Geçmişten Günümüze, Türkiye’de Erişim Engeli Getirilmiş Siteler (Aralarında, “Ne Alaka?” Diyeceğiniz Siteler de Var)

Türkiye pek çok internet sitesini engellemesiyle dünya çapında bir tanınırlığa sahip. Kimilerine birinci elden şahit olduğumuz bu sitelerin engellenmesi çok can sıkıcı olabiliyor. Dünya’da bizim kadar çok VPN kullanan ülke yoktur herhalde diyerek mevzumuza başlıyoruz.

Türkiye, geçmişten günümüze pek çok siteyi engellemesiyle biliniyor. Bu yasaklara, günümüz kuşağı pek çok kere şahit olmuştu. Ortalarında Twitter, YouTube, Vikipedi üzere büyük sitelerin de bulunduğu bu listede, size “Bu neden engellenmiş artık ya?” dedirtecek siteler de var.

Basın özgürlüğü dünya geneli sıralamalarında 154. sırada yer alan Türkiye’nin, bu sitelere erişim mahzuru koyduğunu görmenizin sizi şaşırtmayacağını düşünüyoruz, hazırsanız başlayalım…

Günümüzün vazgeçilmez görüntü platformlarından YouTube, tam 6 sefer yasaklanmıştı!

Küçük çocukların aşığı, pek çok internet kurdunun vazgeçilmez adresi YouTube, geçmişte pek çok defa erişim pürüzüne maruz kalmıştı. Gelin bu 6 sefer engelin sebeplerine teker teker bakalım:

• 6 Mart 2007: Site birinci sefer, Kostas Papafloratos isimli Yunan bir kullanıcının Atatürk’e hakaret içerikli sözler kullanarak yayınladığı görüntü sebebiyle engellendi. YouTube’un görüntüyü platformundan kaldırmasının akabinde erişim pürüzü de açıldı. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı Basın Savcısı Nurten Altınok, sitedeki hakaret içeren ögelerin kaldırılması durumunda erişim yasağının da kalkacağını söylemişti. Gerçekten, Youtube görüntüyü kaldırmıştı.
•  17 Ocak 2008: YouTube, bir kere daha Türk Ulusu ve Atatürk’e hakaret içerikli görüntülerinin yayınlanması üzerinde erişim pürüzü yemişti. Ankara Cumhuriyet Savcılığı Basın Savcısı Nadi Türkaslan, bu sitedeki manzaraların yalnızca Türkiye veritabanının kaldırıldığını, dünya üzerindeki bilgi tabanının kaldırılmaması halinde sitenin açılmayacağını söylemişti. YouTube, görüntüyü veri tabanından sildikten sonra erişim pürüzü açılmıştı.

• 13 Mart 2008: 2 ay sonra YouTube, yeniden birebir münasebetle bir sefer daha erişim pürüzü yemişti. Hatta periyodun Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan bu bahse yönelik “Ben giriyorum, siz de girin” açıklamasında bulunmuştu. DNS ayarlarını değiştirerek siteye erişim sağlayan kullanıcılar, bu sefer DNS’in de engellenmesinin akabinde VPN kullanmak zorunda kalmışlardı. Ekim 2010’da görüntünün kaldırılmasının akabinde erişim engeli kalkmıştı.

• 3 Kasım 2010: Ekimde kaldırılan pürüzün akabinde; Deniz Baykal’ın bâtın görüntülerinin YouTube üzerinde paylaşılması üzerine 1 ay sonra tekrardan erişim pürüzüne maruz kalmıştı. İmgeler kaldırıldıktan 2 ay sonra erişim mahzuru açılmıştı.

• 27 Mart 2014: Devrinin MİT Müsteşarı, Bakanlık Müsteşarı ve Genelkurmay 2. Orgeneral Başkanı’nın; Vaktin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun ofisinde konuşulan ses kayıtlarının YouTube’da yayınlanması üzerine tekrardan erişim manisi yemişti.. Ses kaydının site üzerinden kaldırılması sonucunda, site tekrardan 3 Haziran’da açılmıştı.

• 6 Nisan 2015: Anadolu Ajansı “Savcı Mehmet Selim Kiraz’ın öldürülmesine ait soruşturmaya bahis manzara, ses ve görüntülerin yayınlandığı internet sitelerinde erişimin engellenmesine” dair karar verdiğini açıklamıştı. Bu sitelerin içerisinde X (Twitter) platformu da dahildi.

Bir vakitler muteber bulduğumuz Vikipedi de bu yasaktan nasibini almıştı.

Vikipedi’nin Türkiye’yi terör örgütleri ile işbirliği içerisinde gösterdiği içerikleri yayınlayan site, 29 Nisan 2017’de erişime engellenmişti. 

Üstelik bu içeriklerin kaldırılması konusunda Vikipedi uyarılmış ve makul bir müddet verilmiş lakin site, bu içerikleri kaldırmamakta oldukça ısrarcı olmuş anlaşılan. Pürüze yönelik geçtiğimiz yıllarda Wikimedia, #WeMissTurkey (#TürkiyeyiÖzledik) isimli etiketiyle erişim pürüzünün kaldırılmasını istemişti. 2018’de bu mevzu özelinde resmî YouTube hesaplarından Türkiye’ye özel bir görüntü bile hazırlamıştı. Ocak 2020’de yapılan itirazlar sonucu erişim pürüzü kaldırılmıştı.

Türkiye’nin en çok ziyaret edilen siteleri ortasında yer alan Ekşi Kelamlık ise hâlâ erişime kapalı.

Dönem devir sürekli erişim manisi getirilen site, 2023 yılının Şubat ayında bir defa daha erişim mahzuru yedi. Günümüzde öbür bir domain üzerinden site kullanıma açık olsa da, yepyeni siteye girmek mümkün değil. Bu erişim pürüzünün sebebi ise: Geçtiğimiz Şubat ayında yaşadığımız Kahramanmaraş merkezli zelzele dolayısıyla, afet sonrası sitede yığılma olmuş ve bilgi kirliğinin önüne geçilememiş.

Platformdaki muharrirlerin kamuoyunu yanlış bilgilendirme ve toplumu yanlış yönlendirmesi nedeniyle de bu mahzur hâlâ devam etmekte.

Erişim pürüzü denilince alışılmış ki X (Twitter)’i bu listeye dahil etmesek olmazdı. Nedir bu kuşun çektikleri?

Daha evvel ülkede pek çok tartışmaya sebep olan X (Twitter), bu furyadan nasibini almasa olmazdı. Geçmişte çokça erişim kısıtlaması getirilen site, 20 Mart 2014 tarihinde Ahmet Davutoğlu’nun ofisinde konuşulan ses kayıtlarının platformunda yayınlanması üzerine yasaklanmıştı. Devrin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ise bu pürüze yönelik şu kelamları kullanmıştı: “Twitter mivitır hepsinin kökünü kazıyacağız. Milletlerarası topluluk şunu der, hiç beni ilgilendirmiyor”

Dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ise bu hususa yönelik bir gönderi paylaşmıştı:

Bu yasağın daha sonra, 3 Nisan’da AYM (Anayasa Mahkemesi) tarafından erişim mahzurunun kaldırıldığı duyurulmuştu. 6 Nisan 2015’te Savcı Mehmet Selim Kiraz’ın öldürülmesinin akabinde, imajların Twitter’da paylaşılması üzerine tekrardan bir erişim mahzuru yemişti. İmgelerin mecradan kaldırılması sonucunda pürüz kaldırılmıştı. 

Zaman vakit yavaşlatma uygulanan bu platform, geçmişten beri YouTube ile birlikte en çok kısıtlanan siteler ortasında yerini almış durumda. 

En tanınan Torrent sitelerinden birisi olan The Pirate Bay, yalnızca Türkiye’de değil birçok ülkede erişim pürüzü yemiş.

Birçok dizi, sinema, oyun, görüntü’nün bulunduğu ünlü torrent sitesi, kestirim edilebileceği üzere “bilgisayar korsancılığı” sebebiyle birçok ülkede erişim pürüzüne sahip. İşte bütün ülkeler: 

• Arjantin, Avustralya, Avusturya, Belçika, Brezilya, Çin, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Hindistan, Endonezya, İrlanda, İran, İtalya, Malezya, Hollanda, Norveç, Portekiz, Romanya, Rusya, Suudi Arabistan, Singapur, İspanya, İsveç, Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri, Birleşik Krallık

“Bu ne alaka artık ya?” diyeceğiniz cinsten bir mahzur… Last.fm sitesinin erişime kapatılması.

Daha evvel yazdığımız sitelerin az çok neden kapatıldığına bir mana yükleyebilsek de, Last.fm’in vaktinde erişim pürüzüne maruz kalması bizleri de araştırırken çok şaşırttı. Bu erişim mahzurunun sebebi ise telif hakkından kaynaklandığı açıklanmış. Üstelik bu durum yalnızca Last.fm’e özel değildi, birebir periyotta MySpace sitesine de erişim pürüzünün getirilmesi bağımsız müzisyenleri bir epey kızdırmıştı. Bu siteler, günümüzde erişime açık hâlde.

Ünlü müzisyen Aylin Aslım’ın ise bu bahis hakkında bir açıklaması mevcut: “myspace.com’a erişimin engellenmesi, Türkiye’de bağımsız müzisyenlere yapılan önemli bir haksızlıktır. Müziğimizi isteyen herkese özgürce ulaştırabilmek için yine müzik kanallarına, plak şirketlerine ve onların pis siyasetlerine mecbur bırakılmak istemiyoruz.”

Alman menşeili haber platformu Deutsche Welle’ye ise geçtiğimiz sene erişim pürüzü getirilmişti.

Deutsche Welle müdürü Peter Limbourg bu bahse yönelik “Yaptığımız kapsamlı yazışmalarda ve ayrıyeten medya denetleme kurumu lideriyle yaptığımız şahsî görüşmelerde DW’nin neden bu türlü bir lisans için müracaatta bulunamayacağını açıklamıştık. Örneğin, Türkiye’de lisanslı medya, RTÜK’ün uygunsuz olarak değerlendirdiği çevrimiçi içeriği silmekle yükümlü. Bu durum bağımsız bir medya kuruluşu için kabul edilemez. DW, artık uygulanan erişim pürüzüne karşı yasal yollara başvuracak.” sözlerini kamuoyuyla paylaşmıştı. Günümüzde hâlâ erişim pürüzüne sahip siteler ortasında.

Erişim manisi sebebiyle sitelerine giremeyen okuyucularına ise yine kendi sitelerinden, siteye nasıl giriş yapacaklarına dair tahlil yayınlaması ise farklı bir tezatlık içeriyordu.

Imgur’un yasaklanmasının gerisinde ise tıpkı YouTube, Twitter üzere platformlarda yayınlanan Savcı Mehmet Selim Kiraz’ın imajları yer alıyordu.

Pek çok kişi Imgur’un 2015 yılında neden erişim pürüzü yediğini bilmese de; aslında bu olayın ardında mantıklı bir sebep yatıyordu. Doğal 5 sene erişime kapalı halde durmasının ne kadar mantıklı olduğu tartışılır. Dönemin terör olayları fazlaca artmış olduğundan, Savcı Mehmet Selim Kiraz’ın birtakım yasaklı imgeleri sitede yayılmıştı. Muhtemelen bunun önüne geçemeyen hükûmet, deva olarak siteye erişim mahzuru getirmekte bulmuştu. 5 yılın akabinde, 2020’nin Şubat ayında tekrardan erişilebilir pozisyona gelmişti. 

Dropbox, Google Drive, OneDrive, GitHub, WordPress, Blogger ve Blogspot üzere alakasız görünen siteler bile bu pürüzden bir halde nasibini alanlar ortasında.

WordPress’in engel yeme sebebi Adnan Oktar iken, Blogspot’un sebebi ise Muhteşem Lig’i kaçak yayınlamasıydı. GitHub, Google Drive, OneDrive ve Dropbox’ın erişim manisi yemelerinin sebebi ise 2016 döneminin Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak’ın e-posta görüntülerinin bu mecralarda paylaşılmasıydı. Bu mahzurlar başkalarına göre daha kısa sürse de, kullanıcılarını bir epey kızdırmıştı. 

Zaman vakit hepsine birincil olarak şahit olduklarımızın yanında, araştırırken bizleri çok şaşırtan siteler olmadı da değil. Doğal bu siteler yalnızca bu kadarla sonlu değil, Türkiye’de 2021 verilerine nazaran 574 binden fazla alan ismi ve web sitesi engellenmiş! Burası Türkiye olduğundan çok da garipseyemedik, “Ne çektirdin bize be TC” diyip sözü size bırakıyoruz. Bu husus hakkında yorum ve fikirlerinizi bizlerle paylaşmayı unutmayın!