Anadolu’da Bazı Çocuklara “Satılmış” Gibi İsimler Koyulmasının İlginç Bir İnanışa Uzanan Nedeni

Şimdiki ebeveynler, çocuğuna isim verirken binlerce sefer düşünüyor, pekala evvelden hiç düşünmeden koyulan isimlere sahip çocukların cürmü ne de “Satılmış” üzere garip isim taşımak zorunda kaldılar? “Bir insan, çocuğuna neden Satılmış ismini koyabilir!” diye düşünenlerdenseniz yazımızı okumaya devam edin.

Konuyu araştırırken Satılmış türevinde birçok isimle de karşılaştık. Bilhassa kız versiyonu olan “Satı” da bu isimle tıpkı manaya sahip. Ancak bu, Anadolu’da pek bilinen bir şey değil; beşerler babaanne, dedelerinin isimlerini aldıkları için koyulan isme de pek takılmamışlar.

Kimse çocuğunun makus olmasını istemez diye düşünüyoruz elbette, doğal ki istemez istemesine de nereden geldi öyleyse bu Satılar, Satılmışlar?

Anadolu’da çok evvelden doğumlar doğal yollarla gerçekleşiyordu.

Hastane üzere bir imkanın bulunmadığı bu devirlerde, elbette hastalıklara çabucak müdahale edilemiyordu. Doğal ortamda doğan ortalama her 4-5 bebekten birisi ölüyordu. Arka arda çocuk kaybeden aileler, bunun lanetli bir durum olduğunu ve berbat bir güç tarafından yapıldığına inanıyorlarmış. Yani bir tıp Şamanizm ritüeli.

Kötü gücün, doğan çocuğu öldüreceğinden doğan inanç, çocuğun öbür bir konutta büyümesine neden oluyormuş. Oburunun meskeninde büyütülen çocuğun makus ruhlardan arındığı ve bu formda hayatta kaldığı düşünülürmüş. Bu çocuk, çok sonra anne ve babası tarafından satın alınır, kendisine de “Satılmış, Satılgan, Satı, Satıvaldı, Satındı, Satkın” üzere isimler verilirmiş.

İnanışa bakılırsa yer altında var olan berbat bir ruh, çocukları çalmakta ve satmaktadır.

Çocuklarının ölmesini istemeyen aileler, çocuklarına bu üzere isimleri vermekten de geri durmamışlar. Bu da bir gelenek halini almış. Bugün kimi yörelerde, hâlâ çocuğu olmayan şahıslar, bir su başında ulu bir ağaç altında dilek dilerler, çocukların buralarda satıldığına inanırlar. Bir nevi ibadet olan bu ritüel sonrasında, talih yapıtı çocuğu olanlar da tekrar tıpkı biçimde çocuğa “Satılmış” ve “Satı” ismini verirler. Bu uygulamanın Amasya’da epeyce yaygın olduğu biliniyor.

Bunun bir öteki örneği de “Yaşar” isminde gizli.

Bu ismin de verilme kıssası çabucak hemen tıpkı. Anadolu’da hastalıklardan ölen çocuklarından ötürü bir sonraki doğan bebeğe “Yaşar” isminin verilmesi, ailenin bebeğin hayatta kalmasını sağlayacağını düşündükleri bir nevi ritüeldir.

Sözün özü, tahminen görüldüğünde dalga geçilen “Satılmış” ve türevi isimler, aslında ailelerin yegâne evlatlarını kaybetmemek uğruna yaptıkları bir uygulamaydı. Evvelden kurallar günümüzdeki üzere olmadığı için doğan çocuklar hayata tutunmakta zorlanıyordu. Bu yüzden bu tıp isimlere umut bağlamak, o devrin psikolojisi açısından hiç de yadsınamaz.