada yaşıyorlardı. Bu nedenle batı tarafı ile kendi tarafları ortasındaki keskin zıtlığı net bir formda görebiliyorlardı. Natürel bunun sonucu olarak akın akın batı tarafına göç yaşanıyordu lakin bu göçler Sovyetler müsaade vermediği için kaçak yollarla yapılıyordu.

Gelin hele oturup konuşalım da bu uçak ne?

ABD tarafı Berlin’deki özgürlüğün korunması ismine kesinlikle kendi güçlerinin bölgede olması için ısrarcı davranıyordu. En sonunda Dwight D. Eisenhower ve Nikita Kruşçev, Camp David isimli bölgede 1959 yılının Eylül ayında bir ortaya geldiler. Farklı fakat görüşme hiç de kötü geçmedi ve taraflar uzlaşır üzere oldu.

1960 yılının Mayıs ayında taraflar Paris’te yine görüşeceklerdi. Ancak tekrar bir savaş çıkaracak kadar kritik bir olay yaşandı. SSCB, kendi toprakları üzerinde U-2 tipi bir ABD casus uçağı düşürdüğünü duyurdu. Yani liderler oturup çay içerken toprakları üzerine casus uçaklar geziyormuş. Alışılmış tarihe U-2 Krizi olarak geçen bu olay sonrası tüm ipler koptu.

Kennedy gelince işler uygunca raydan çıktı:

1961 yılında John F. Kennedy, yeni ABD lideri olarak misyona başladı. Yeni lidere da baş tutan Kruşçev, 1961 yılında Nisan ayında yapılan Viyana Zirvesi’nde bu iş aralık ayına kadar çözülmezse Doğu Almanya ile farklı bir mutabakat imzalayacaklarını duyurdu. Kennedy ise 150 bin yeni asker ile bir harekât planı duyurusu yaparak karşılık verdi.

Kennedy ile görüşen ve ondan takviye alan Batı Berlin Belediye Lideri da açıkça Kruşçev ile alay ediyordu. ABD tarafından yapılan açıklamalara nazaran o periyot her günden binden fazla kişi Doğu Almanya’dan Batı Almanya’ya kaçak yollarla giriş yapıyordu. Batı için bir sorun yoktu fakat bu türlü giderse yakında doğuda insan kalmayacaktı. Sovyetler bir tedbir almak zorundaydı. 

Berlin Buhranı, kentin ortasına yapılan koca bir duvarla son buldu:

1961 yılının 13 Ağustos sabahı Berlin halkı kenti ikiye bölen dikenli tellerin kaldırıldığını gördü. Hayır bu bir birleşme değildi. Aynı gün dikenli tellerin olduğu alana metrelerce yükseklikte bir duvar inşa edilmeye başladı. Natürel ABD bu durumu çabucak kınadı fakat yeniden de duvar yapıldı.

Berlin Duvarı sonrası Doğu Almanya SSCB ve Doğu İttifakının, Batı Almanya ise ABD ve Batı İttifakının kalesi haline geldi. Duvarın yıkıldığı 9 Kasım 1989 tarihine kadar da işler böylelikle sürüp gitti. 

Aslında duvarın yapılış hedefi batılılara karşı bir savunma çizgisi kurmak değil, doğuluları bölgede tutmaktı. Yani bu açıdan bakacak olursak Sovyetler idaresi, Doğu Almanya’da yaşayan vatandaşların Batı Almanya tarafına geçmelerini engellemek için bu duvarı örmüştü. Başarılı da oldu.

Soğuk Savaş devrinin en kritik olaylarından bir tanesi olan Berlin Buhranı nedir, sebepleri ve sonuçları nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtladık. Artık medeniyet geliştiği Avrupa hudutlarına duvar örmüyor, gelenleri direkt olarak vurmayı tercih ediyor.