Madenleri Altına Dönüştürmenin Yolunu ve Ölümsüzlüğü Bulmak İsterken Hayatımızı Kolaylaştıran İcatlara da İmza Atan ‘Simya’ Tam Olarak Nedir?

Kimine nazaran şarlatanlık, kimine nazaran de ‘sözde’ bilim olan simyanın temel emelleri, ölümsüzlüğü bulmak, kıymetsiz madenleri altına dönüştürmek üzere kiminin saçma sapan da diyebileceği, ulaşılması imkansız amaçlar olsa da maksadı dışında simya, insanlığa ve bilime katkıda bulunmuştur.

Simya, ilk olarak antik çağda yaşayan insanların öteki diğer metallerden altın parçacıkları üretme hayali için yapılan çalışmalar ismi altında çıkmış bir uygulama olarak biliniyor. 

Asıl emel bu olsa da vakitle simya emelinin çok dışına çıkarak; hastalıklara şifa, vefata çare üzere daha da hayali bir uygulamaya dönüştü. Bu cins vaatler vermesinden ötürü simya, ortaçağ döneminde epeyce yüksek bir popülarite yakalamıştı. Pekala, kısmen deneye, kısmen büyüye dayalı simya aslında ne?

Simya nedir? Tarifine bakalım:

Simya, söz kökeni olarak Arapçadaki (al-Kimiya) sözünden geliyor. Bunun İngilizce’ye ‘’Alchemy’’ olarak geçtiği biliniyor. Simya, tabiatın ilkel yollarla araştırılmasına, bu araştırmalarda ise çeşitli büyü, sihir ve deneme yanılma sistemlerini temel alınıyor.

İlk olarak simya, kurşun metalini altın metaline dönüştürme emeliyle ortaya çıkıyor. Sonrasında ise taşlara ve metallere daha manevî bir gözle bakılıyor. Hatta simya ile uğraşan beşerler, devamında ölümsüzlüğü sağlayan ‘’felsefe taşı’’ hakkında bile bir arayışa girdiler. Bu bahisten alt başlıklarda daha ayrıntılı bahsedeceğiz.

Peki simya bir bilim midir, değilse neden?

Simyanın bilim olduğu hakkında epey yaygın bir inanış var. Ancak simya asla bir bilim kolu olmadı. Yalnızca tıp, fizik üzere bilim kısımlarından yararlandı ve yapılan deneyler asla objektif bir formda ele alınamayacağından ötürü simyanın bir bilim kolu olması pek te düşünülemez.

Biraz daha açalım; Simya nedir, neyi maksatlar?

Simya, tıp, fizik üzere birçok bilim kolunu bünyesinde barındırıp içerisine büyü sihir kataraktan hem doğayı araştırma hem de manevî bir ideoloji disiplini terimi olarak isimlendirilebilir.

Simyacıların çoğunluğuna kelamda bilim insanı (pseudo-scientist), kaçık, şarlatan üzere isimler takılması epeyce olağan karşılanabilir. Zira araştırdıkları şeyler bilimden uzak, olağan dışı şeylerdi. Simyanın emelleri ortasında; kurşunu altına çevirme, zehirler üretme, sihirli iksirler üretme üzere ütopik diye nitelendirebileceğimiz birçok ögenin bulunması bu tarifi onaylar nitelikte.

3 temel gayesi vardı: Simyanın çalışma alanları nelerdir?

• Ölümsüzlük iksirini yaratmak.
• Ölen bir kişiyi hayata döndürmek.
• Değersiz metallerin altına dönüştürülmesi. 

Simyanın aslında 3 temel maksadı olmasına karşın gayesi dışında her şeye, neredeyse günümüzde kullandığımız birden fazla eserde katkıları vardır. Evet simyanın temel maksatları, ortak çalışmaları özünde bu 3 temel hedefi gerçekleştirmekti. Ancak simyacılar; mürekkep, cam, kezzap, şap, ipek, barut, seramik üzere birçok maddeyi buldu. Hedefleri dışında her şeyi insanlığa kazandırdılar dersek yanlış olmaz.

Tarihteki en değerli simyacılar kimlerdir?

• İbn-i Sina (Avicenna)
• Aristoteles
• Thales
• Anaximenes
• Ebu Bekir El Razi

Simyacıların birçoklarına şarlatan diyebiliriz lakin ortalarında nitekim simyayı kullanarak ilaçlar üreten İbn-i Sina üzere ‘modern tıbbın babası’ diyebileceğimiz bireyler, en büyük düşünürlerden Aristo üzere düşünürler de bulunuyor. Haydi bu değerli şahısların simya kullanarak yaptığı çalışmalara göz atalım.

Modern tıbbın babası İbn-i Sina’nın simya alanındaki çalışmaları:

İbn-i Sina, batı ismiyle (Avicenna) dediğimizde aklımıza birinci türlü türlü ilaçlar ve tıp alanındaki çalışmalarının gelmesi hayli olağan karşılanabilir. İbn-i Sina herkes tarafından tıbbın babası olarak kabul ediliyor. Fakat çalışmaları yalnızca TIP bilimi ile sonlu değildi.

İbn-i Sina’nın birçok bitkiyi kullanarak ilaçlar yaptığı, düzgün dozlarda karışımlar hazırladığı biliniyor. Bunun yanı sıra birçok kimyasalı keşfeden İbn-i Sina, astronomi, kimya, fizik ve ideoloji üzere birçok bilim kısmıyla da uğraşmıştır.

Felsefenin temelini atan Aristo ve simya:

Düşünce ve fikirleriyle hâlâ günümüzde ideolojinin en büyük düşünürlerinden biri olan Aristoteles, fikir yapısıyla simyanın savunduğu şeye aslında hayli yakın. Simya, dünyanın hatta kozmosun 4 elementten oluştuğunu öne sürüyor. Aristo ise unsurun atomdan, Dünya’nın toprak, hava, su ve ateşten oluştuğunu düşünüyor.

Thales ve Simya:

Thales, aslında bir matematikçi olsa da ideoloji ve simya ile ilgili çalışmaları da olmuştur. Bu simya çalışmalarında unsurun asıl hususunun su olduğunu düşünüyor ve her şeyin temelinde su olduğunu savunuyor. Thales, o devirde simyacıların bilmediği, şu an herkesin bildiği bir şey kattı simyaya. Bu suyun, katı, sıvı ve gaz olarak 3 farklı halinin olduğuydu.

Thales’e aykırı kanısıyla: Anaximenes

Anaximenes’de aslında bir tabiat filozofu ve düşünür olarak biliniyor. Öte yandan niyet olarak Thales ile zıt düşüyorlar. Bunun sebebi ise ana husus olarak sıvıyı değil, havayı daha baskın olarak görüyor.

Yaşam için havanın sudan daha kıymetli olduğunu düşünüyor. Etrafta havanın sudan daha fazla alan kaplaması da Anaximenes’in böyle düşünmesini sağlayan ögelerden.

Ebu Bekir El Razi ve eczacılık:

Babası eczacı olan Ebu Bekir El Razi, babası vefat ettikten sonra da eczacılık işini devam ettiriyor. Ebu Bekir son derece değerli bir bilim adamı olarak kabul ediliyor. Farklı alanlarda 200’den fazla kitabı olan Ebu Bekir, birebir vakitte alkol ve gaz yağını bulmasıyla da biliniyor.

En kıymetli keşiflerinden biri kızamık ile çiçek hastalığının farklı birer hastalık olduğunu öne sürmesi olarak biliniyor. Ayrıyeten simyanın şarlatan kısmına, kıymetsiz metallerin altına dönüştürme hayalinden vazgeçmeleri ismine birçok telaffuzda bulunuyor, bu türlü bir şeyin mümkün olamayacağını savunuyor.

Simyanın temel emellerinin çok saçma ve bilimden uzak olduğunu biliyoruz. Lakin dolaylı yollardan da olsa simyanın bilime olan katkısını görmezden gelemeyiz. Çağdaş tıpta bile antik çağlarda kullanılan kimi ilaçların tesirlerini gözlemleyebiliyoruz. Lakin ölümsüzlük yahut değersiz metali altına dönüştürme eforları büsbütün bir hayalden ibaret ve bu türlü bir şeyin olamayacağı biliniyor.